Jelle Nesna: ’Praten over misbruik helpt’

Nesna is een artiestennaam, vertelt de regisseur van Buiten is het feest. Aanvankelijk aangenomen door zijn grootvader Johannes Pieter Jansen, toen deze in 1919 voor Filmfabriek Hollandia de zwijgende zwart-wit klassieker Een Carmen van het Noorden ging regisseren. „Hij was bevriend met theaterman Nap de la Mar, die hem ervan overtuigde dat ’Jansen’ weinig tot de verbeelding sprak. Waarna opa zijn achternaam gewoon omdraaide en de J liet vallen. Later besloot ik hetzelfde te doen.” Artistiek Jelle Nesna komt dus uit een artistiek nest. „In de oorlog kwamen acteurs als Johan Kaart en Ko van Dijk vaak eten bij mijn oma, die heel lekker kon koken en een grote tuin had in Hollandsche Rading, het dorp waar ik zelf ook opgroeide.” „Mary Dresselhuys kwam daar ook vaak over de vloer en mijn vader werd als puber zelfs een beetje verliefd op haar. Hij had de ambitie om acteur te worden, maar koos uiteindelijk voor een studie elektrotechniek in Delft, waarna hij als onderzoeker voor Philips nieuwe producten ontwikkelde. Zoals in 1960 al een werkend faxapparaat, waar zijn bazen destijds niks in zagen, en het Reed-contact, waarvan er inmiddels geloof ik wel een miljard zijn gemaakt. Ook heel creatief werk natuurlijk.” Zelf koos Jelle Nesna na wat educatieve omzwervingen en een blauwe maandag als goedbetaalde toneelfigurant voor een studie aan de Filmacademie, waar hij in 1985 afstudeerde met Dichter bij macht. Met Jeroen Willems in de hoofdrol regisseerde hij in 1997 een tv-film over schrijver-dichter Jan Arends en in 2009 debuteerde hij als speelfilmregisseur met Carmen van het Noorden, een remake van de film die zijn grootvader negentig jaar eerder maakte. (tekst gaat verder onder de foto) Bij Lucia de B. en Rafaël was Nesna in de jaren daarna inhoudelijk zeer betrokken, maar niet als regisseur. „ Toen ik bij het willen maken van Lucia de B. ontdekte dat de financiering met Paula van der Oest als regisseur makkelijker zou gaan, koos ik ervoor deze film te maken in de rol van creatief producent. En toen ik ontdekte dat ik dat goed kon, bedacht ik in diezelde rol voor Ben Sombogaart Rafaël.” In het geval van Buiten is het feest was de regie overlaten aan een ander voor hem echter geen optie: „Omdat ik als geen ander wist hoe ik dit verhaal moest verfilmen en waar de nadruk op moest komen te liggen.” Bosjes Een jaar of zeven was Jelle Nesna toen hij zelf met misbruik te maken kreeg. „De jongen die mij misbruikte, was tien jaar ouder, Ik kende hem goed: hij was altijd belangstellend en vriendelijk naar mij, zijn moeder bracht mij elke dag met de auto naar de lagere school. Op een dag nam hij me tijdens het sleeën mee naar de bosjes en daar gebeurde het.” „Agressief was het niet, het voelde meer als een onderonsje”, herinnert hij zich. „Wat we deden hoorde daar volgens die jongen ook bij, al mocht ik daar verder niemand iets over vertellen. Heb ik destijds ook nooit gedaan: ik voelde niet hoe zwaar het woog. Hoewel er vanaf dat moment wel dingen waren die mijn ouders niet konden plaaten: zo begon ik bijvoorbeeld ’s nachts weer in mijn bed te plassen. Het misbruik heeft denk ik een jaar geduurd, tot hij en zijn familie het dorp uitgingen. Toen was het klaar. Later bleek dat-ie meer slachtoffers had gemaakt.” Knoop „Pas toen ik zelf seksueel actief werd, realiseerde ik me wat ik destijds met hem had moeten doen. Maar dat er daardoor in mijn emotionele ontwikkeling misschien wel een knoop zat, was een besef dat nog veel later kwam. Ik kampte met hechtingsproblemen, liep steeds weer vast in liefdesrelaties, ben ook een paar keer in therapie gegaan. Tot ik een jaar of tien geleden, toen die zedenzaak met Robert M. volop in de publiciteit was, pas echt ging praten over wat ik vroeger had meegemaakt.” „De woede die zich op Robert M. richtte, vond ik begrijpelijk, maar misschien ook te gemakkelijk: hij was eenvoudig weg te zetten als een monster. Wat ook gold voor de misbruiker in het boek van het Arthur Japin: hij is een regelrechte psychopaat, net als de stiefvader van Karin Bloemen, op wie dat personage gebaseerd is. Waarheidsgetrouw dus, maar ook een uitzondering.” Ingeluisd „Voor mijn verfilming wilde ik dat niet, omdat veruit het meeste misbruik juist niet door zulke enge types wordt gepleegd. In de meeste gevallen is het iemand uit de omgeving van de slachtoffers. Iemand die ze vertrouwen: een vader, een oom, die joviale buurman… Kinderen worden er ingeluisd met vriendelijkheid, door aardige mensen die hen uiterst gehaaid een seksueel domein binnentrekken dat niet bij hun leeftijd past. Dat gebeurt altijd en overal. Ook hier in de straat, of anders wel in een straat verderop. Zo’n lockdown maakt dat natuurlijk alleen maar erger.” (tekst gaat verder onder de foto) Nesna spreekt uit ervaring als hij vertelt. „Een misbruikverleden is als een steentje in je schoen. Je kunt het even vooruit trappen, maar uiteindelijk belandt het toch weer op een plaats waar het pijn gaat doen. Het enige wat helpt, is er over beginnen. Wie zwijgt, beschermt de dader of de omgeving die wegkijkt, niet zichzelf. Terwijl dat wel zou moeten. Pas als je praat, de stilte schaamteloos doorbreekt, kun je verder met je leven. Het is de enige manier om uit de rol van slachtoffer te kruipen en langzaam te veranderen in een ervaringsdeskundige. Dát positieve inzicht probeer ik in Buiten is het feest te onderstrepen. En dat maakt de film, ondanks het heftige onderwerp, toch ook hoopvol.”