Wijze lessen van Boeddha

Het Amsterdamse godshuis aan de Dam vult zich zaterdag met 600 ’fans’ van de dalai lama, de geestelijk leider van het Tibetaanse volk, die in ons land immens populair is. Hij komt de expositie persoonlijk openen en leende een thangka (rolschildering) uit zijn privécollectie uit. Met daarop een kleurrijke afbeelding uit de 19e eeuw, die een scène uit het leven van Boeddha verbeeldt. De dalai lama sprak donderdag met een aantal slachtoffers van misbruik door boeddhistische leraren. Het geeft aan dat ook het boeddhisme niet vrij is van nare smetten, ondanks het vredelievende imago. „Wij hebben er bij deze expositie bewust voor gekozen om niet de verschillende uitingen en stromingen van het boeddhisme te belichten”, verklaart Martijn van Schieveen, woordvoerder van De Nieuwe Kerk Amsterdam. „We richten ons meer op de vraag: wie was Boeddha, hoe zag zijn leven eruit?” Met ruim zestig bijzondere kunstwerken - van eeuwenoud tot zeer hedendaags - worden vijf bepalende fases uit het leven van Boeddha verbeeld: geboorte, ommekeer, verlichting, eerste leerrede en overlijden. De geschiedenis gaat 2500 jaar terug, toen in het Noorden van India prins Siddharta Gautama het levenslicht zag. Hoewel hij opgroeit in weelde, trouwt en een zoon krijgt, vallen hem de schellen van de ogen bij een tocht buiten het paleis. Na het zien van armoede en ellende besluit hij voortaan een sober en sereen leven te leiden. Door meditatie en zelfonderzoek bereikt hij verlichting, waarna hij zijn levensbeschouwing gaat onderwijzen. De bezoeker van De Nieuwe Kerk wordt bij de ingang verwelkomd door een immens zandstenen Boeddhabeeld, oorspronkelijk uit China (eind 5e, begin 6e eeuw), maar eigendom van een verzamelaar van Aziatische kunst uit Limburg. „Veel Boeddhabeelden op deze expositie komen uit het Aziatisch paviljoen van het Rijksmuseum”, verklaart Van Schieveen. „De Koninklijke Vereniging van Vrienden der Aziatische Kunst, die dit jaar 100 jaar bestaat, heeft daar een grote collectie. Hun jubileum is mede aanleiding voor deze tentoonstelling.” Maar in de kerk zijn ook bijzondere, hedendaagse werken uit het buitenland te zien. De dalai lama wordt zaterdag bijvoorbeeld verwelkomd onder een ’boom’ (2010) van de dissidente Chinese kunstenaar Ai Weiwei, gemaakt van dikke dode takken, die hij verzamelde op plekken waar de Chinese nieuwbouwwoede huishield. Voor de boom staat een opgezet hert, bekleed met glazen bollen en bolletjes (2018) van de Japanse beeldend kunstenaar Kohei Nawa - het hert is een veel terugkerend symbool in het Boeddhisme, de boom is een hoofdthema. Een ander modern kunstwerk komt van Yoko Ono, de weduwe van de in 1980 vermoorde Beatle John Lennon. Drie hopen aarde, afkomstig van verschillende plekken in de wereld, zullen in de loop van de expositie langzaam begroeid raken met plantjes, dankzij een daglichtlamp die erboven hangt. Het symboliseert hoop, dat er altijd weer nieuw leven ontstaat uit de aarde, ook al hebben zich daar onverkwikkelijke zaken afgespeeld. Een installatie met 22 beeldschermen van Carolee Schneemann (2000) toont allerlei beelden van ’wandaden’ - bijvoorbeeld oorlogsfragmenten - die de kijker tot persoonlijke reflectie moeten aanzetten. Dat die boodschap al eeuwenlang bestaat, is een mooi gegeven in deze tentoonstelling, die een indrukwekkende en gevarieerde collectie van Boeddhabeelden laat zien: Een reliëf uit de 2e-4e eeuw, afkomstig uit Pakistan, waarop is te zien hoe Boeddha het paleis van zijn vader verlaat om geconfronteerd te worden met de echte wereld. Een broodmagere ’ascetische’ Boeddha uit Thailand, mediterend en vastend - op één rijstkorrel per dag. Er zijn Boeddha’s uit China, Cambodja, Vietnam, Indonesië en Japan te bewonderen met uiteenlopende handgebaren, elk met een eigen betekenis. Zo betekent de opgeheven rechterhand van het zandstenen beeld bij de ingang ’bescherming’, terwijl de linkerhand, die omlaag wijst met de palm naar voren, dat er wijze lessen worden gegeven. Het leven van Boeddha. De weg naar nu, vanaf zaterdag t/m 3 feb. 2019, De Nieuwe Kerk Amsterdam.