VS uit koers bij start presidentsverkiezingen

Dinsdag treffen president Donald Trump en de Democratische presidentskandidaat Joe Biden elkaar tijdens het eerste verkiezingsdebat in Cleveland, Ohio. De staat van de economie is het laatste van de zes onderwerpen waar de kandidaten de degens over kruisen. Had het debat begin maart plaatsgevonden, dan was het kat in het bakkie geweest voor Trump. Hij heeft een aantal mooie economische records op zijn palmares staan: de werkloosheid was in ruim 50 jaar niet zo laag, aandelenindex S&P500 brak record na record, en niet eerder kende de Verenigde Staten zo’n lange periode van economische groei. Pandemie Tot het coronavirus ook de VS bereikte. De werkloosheid ging van het ene record naar het andere: van 3% in januari naar 14,7% in april. De groei boog om naar een krimp van 31,7% in het tweede kwartaal. Trump lijkt zich zich er tijdens zijn campagne weinig van aan te trekken. „Promises made, promises kept” (beloftes gemaakt, beloftes gehouden) is een van de slogans waarmee hij kiezers probeert over de streep te trekken. En dat is niet onterecht, vindt Libby Cantrill, hoofd overheidsbeleid bij de Amerikaanse vermogensbeheerder Pimco. „Trump heeft veel verkiezingsbeloftes ingelost. Hij heeft hard opgetreden tegen China, een nieuw vrijhandelsverdrag met Mexico gesloten en het belastingstelsel is herzien.” De vraag of de Trump-kiezer hier ook beter van is geworden, is moeilijker te beantwoorden. Cantrill: „We weten natuurlijk niet hoe de economie had gepresteerd zonder epidemie.” Trump trok vier jaar geleden veel kiezers uit de ’Rust Belt’. Staten als Pennsylvania, Ohio en Michigan waren tot aan de jaren 80 het hart van de Amerikaanse industrie, maar het aantal banen liep terug door automatisering en de verplaatsing van banen naar lagelonenlanden. Hier zit een groot deel van Trumps achterban, die op hem stemde vanwege zijn belofte om banen terug te halen. Maar hoofdeconoom Carl Tannenbaum van Northern Trust is somber gestemd als hem wordt gevraagd of deze groep het echt beter heeft gekregen na vier jaar Trump. „Negen maanden geleden had ik gezegd dat het iets beter met hen ging. Omdat de economie al zo lang groeide, bereikten de banen eindelijk de gemeenschappen die zo lang buiten de boot vielen. Mensen die langdurig zonder baan zaten, kregen eindelijk kansen op werk of scholing. Zij zagen net weer licht aan het einde van de tunnel, en nu komt er een trein op hen afgedenderd.” „Make America great again”, was het credo van Trumps termijn als president. Volgens hem hebben andere landen, en dan vooral China, misbruik gemaakt van de VS. Hoe oneerlijk de wereldhandel is, bleek volgens de president uit het handelstekort dat de VS onder andere met China heeft. Er gaan dus meer spullen van China naar de VS dan vice versa. Is de Amerikaanse president in staat om het tij te keren voor november? Kan Joe Biden wel over de economie meepraten en wie van de twee kan zorgen voor herstel? Dat en meer in de podcast over de Amerikaanse verkiezingen, met Herman Stam: Tarievenoorlog Dat probeerde de president terug te dringen door tarieven te heffen op Chinese import. Al heeft dat volgens hoofd internationale economie James Knightley van ING handel niet per se eerlijker gemaakt. „Het tekort met China is wel afgenomen, maar daardoor is het tekort met andere landen weer gestegen. Er is gewoon veel dat de VS niet zelf maakt.” Voor de arbeidsmarkt leverde de handelsoorlog ook weinig op. Tannenbaum: „De werkgelegenheid in de Amerikaanse industrie daalt al 80 jaar als percentage van de beroepsbevolking. Dat komt vooral door automatisering. Daarom is er scholing nodig, geen tarieven.” Ook Knightley ziet dat de werkgelegenheid in de industrie maar weinig is opgeschoten met het protectionistische beleid. „Het is ook heel moeilijk om die banen te creëren. Lonen in de VS liggen hoger dan in Vietnam. Dus is het voor bedrijven goedkoper om te automatiseren.” De tarieven hebben de economie als geheel ook niet geholpen, zegt econoom Allison Boxer van Pimco. „De groei is daardoor iets lager geworden, en de inflatie hoger.” Een verkiezingsbelofte heeft Trump in ieder geval niet ingelost. Hij wilde $1 biljoen uittrekken om de Amerikaanse infrastructuur te verbeteren, maar daar is niet veel van gekomen. En hoewel de Democraten en Republikeinen op de meeste onderwerpen mijlenver uiteen liggen, zijn ze het er wel over eens dat het wegen-, bruggen- en spoornet wel een opknapbeurt kan gebruiken. Per saldo is het niet gemakkelijk om te zeggen over Amerikaanse huishoudens het nu beter hebben dan vier jaar geleden, zegt Knightley. „Zeker door de uitbraak van het coronavirus. Onder president Trump is de economie sterk gegroeid, net als de aandelenmarkt. Maar hij heeft ook de staatsschuld enorm op laten lopen, onder meer door de belasting te verlagen. Hij heeft zijn beloftes dus ingelost, maar tegen een hoge prijs.” Dan Robach voelt dat hij het aan Trump te danken heeft dat hij weer een baan heeft. „Onder Obama en Biden kon ik geen baan vinden.” Door een ongeluk verloor hij zijn been, en heeft hij een prothese. Dat maakte de zoektocht moeilijker. „Honderden mensen vochten om dezelfde baan. Ik kwam er niet tussen.” Maar onder Trump veranderde dat, zegt hij. „Nu werk ik in een autowinkel. Parttime, omdat ik niet lang kan staan. Maar ik had fulltime kunnen werken. Onder Trump is alles anders.” Hij is Trump ook dankbaar voor de stimulus cheque die hij in de bus kreeg. „Daar kon ik een nieuwe motor voor mijn pick-up truck van betalen.” Die cheque van maximaal rond de $1200 per persoon kregen Amerikanen als hulp tijdens corona. Het geld zorgde ervoor dat hij naar zijn werk kon blijven komen. „Dat had zonder die cheque niet gekund.” Volgens Robach is het duidelijk dat Trump er voor hem is. „Donald Trump komt op voor de werkende man. Hij wil een dollar in mijn zak stoppen, niet in zijn eigen zak.” Trump denkt ook juist aan de werkende man als het om corona gaat, vindt Robach. De economie moet wat hem betreft weer opgestart worden. „Corona kunnen we niet onder controle krijgen. We moeten gewoon aan het werk. We doen nu alleen maar onszelf pijn. Dit is een soort griep. Niet het einde van de wereld.” Rick en Janet stemmen al jaren Democratisch. Janet is lerares, Rick is tijdens de corona-crisis werkloos geworden. Dat komt volgens hem mede door Trump. „Kijk naar hoe hij corona heeft aangepakt. Hij gooide de grens met China dicht toen dat virus hier al lang was, en deed daarna veel te weinig. En daardoor ligt de economie nu op zijn gat.” Doordat Trump het virus niet serieus nam, nemen zijn supporters het ook niet serieus. En dat zorgt voor meer problemen, zegt Janet. „Dat zorgt ervoor dat we er niet uitkomen. Veel bedrijven zijn dicht, mensen durven niet naar een restaurant. En ondertussen wordt het niet beter maar erger.” Zoals veel Democraten ergert Rick zich aan president Trump die zich de goedlopende economie van voor corona toe-eigent. „Hij profiteert van het harde werk van Obama. Kijk naar de grafieken. Die stegen al en toen kwam Trump.” Ze hebben er vertrouwen in dat Joe Biden het land uit deze crisis kan halen. Rick: „Kijk naar zijn ervaring, kijk naar wat hij met Obama heeft gedaan na de grote crisis van 2008.” Janet sluit zich daarbij aan. „Biden zal bovendien meer naar feiten en cijfers kijken. Zijn vrouw Jill Biden is een lerares, net als ik. Die kijkt ook naar de feiten. Dat geeft vertrouwen.”