Claim om kolenverbod voor Staat

„Ik kan het me nog goed herinneren,” zegt Hans Schoenmakers (58), directeur van Uniper Benelux. „Het was een dinsdagochtend in 2006, minister Brinkhorst belde en zei, „Ik moet de hoogste baas van E.ON spreken.” De D66-minister van Economische Zaken in het kabinet Balkende 2 werd op zijn wenken bediend. In de middag was die hoogste E.ON baas er, overgekomen vanuit München. Schoenmakers, toen hoofd juridische zaken, was erbij. „Wij wilden al drie of vier kolengestookte elektriciteitscentrales gaan bouwen in West-Europa. Nederland stond aanvankelijk niet op ons lijstje. Maar de minister, die onder druk van de lobby van grote industriële verbruikers en een meerderheid van de Tweede Kamer iets moest doen aan het feit dat de Nederlandse energietarieven fors hoger waren dan die in de landen om ons heen, wilde kolencentrales hebben, zo legde hij uit.” Hoogovens De Nederlandse industrie, verenigd in een consortium onder ex-Hoogovens topman Fokko van Duyne, is een drijvende kracht achter de hernieuwde poging een evenwichtiger en betaalbaardere energievoorziening te krijgen. Schoenmakers: „In de jaren 70 waren op de Maasvlakte al twee gascentrales gebouwd omdat steenkool niet mocht. Door de energiecrises kwamen we tot de ontdekking dat afhankelijkheid van aardgas erg riskant was. We gingen toen diverse gascentrales in Nederland ombouwen naar steenkool, omdat we een evenwichtigere brandstofmix noodzakelijk achtten. Op een dergelijk kruispunt zijn we nu opnieuw aanbeland.” Schoenmakers vervolgt: „Ik zal niet zeggen dat de overheid ons destijds expliciet heeft gevraagd om een nieuwe kolencentrale te bouwen. Maar die gesprekken hebben ons wel overtuigd. De marktrisico’s waaronder het risico van CO2 prijzen waren ons natuurlijk bekend, en ook destijds waren er mensen tegen kolencentrales. Kees Vendrik bijvoorbeeld (destijds GroenLinks Tweede Kamerlid, nu senator) ’nam van frustratie een hap uit zijn bureau,’ vertelde hij me laatst, toen de komst van de kolencentrales definitief werd.” Maar de meerderheid was voor, aldus Schoenmakers: „Wie de parlementaire geschiedenis terugleest, ziet dat Brinkhorst door de Tweede Kamer werd aangespoord om actie te ondernemen. Bovendien was toen al voor iedereen heel duidelijk wat de levensduur is van een kolencentrale: in eerste instantie minimaal 40 jaar, met een mogelijkheid tot verlenging.” Levensduur Het besluit van E.ON om een nieuwe kolencentrale te bouwen wordt in 2007 definitief, er wordt ruim €1,6 miljard in geïnvesteerd. De beoogde levensduur was gepland van 2012 tot en met minimaal 2052. Uiteindelijk wordt de centrale in 2016 officieel geopend. Later wordt nog eens ruim €100 miljoen extra geïnvesteerd om uitvoering te geven aan het Energieakkoord van 2013. In het coalitieakkoord van het huidige kabinet, in 2017, duikt het voornemen om de kolencentrales te sluiten op. In het wetsvoorstel wordt dat vervolgens subtieler verwoord. Er komt een verbod op het stoken van kolen. Schoenmakers: „Een juridische aanscherping, in theorie kun je nu in de centrale biomassa gaan verstoken, waardoor het geen gedwongen sluiting lijkt.” Biomassa Biomassa is inmiddels maatschappelijk omstreden, zelfs veel meer dan kolen in 2007 volgens Schoenmakers. „Dat gaan we dus niet doen. Ook al omdat dit kabinet zich eerder al sceptisch uit heeft gelaten over de potentie van biomassa. We hebben onderzoeksbureau Frontier Economics, dat ook veel voor de regering werkt, laten berekenen of er een business case in zit voor onze centrale. Het antwoord is heel duidelijk “nee”. Met een volledige ombouw naar biomassa zouden de verliezen nog verder oplopen. Daarmee is er dus geen alternatieve vorm van exploitatie mogelijk.” Een compromisvoorstel van Uniper aan minister Wiebes om de centrale tegen een vergoeding als strategische reservecapaciteit achter de hand te houden werd afgewimpeld, zegt Schoenmakers. Inmiddels is het gerenommeerde advocatenkantoor Allen & Overy in de arm genomen en wordt een claim voorbereid, een zeldzame en ook betreurenswaardige stap. Een mogelijke arena voor een juridische procedure is een internationaal gerechtshof in Washington of Den Haag, onder het Energy Charter Treaty. „Wij vinden dat we de facto worden onteigend, zonder dat we daarvoor gecompenseerd worden. Zoals dat wel hoort.” De dagvaarding zal op de mat vallen wanneer de wet is aangenomen. Dat kan zodra het wetsvoorstel door de Eerste Kamer is geloosd. Maar Uniper heeft toch nog enige hoop dat in de Senaat de ratio prevaleert boven het politieke compromis en dat er toch een redelijke compensatieregeling komt. Schade De schade? Schoenmakers: „De vuistregel leert dat we tegen die tijd pas ongeveer de helft van de totale investering hebben afgeschreven. Over de exacte hoogte van onze claim kunnen we nu nog geen mededelingen doen.” Brinkhorst sprak hij onlangs nog. „Hij vertelde me dat hij zich kan vinden in de huidige opstelling van zijn partij. Maar hij vindt ook wel, dat de Staat ons dan zou moeten compenseren.” Wie is Uniper? Uniper is voor veel Nederlanders een onbekende naam. Het bedrijf is in 2016 afgesplitst van E.ON, één van de grote Duitse energiebedrijven. E.ON besloot zich te concentreren op haar netwerken, particuliere klanten en de decentrale, duurzame opwekking van elektriciteit. De centrales, naast kolen- en gascentrales ook waterkracht, werd als Uniper afgesplitst en apart naar de beurs gebracht. Uniper heeft in Nederland drie gasgestookte stadscentrales en één kolencentrale. Die laatste staat op de Maasvlakte en is met 1100 Megawatt de op één na grootste van Nederland, en goed voor 7% van de gemiddelde dagelijkse elektriciteitsvraag. Bij Uniper werken in ons land ruim 300 mensen.