Regisseuse Eline Arbo op de feministische toer met Tsjechov

Vooropgesteld: ook als er vanaf woensdag nog maar 30 man publiek in plaats van de 90 van afgelopen weken in de zaal mag zitten, gaat de uitvoering van Drie Zusters door, zo benadrukt hoofd marketing Sjoerd Appelman: „Het gaat om talentontwikkeling. Dus om ervaring opdoen, hoewel Eline Arbo er volgens mij wel komt.” Bij volledige sluiting kan de Toneelschuur niet anders dan uitstellen tot later. Allesbehalve lijdzaam In de voorstellingen die Eline Arbo (1986) tot nu toe maakte, wachtten de personages allesbehalve lijdzaam hun lot af. Of dat nu om Werther ging uit Het lijden van de jonge Werther of de activisten uit De Revolutionairen, die bereid waren hun leven op te offeren uit idealisme. De drie zussen uit Tsjechovs stuk staan daar met hun passieve houding bijna haaks op. Zij dromen weliswaar van een leven in Moskou, maar ze ondernemen niets om die droom ook daadwerkelijk te verwezenlijken. Toch wil Arbo juist via hen de emancipatie in het Nederland van nu aankaarten. „Vrouwen denken hier vaak dat ze geëmancipeerd zijn en dat ze een vrije keuze hebben. Maar je kunt niet spreken over een keuze als er eigenlijk geen andere opties zijn”, aldus de regisseuse, die zelf opgroeide in het Noorse stadje Tromsø en daardoor misschien wel met nog meer verbazing naar de positie van de vrouw hier kijkt. Wereldranglijst Ze wijst op het feit dat Nederland vorig jaar maar liefst elf plaatsen zakte naar nummer 38 op de wereldranglijst als het om gendergelijkheid gaat. Zelfs landen als Nicaragua, Namibië, Rwanda, Spanje en Slovenië scoorden beter. „Tsjechov zou ouderwets zijn en niet van deze tijd. Maar bijna de helft van de Nederlandse vrouwen is niet financieel onafhankelijk, dus zoveel verschil is er niet eens met die zussen uit 1901. In de voorstelling stappen we daarom in honderd jaar, met vier feministische golven, door de tijd heen. Vanaf het moment dat de vrouwen stemrecht kregen tot de huidige situatie. Want waar staan we nu eigenlijk?” „Ik denk dat vrouwen hier nog altijd gevangen zitten in een systeem. Je kunt wel denken dat je uit eigen vrije wil parttime gaat werken zodra er kinderen zijn, maar die beslissing wordt vaak ook uit puur praktische overwegingen ingegeven, omdat de man simpelweg meer verdient. En dan is er nog dat hardnekkige idee dat vooral de moeder thuis hoort te zijn bij haar kinderen. In Noorwegen is het heel normaal dat de man en de vrouw allebei fulltime werken. Daar is het niet zielig als kinderen naar de crèche gaan. Zelf ging ik ook van maandag tot en met vrijdag van acht tot vier naar de opvang. En als je dat niet wilt, verdeel de zorg dan op z’n minst eerlijk.” Traditioneel Zelf is de regisseuse overigens ook bepaald niet iemand die maar gaat zitten afwachten. Al werd haar ’Moskou’ uiteindelijk Amsterdam. „In Noorwegen wordt veel met de Stanislavski methode gewerkt. Dat levert vaak vrij traditioneel theater op, waarbij de nadruk op de psychologie ligt. In ieder geval niet zo beeldend en fantasierijk als ik het zelf altijd voor me zag. Op de Regieopleiding in Amsterdam maakte ik kennis met het werk van Boukje Schweigman, Boogaerdt & Van der Schoot, Susanne Kennedy, Ivo van Hove, Tg. Stan en Eric de Vroedt met zijn Mighty Society-reeks. Er ging een wereld voor me open. Zo inspirerend. Het theater is hier ook minder hiërarchisch. Acteurs denken veel meer mee. Het zijn geen marionetten.” Hoewel haar voorstelling Weg met Eddy Bellegueule door de jury die haar de Regieprijs toekende, werd geprezen als ’een rake choreografie waarin tekst, muziek en decor voortdurend met elkaar aan de haal gaan’, is de inhoud voor Eline Arbo minstens zo belangrijk. In haar theaterbewerking van het boek van Édouard Louis draaide het om klassenverschillen en met de emancipatie heeft ze nu opnieuw een belangrijk maatschappelijk thema te pakken. Idealistisch Ze hoopt dat haar voorstellingen daadwerkelijk iets teweeg brengen bij haar publiek. „Ik heb zeker een idealistische kant die hoopt de wereld te veranderen. De thema’s die ik aansnijdt voelen voor mij altijd heel persoonlijk”, geeft ze toe. Maar zou ze dan niet beter de politiek in kunnen gaan? „De politiek heeft zeker mijn interesse. Ik ben in een politiek bewuste omgeving opgegroeid. Mijn moeder is beeldend kunstenaar en mijn vader is socioloog en we gingen vaak demonstreren. Maar wat ik juist zo mooi vind aan het theater is dat je daar vragen kunt stellen. Het is een plek waar mensen weten dat het nep is, maar toch bereid zijn erin mee te gaan. Het is een oefening in inlevingsvermogen. Dat is toch anders dan schreeuwend de straat op gaan of in de politiek, waar alles ontzettend traag gaat, iets voor elkaar proberen te krijgen. De grote revoluties begonnen vrijwel allemaal in de middenklasse. En juist die groep gaat naar het theater. Het is niet zo dat ik heel moralistischben. Ik wil niet met het vingertje zwaaien. Maar ik wil mensen wel inspireren om eens anders naar hun eigen situatie te kijken.” ’Drie zusters’ van Toneelschuur Producties is t/m 20 december te zien. Kijk voor de speeldata: toneelschuurproducties.nl