Ennio Morricone (1928-2020): maestro van de filmmuziek

Ennio Morricone werd in 1928 geboren in Rome, waar zijn vader Mario trompettist was in allerlei orkestjes. Hij was het die zijn zoon z’n eerste muzieklessen gaf, hem noten leerde lezen en trompet liet spelen. Trompet werd ook de keuze van de kleine Ennio, die al op zijn zesde zijn eerste deuntje componeerde. Vanaf zijn twaalfde bezocht de jongen het Santa Cecilia Conservatorium, waar hij naast trompet ook compositie en koormuziek studeerde. Met zijn diploma op zak verdiende Morricone jarenlang zijn brood als componist en arrangeur van lichte muziek en als trompettist in jazzbandjes. Voor Il federale (1961) van regisseur Luciano Salce componeerde hij zijn eerste filmmuziek: het begin van een lange en vruchtbare samenwerking tussen de twee. Erg memorabel waren zijn eerste filmcomposities door de bank genomen niet, maar toch trokken delen ervan de aandacht van Sergio Leone, met wie Ennio Morricone ooit nog in de schoolbanken had gezeten. Leone vroeg hem om de muziek te componeren voor A fistfull of dollars (1964), een spaghettiwestern met een beperkt budget. Een volledig orkest stond de componist vanwege die financiële beperkingen niet ter beschikking, maar van die nood maakte hij een deugd. Met een minimalistische benadering maakte Morricone functioneel gebruik van pistoolschoten en zweepslagen als onderdeel van zijn score, daarnaast bood hij ruimte aan instrumenten als de mondharp en de elektrische gitaar. Ook combineerde hij melodische lijnen die eenvoudig waren, maar zich juist daardoor vastbeten in het geheugen van de kijker. Laboratorium In For a few dollars more (1965) en The Good, the Bad and the Ugly (1966) vervolgde de Italiaanse componist zijn al eerder ingeslagen weg. Ongetwijfeld werd die richting ook beïnvloed door zijn activiteiten als lid van Il Gruppo, of voluit: Gruppo di Improvvisazione di Nuova Consonanza, een avant-garde ensemble dat met vrije improvisaties en nieuwe technieken en instrumenten op zoek ging naar een fris geluid. Een muzikaal laboratorium waarvan de bevindingen ook hun weerklank hadden in Morricone’s filmwerk. De invloed van Ennio Morricone op het geluid van de western kan sinds de genoemde ’Dollars’-trilogie en de onvergetelijke muziek van het daaropvolgende Once upon a time in the West (1968) niet worden onderschat. Veel mensen zullen in hun hoofd dan ook de klaaglijke klanken van Man with a harmonica uit deze film hebben gehoord als reactie op de dood van de wereldberoemde componist. Hoewel Morricones naam onlosmakelijk verbonden is met de (spaghetti-)western, is zijn oeuvre als filmcomponist veel veelzijdiger en reikt van een oorlogsfilm als The battle of Algiers (1965) tot de muziek van een historisch drama als The mission (1987), een misdaadfilm als The untouchables (1988) en romantische fantasieën als Giuseppe Tornatores Nuovo Cinema Paradiso (1988) en Malena (2000). Hollywoodgoud Toch was het uiteindelijk toch weer een western waarmee Ennio Morricone zijn eerste echte Academy Award in de wacht sleepte. Terwijl de Italiaan na vijf eerdere nominaties in 2007 al een ere-Oscar in ontvangst mocht nemen, won hij met zijn muziek voor Quentin Tarantino’s The hatefull eight (2015) alsnog op reguliere wijze het begeerde Hollywoodgoud. Ennio Morricone bleef doorwerken tot aan zijn dood. „Ik móet mijn ideeën op papier blijven zetten. Dat is het minimale wat een componist moet doen, er is geen tussenweg. Ambitie is nodig, anders wordt het niets”, stelde hij. Zelfs dirigeren deed hij tot voor kort nog. Al was het vanaf een stoel, als gevolg van een eerdere val. Enkele jaren geleden beschreef Morricone in een interview met De Telegraaf uit welke bron hij putte voor zijn ontzagwekkende productie. „Intuïtie is voor mij de basis van alles. Alles wat ik schrijf, heeft dan ook te maken met mijn eigen ervaringen, met wat ik heb meegemaakt. Als u zegt dat mijn muziek componenten van allerlei muziekstijlen heeft, van klassiek en jazz tot etnisch, dan geef ik u daarin gelijk, maar een mengsel is het niet. Ik voel wanneer iets past.” Maestro Morricone wordt overleefd door zijn vrouw Maria – met wie hij sinds 1956 getrouwd was – en zijn vier kinderen. Een van zijn zoons, Andrea Morricone, is in zijn vaders voetsporen getreden. Ook hij is filmcomponist.