Herman Finkers: ’Ik vind één vrouw al een heel groot gezin’

Hoe het zo gekomen is? Finkers vertelt erover in zijn rustieke ’schrijfhuisje’ aan het kronkelige riviertje de Dinkel. Hemelsbreed op nog geen kilometer afstand van zijn authentiek ogende boerderij, door hem spottend zijn ’boerderette’ genoemd. „Mijn vrouw Hetty en ik hebben dat huis pas in 1996 laten neerzetten, maar het kadaster bleek er niet vanaf te brengen dat het honderd jaar ouder is. Uiteindelijk hebben we dat maar zo gelaten. Op onze gevelsteen staat nu ook ’Anno eind vorige eeuw’. Laat archeologen er later hun hoofd maar over breken welke eeuw dat was.” In De beentjes van Sint-Hildegard – Twents gesproken met Nederlandse ondertitels – speelt Herman Finkers een man die zich jarenlang door zijn vrouw (Johanna ter Steege) heeft laten doodknuffelen, maar dat op zekere dag niet meer kan verdragen. „Anders dan veel mensen schijnen te denken, is dat geen autobiografische insteek. Johan Nijenhuis kwam met het idee aanzetten, dus daarvoor moet je bij hem zijn.” Al geeft de schrijver toe dat hij ook allerlei dingen van zichzelf in het verhaal heeft gestopt toen hij eenmaal aan de slag ging. „Daar ontkom je niet aan.” „Johan Nijenhuis leerde ik kennen toen we een jaar of vijftien geleden met elkaar werkten aan de regiosoap Van jonge leu en oale groond. Een paar jaar geleden kwam hij naar me toe met een Tsjechische film, met de vraag of ik die eens zou willen bekijken. Omdat hij graag eens een ander soort speelfilm wilde maken dan mensen van hem gewend zijn. Uiteindelijk heb ik dat script ook als basis gebruikt. Door onze eerdere samenwerking wist ik dat hij erg openstaat voor de inbreng van anderen. Voor mij een voorwaarde, omdat ik als soloartiest altijd gewend ben geweest de controle te hebben. Dat helemaal loslaten, had ik denk ik niet gekund.” Laatste levensfase „Het is niet een komedie geworden en ook geen cabaret op het doek, maar echt een film met een liefdesverhaal”, legt Finkers uit. „Een film ook die een vraag stelt: want wat doe je als stel als de kinderen het huis uit zijn? Als de carrières ten einde lopen en je samen je laatste levensfase ingaat?” Een dilemma dat hij kent van zijn eigen vader en moeder. Finkers werd geboren in een middenstandsgezin in Almelo, waar zijn vader een meubelzaak dreef. Herman was de oudste, met onder zich twee broers en twee zussen. „Mijn ouders hebben met z’n tweeën een fantastisch mooi gezin gerund. Ik maak echt een diepe buiging voor hen, want ze hebben ons een heel veilige en warme jeugd gegeven. Pa zorgde voor de vrolijkheid en de reuring. Hij bedacht van alles, was heel enthousiast, dronk het leven echt op. Mijn moeder floreerde juist als stabiele factor op de achtergrond, iemand die ons alle vrijheid gaf en er altijd was. Alleen pasten ze totaal niet bij elkaar. Toen mijn vader tegen zijn pensioen liep en wij het huis uit waren, moesten ze het met elkaar zien te rooien. Zeevissen in Ierland Pa wilde feest en avontuur; reizen, ontdekken en doen. Het liefst trok hij op zijn ouwe dag ergens nog een onbekend oerwoud in, wat hij trouwens ook heeft gedaan. Hengelen langs het kanaal vond hij niks, daar was hij te ongedurig voor. Maar zeevissen in Ierland, op zo’n schommelende schuit met een haai aan zijn haak en een peuk in zijn mond, dat vond-ie geweldig. Ma liet hem daarin zijn gang gaan, maar moest zelf niets van zulke onrust hebben.” Uiteindelijk volgde er toch een scheiding. „Wij als kinderen hebben het er later wel eens over gehad dat onze moeder de perfecte huishoudster zou zijn geweest voor de pastoor. Hij schrijft een preek, zij maakt het eten klaar in een pastorie waar je verder alleen de klok hoort tikken. Tussendoor brengt ze hem een kopje koffie en elke dag op dezelfde tijd gaat ze mee naar de mis. Met zo’n bestaan zou ze echt heel tevreden zijn geweest, een man hoefde daar niet bij.” Losheid „Mijn moeder kon heel goed alleen zijn. Dat heb ik denk ik van haar”, zegt Finkers, terwijl hij het deurtje van de kachel openklapt om nieuw hout op het vuur te leggen. Dan grijpt hij terug op iets wat hij als schrijver zijn filmpersonage in de mond legde. „’Als je in een haard twee blokken hout strak tegen elkaar legt, gaat het vuur uit’, zegt Jan tegen Gedda. ’Maar als je ze losjes opstapelt, branden ze als een tierelier’. Zelf heb ik die lucht ook nodig. Een symbiotische relatie of een wat lossere, het een is niet beter dan het ander. Een probleem is het pas als je allebei iets anders wil. ” „Die losheid is er bij Hetty en mij gelukkig altijd geweest. Ik was als uitvoerend artiest veel op pad, zij werkte fulltime als wijkverpleegkundige. Zij moest vroeg op, ik kwam laat in bed. En vaak was ik alweer vertrokken voordat zij weer thuiskwam van haar werk.” De twee kennen elkaar al 40 jaar, waarvan ze er 30 getrouwd zijn. „We woonden al samen voordat we iets hadden. In een huis in Hengelo dat we met anderen deelden. Onze verkeringstijd hebben we dus gewoon overgeslagen.” Tijdsdruk In 2000 zette Herman Finkers een punt achter zijn reguliere cabaretsolo’s, een carrière waarmee hij 25 jaar eerder was begonnen. „Ik was het moe om elke twee jaar weer met een nieuw programma te moeten komen”, zegt hij over zijn besluit om te stoppen. „Ook voelde ik de behoefte nieuwe dingen te doen en een beetje te experimenteren. Maar door de tijdsdruk – optredens waren al geboekt, kaartjes al verkocht – kwam ik daar nooit aan toe.” Kort nadat hij het theater voorlopig gedag had gezwaaid, werd bij Finkers een vorm van lymfatische leukemie geconstateerd, die inmiddels in zijn specifieke geval met medicijnen redelijk onder controle blijkt te houden. Rondtoeren zit er echter niet meer in. „Het gaat best goed met me, maar soms heb ik ook een mindere periode. Dan kan ik zulke verplichtingen niet hebben”, legt hij uit. „Wat ook zo leuk is aan het maken van een film: de beentjes gaan straks het land door, zonder dat ik er zelf achteraan hoef.” Duveltje uit een doosje Toch dook Finkers de afgelopen jaren soms zomaar weer op, als een duveltje uit een doosje. Zo maakte hij een verdiepingsslag met zijn theaterprogramma Na de pauze (2007) en tekende hij in 2015 op geheel eigen wijze voor de oudejaarsconference op televisie, die door ruim drie miljoen mensen werd bekeken. Tegenwoordig verzorgt de katholieke kleinkunstenaar zo nu en dan samen met een vrouwenensemble en een celebrant Gregoriaanse meezingmissen (Missa in Mysterium), in kerken verspreid over het land. Intussen prijkt een verzamelbundel met zijn cabaretteksten al wekenlang hoog op allerlei bestsellerlijsten. Een duidelijk bewijs dat de honger naar zijn droge grappen en zijn dwarse filosofietjes nog altijd niet is gestild. Zonder piepjes „Nu Hetty is gestopt met haar baan en ik niet meer toer, is er ook voor ons een nieuwe fase aangebroken. Al is die verandering misschien minder groot, omdat wij geen kinderen hebben. Een bewuste keuze.” Zichzelf citerend: „’Ik vind één vrouw al een heel groot gezin’, zei ik in Na de pauze. En ik ben haar ook meer dan genoeg. Maar door de veranderde omstandigheden zouden we nu in principe zeven dagen per week, 24 uur bij elkaar kunnen zijn. Daar worden we allebei niet gelukkiger van. Vandaar ook dit huisje, dat Hetty trouwens heeft gevonden. Het bevalt ons allebei prima dat ik hier geregeld ben. Hier kan ik schrijven, thuis lukt me dat niet. Veel schrijvers en cabaretiers die ik ken hebben dat. Mijn oudejaarsconference heb ik op deze plek geschreven en ook het scenario van De beentjes van Sint-Hildegard heb ik hier in drie maanden op papier gezet. Heerlijk in alle rust. Alles uit. Zonder piepjes of bliepjes van mijn telefoon of van binnenkomende mail. Het aller prettigst is het om hier niets te hoeven. Een beetje rondlummelen. Naar buiten kijken. De natuur te bewonderen. Kunnen schrijven zonder deadlines of vooropgezet plan. Ik ben inmiddels 65, wat toch wel voelt als een mijlpaal. Maar op mijn bucketlist prijkt eigenlijk maar één ding: het hebben van een lege agenda. Dan komt er uiteindelijk vanzelf wel weer wat uit.” Begrafenis laatste druppel Pa wilde dat zijn as zou worden uitgestrooid in de Rijn, bij de Lorelei. Niet praktisch, besluit zijn vrouw, daarin gesteund door haar al even dominante dochter (Johanna ter Steege). Voor schoonzoon Jan (Herman Finkers) is dat de laatste druppel: ’A’je nem inkoelt, greaw ik ’m der persoonlijk wier oet’, waarschuwt hij. Dat zorgt voor allerlei complicaties in De beentjes van Sint-Hildegard, een lichtvoetig relatiedrama dat met ingang van komende donderdag te zien is in meer dan 125 bioscopen. Kapel in de kelder Dat Herman Finkers katholiek is, heeft hij nooit onder stoelen of banken gestoken. „Ik heb nooit goed begrepen dat veel cabaretiers zo antireligieus zijn – en op dat punt dus heel rationeel – terwijl zij verder in hun werk het absurde juist omhelzen. Ook de katholieke rite stelt het absurde centraal. Een priester heft een hostie ten hemel en men zegt: ’Dit is het lichaam van Christus’. En er wordt verteld dat er maar één god is, maar dat die wel bestaat uit drie personen. Al die bizarre dingen luchten mij op”, stelt Finkers. „Ze geven vorm aan iets ongrijpbaars. Ik ervaar de wereld om mij heen niet als iets vanzelfsprekends: er móet iets achter zitten, dat voel ik gewoon.” In die opvatting past ook de kapel in zijn kelder. „Anderen rollen hun matje uit en doen yoga-oefeningen. Ik kom daar om tot mezelf te komen. En tot dat deel diep in me wat mijzelf overstijgt.”