Op papier waren die ervaringen al schokkend en confronterend. Scherpe kantjes die de Tsjech Václav Marhoul er in zijn filmbewerking geenszins vanaf heeft geslepen.

Ook in Marhouls stemmige zwart-wit beelden staat de mensheid er gekleurd op. The painted bird ontleent zijn titel aan de vogel die na te zijn gevangen weer met geverfde vleugels wordt losgelaten. Waarna z’n soortgenoten het afwijkend ogende dier met klauwen en snavels te lijf gaan, tot de dood erop volgt. De kleine Joska (Petr Kotlár) krijgt een dergelijke pikorde niet alleen gedemonstreerd, hij wordt er zelf ook het slachtoffer van.

Joska is anders. Is hij Joods? Een kind van zigeuners? De film laat dat in het midden. Wel is duidelijk dat zijn ouders hem hebben verlaten, misschien wel met de beste intenties. Moederziel alleen reist hij door een onbestemd land met Oost-Europese trekjes, hopend op bescherming, op wat warmte, op vriendelijkheid van de mensen die hij ontmoet. In plaats daarvan wordt hij keer op keer getrakteerd op vijandigheid, seksueel misbruik, uitbuiting. Of is hij getuige van wreedheden die hem misschien niet altijd direct treffen, maar toch diep raken.

In het verlengde van het boek van de Joods-Amerikaanse Kosinski – dat lang doorging voor autobiografisch – toont Václav Marhoul een inktzwarte wereld zonder veel compassie. Waar de grootsheid van de natuur – in majesteitelijk Cinemascope – scherp contrasteert met de bewezen kleingeestigheid van de mens. Een wereld ook waarin Joska zich vooral een overlever toont. Al moet dat licht aan het einde van de tunnel met een lampje worden gezocht. Want bovenal blijft het soms prachtig ogende The painted bird een beklemmende nachtmerrie.

✭✭✭✩ (3,5 uit 5)