DFT vroeg een reeks prominente economen naar hun beste boeken van 2017. En deze thema’s komen het vaakst terug. Dani Rodrik is een van de favorieten. Hij bekritiseert de manier waarop politici de globalisering hebben omarmd en de negatieve gevolgen hebben veronachtzaamd.

Bas Jacobs tipt een prachtig boek dat de opmars van Trump verklaart, Robert Went wil dat we een urgent boek over robots lezen en Barbara Baarsma is blij dat het Sociaal en Cultureel Planbureau onlangs ook met positief nieuws kwam.

Kate Raworth

De meeste controverse roept Kate Raworth op. Haar boek Donuteconomie wordt geprezen én verguisd. Went en Ewald Engelen vinden dat je dit spraakmakende boek moet lezen. Jacobs kwam ongevraagd (maar zeer gewenst) met een anti-tip: lees Raworth absoluut niet.

Al met al een fraaie lijst met boekentips. En o ja, de doorbijter vindt er ook iets van zijn gading in. Nobelprijswinnaar Jean Tirole schreef een zeer gedegen boek over het vakgebied economie. Warm aanbevolen door onderstaande boekenwurmen.

Robert Went.

Ⓒ RTL

Robert Went

Wetenschappelijk medewerker van Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid

1. Dani Rodrik — Straight Talk on Trade: Ideas for a Sane World Economy (Princeton University Press, €23,99)

Opnieuw een prachtig boek van de econoom die al twintig jaar waarschuwt voor de gevolgen van hyperglobalisering, en steeds meer gelijk krijgt. Geen pleidooi tegen internationale transacties en samenwerking, integendeel. Rodrik pleit voor betere spelregels voor de wereldeconomie, met meer ruimte voor nationale keuzes en voorkeuren. En met internationale verdragen en afspraken waarin de belangen van werkende mensen centraal staan en niet de wensen van multinationals.

2. Bennie Mols en Nieske Vergunst - Hallo Robot: De machine als medemens (Nieuw Amsterdam, €19,99)

Sinds twee jaar geleden ons WRR-boek De Robot de baas verscheen, heb ik daar al meer dan tachtig presentaties over gegeven voor allerlei groepen. Hoe gaan we ervoor zorgen dat iedereen beter wordt van nieuwe technologie, en niet vooral de eigenaars van de robots? Dat staat helaas niet als grote maatschappelijke beleidsuitdaging voor de overheid in het regeerakkoord, maar die vraag is wel urgent en gaat ons allemaal aan. Dit is het beste boek dat ik dit jaar las over de mogelijkheden én beperkingen van robots.

3. Kate Raworth — Donuteconomie: In 7 stappen naar een economie voor de 21e eeuw (Nieuw Amsterdam, €24,99)

Een vrouwelijke econoom die een toegankelijk en breed boek schrijft over de toekomst van onze economie, daar volle zalen mee trekt en hoog mee scoort op eindjaarslijstjes - dat gebeurt niet elk jaar! Kate Raworth haalt in haar boek veel overhoop, verbreedt je blikveld en zet je aan het denken. En ze heeft - heel eigentijds - ook oog voor beeld. Want ‘wat we tekenen bepaalt wat we kunnen zien, wat we opmerken en negeren’.

Bas Jacobs.

Ⓒ Rob de Jong

Bas Jacobs

Hoogleraar economie en overheidsfinanciën, Erasmus School of Economics, Erasmus Universiteit Rotterdam

Dit is mijn lijst met aanbevelingen voor de economieboeken. 2017 vond ik een mager jaar. Teveel goede academische economen sluiten zich op in de universiteit en schrijven geen boeken meer voor een groot publiek. Enkele uitzonderingen daargelaten. Ik wil graag Dani Rodriks Straight Talk on Trade (Princeton University Press) noemen. Rodrik is een eminente econoom en borduurt in zijn boek voort op vele bekende thema’s zoals de backlash tegen globalisering en dat globalisering niet kan worden gecombineerd met de natiestaat en democratie (het ‘globaliseringstrilemma’). Rodrik komt niet voor in mijn lijst omdat zijn boek los zand is. Het is een verzameling columns en langere stukken die vrijwel allemaal al bekend zijn van de Project Syndicate-website.

1. Yanis Varoufakis – Adults in the Room (The Bodley Head, €17,99)

Dit is voor mij zonder meer het beste economieboek van 2017. Het is een zeer goed geschreven en waargebeurde thriller over de 162 dagen durende dollemansrit die Yanis Varoufakis als minister van Financiën van Griekenland maakte. Varoufakis geeft een fascinerende inkijk achter de schermen van de Europese economische politiek, die meestal verborgen blijft voor journalisten en burgers. De Europese aanpak van de Griekse crisis wordt door Varoufakis genadeloos ontmaskerd als een opzichtige poging om de Europese banken overeind te houden en het eigen politieke falen systematisch te verbloemen ten koste van een diepe economische depressie in Griekenland.

De beschrijvingen van laffe politici – ook de Nederlandse – zijn hemeltergend. Zij zijn vooral bezig hun politieke kapitaal te beschermen dat ze hebben geïnvesteerd in krankzinnig economisch beleid. Ongewild onthult Varoufakis ook de totale politieke incompetentie van Griekse politici, inclusief die van hemzelf. Duidelijk wordt dat Varoufakis weliswaar het economische gelijk aan zijn kant heeft maar zijn politieke gelijk nooit zal krijgen doordat hij het niet kan nalaten voortdurend zijn politieke tegenstanders te sarren en te treiteren. Niemand – voor- en tegenstanders van Varoufakis – kan onberoerd blijven onder deze meeslepende beschrijving van de meest duistere en cynische kanten van de Europese politiek tijdens de grootste economische crisis in 80 jaar tijd.

2. J.D. Vance – Hillbilly Elegy (Harper Press, €10,49)

Wie wil weten hoe het mogelijk is dat Trump de verkiezingen kon winnen, moet absoluut dit boek lezen. Het beschrijft het fascinerende levensverhaal van J.D. Vance (33). Hij komt uit een ‘hillbilly’ familie. Vrij vertaald: een asofamilie van rednecks uit Kentucky. Vance’s grootouders vertrokken uit Kentucky naar het Rust Belt-stadje Middletown in Ohio op zoek naar een beter bestaan. Maar de Amerikaanse droom van zijn grootouders verandert geleidelijk in een nachtmerrie door de teloorgang van de Amerikaanse auto-industrie. Vance’s familie raakt volkomen disfunctioneel. Werkloosheid is endemisch. Familieleden zijn alcoholist. Zijn moeder raakt zwaar verslaafd aan drugs.

Dit boek beschrijft hoe Vance met hard werken, volharding en toewijding aan alle ellende en familietrauma weet te ontsnappen met de hulp en inzet van zijn grootouders. Uiteindelijk zal hij in de rechten afstuderen aan Yale en dan dit boek schrijven. Wie zou denken dat Amerikanen ondanks alle ellende, armoede, werkloosheid en ongelijkheid ooit Democratisch zullen stemmen, komt na lezing van dit boek bedrogen uit.

3. Jean Tirole – Economics for the Common Good (Princeton University Press, €24,99)

Wie wil weten wat economen doen en bestuderen moet dit ingetogen boek lezen van Jean Tirole. Tirole is een eminente academicus. Hij won de Nobelprijs in 2014 en werd toen hardhandig uit de ivoren toren van de wetenschap gerukt door een groot beroep van de samenleving om zijn ideeën publiek te maken. Dit boek is daarvan het verslag.

Tirole beantwoordt de meest basale vragen over economie voor de buitenwereld. Hij reflecteert op de economische rol van de staat en de rol die wetenschappelijke economen zouden moeten spelen in het maatschappelijke debat. Hij staat stil bij de homo economicus in de economische theorie. En hij beschouwt vele onderwerpen, van het reguleren van monopolies, het klimaatvraagstuk, inkomensongelijkheid en herverdeling, arbeidsmarktvraagstukken, maatschappelijk verantwoord ondernemen, Europa en de eurocrisis tot aan digitalisering en innovatie.

Dit boek is niet groots en meeslepend, maar wel van een academische zuiverheid en degelijkheid waaraan iedere econoom een voorbeeld kan nemen.

Niet lezen!

Kate Raworth – Doughnut Economics (Chelsea Green, €17,99)

Dit is het intellectueel armoedigste en meest ergerniswekkende economieboek van 2017. Raworth bouwt vele stropoppen van de economie en haar beoefenaren om die vervolgens met veel misbaar omver te trekken. Het is mij een raadsel waarom Raworth zo populair is bij de pers. Zo beweert ze ten onrechte dat economen streven naar maximale economische groei. Economen doen al meer dan 100 jaar onderzoek naar het brede welvaaartsbegrip. Enkele namen: Bentham, Pareto, Pigou, Hicks, Arrow, Harsanyi, Samuelson, Ng en Sen. Voor alle duidelijkheid: maximale economische groei is nooit een doelstelling van de economische politiek geweest en hoort dat ook niet te zijn.

Raworth beweert verder dat economen geen serieuze aandacht hebben voor milieu- en klimaatvraagstukken. Raworth heeft kennelijk nog nooit van Weitzman, Nordhaus of het Stern’s Review on the Economics of Climate Change gehoord. En haar bewering dat economen geen oog hebben voor de inkomensverdeling of de invloed van inkomensongelijkheid op de politiek is al helemaal een gotspe, gezien het levenswerk van Atkinson, Stiglitz, Piketty, Saez en vele anderen.

Haar ‘donutmodel’ verklaart niets. Het beschrijft twee beperkingen op de economische ontwikkeling. Die moet op lange termijn duurzaam zijn en een minimum aan inkomensgelijkheid opleveren. Ik ken geen econoom die het hiermee oneens is. De leugens en stropoppen van Raworth leveren geen zinvolle maatschappelijke bijdrage aan een duurzamere wereld of een rechtvaardiger economische politiek.

PS: Ik raad iedereen aan de boeken in het Engels te lezen als hij of zij dat kan. Bij de meeste vertalingen van economieboeken in het Nederlands springt het glazuur regelmatig van je tanden.

Barbara Baarsma.

Ⓒ Amaury Miller

Barbara Baarsma

Directeur Kennisontwikkeling bij Rabobank, hoogleraar Marktwerking en mededingingseconomie, Universiteit van Amsterdam, kroonlid bij de Sociaal Economische Raad

1. Jonathan Haskel en Stian Westlake - Capitalism without capital: The rise of the intangible economy (Princeton University Press, €25,99)

Het kapitalisme drijft op innovatie. In een poging steeds meer winst te maken, worden ondernemers geprikkeld om te innoveren. Innovatie is belangrijk: welvaart groeit immers niet door steeds meer van hetzelfde te maken, want dan zouden economieën nog altijd gebaseerd zijn op paarden en postkoetsen.

Dit boek van de economen Haskel en Westlake gaat in op het kapitalisme in een tijd dat steeds meer investeringen van bedrijven gericht zijn op immateriële activa, waaronder onderzoek en ontwikkeling, branding en public relations, en minder in tastbare activa, zoals machines. Hoe werkt een kapitalistische economie als veel van wat wordt geproduceerd abstract, symbolisch en speculatief is?

Het groeiende belang van immateriële activa speelt een rol bij enkele van de grote trends die rijke economieën aangrijpen, van toenemende inkomensongelijkheid tot zwakke productiviteitsgroei. Zeer interessant leesvoer, maar wel van het wat zwaardere soort.

2. Rob Bijl, Jeroen Boelhouwer en Annemarie Wennekers - De sociale staat van Nederland 2017 (SCP, €49,90; gratis download op www.scp.nl)

Met de nare nasmaak van de Brexit-stem, de verkiezing van Trump en het aftreden van de Italiaanse premier Renzi nog in de mond begon 2017 buitengewoon guur. Woorden als populisme en maatschappelijk onbehagen waren schering en inslag in de media en op social media luchtte de boze en bokkige burger zijn hart. Ondanks het feit dat de verkiezingen in Nederland, Frankrijk en Duitsland een minder populistische uitslag gaven dan gevreesd, bleef de sfeer in de media en op social media guur. Voor een genuanceerd beeld leek weinig plaats.

Op de valreep van 2017 gaf het SCP wel dat genuanceerde beeld. De publicatie De sociale staat van Nederland kijkt 25 jaar terug en beschrijft welke maatschappelijke ontwikkelingen zich sinds 1990 hebben voorgedaan in de welvaart en de leefsituatie van de Nederlanders. De kwaliteit van leven van Nederlanders is in die tijd beter geworden, maar er is ook een aantal hardnekkige problemen en ongelijkheden. Prachtig leesvoer voor onder kerstboom.

3. Bert Bakker - Onbegrepen Europa – Nieuw licht op een eeuwenoude tweedeling (Atlas Contact, €21,99)

Voor wie geïnteresseerd is in de samenwerking binnen de Europese Unie, is dit een relevant en toegankelijk geschreven boek. Het onderzoekt waar de verschillen tussen Noord- en Zuid-Europa vandaan komen en rekent geloofwaardig af met religie (het protestantse Noorden versus het katholieke Zuiden) en klimaat (het koude Noorden en het warme Zuiden) als vaak genoemde redenen voor die verschillen.

Het verschil in mentaliteit verklaart de auteur door terug te gaan naar het feodale tijdperk. Waar het feodale stelsel geen voet aan de grond kreeg, ontstond later een middenklassenmaatschappij waarin het onderling vertrouwen hoog is en transparantie hoog in het vaandel staat. De auteur betoogt dat de samenwerking binnen de EU pas kans van slagen heeft als deze achtergrond van de mentaliteitsverschillen erkend wordt. Samenwerking afdwingen door de overheidsfinanciën op orde te krijgen, is daarom niet genoeg, zo concludeert het boek.

Rick van der Ploeg.

Ⓒ MeJudice

Rick van der Ploeg

Hoogleraar Economie, University of Oxford, Research Director aan het Centre for the Analysis of Resource Rich Economies (OxCarre)

1. Pieter Waterdrinke - Tsjaikovskistraat 40 (Nijgh & Van Ditmar, €24,99)

Dit spannende, soms hilarisch en autobiographische boek verweeft gebeurtenissen van alledag in Rusland met de grote geschiedenis van het land. Dit pand ligt in dezelfde avenue als de economische faculteit van de Staatsuniversiteit van Sint-Petersburg waar ik vaak verblijf en met volle teugen geniet van de Russische cultuur en heb leren leven met de vermaledijde bureaucratie aldaar. Belangrijker is dat dit pand en de faculteit, waarvan een voormalige dekaan nog door Stalin is vermoord, in de buurt ligt van het epicentrum van de Russische revolutie in 1917. Lees en geniet van dit kostelijke boek en bezoek het prachtige Sint-Petersburg.

2. Seth Stephens-Davidowitz - Everybody Lies: Big data, new data, and what the internet can tell us about who we really are (Dey Street Books, €20,49)

Nederlandse kranten staan vol met opiniepeilingen die een veel te grote invloed op het politieke en maatschappelijke debat hebben, omdat mensen soms maar wat zeggen of ronduit jokken als ze gepeild worden. Met geavanceerde machine-learning technieken weten bedrijven als Amazon en Google alles over ons en kunnen ook door gerichte supersnelle algoritmes experimentele data (door middel van willekeurige steekproeven) over elk onderwerp creeren zonder dat we het doorhebben. Big data betekenen een revolutie in de sociale wetenschappen net zoals de telescoop en microscoop dit deden voor natuurkunde en biologie. Let op: de 46-jarige expert op dit gebied Susan Athey (Stanford) wordt getipt voor een Nobelprijs.

3. Alexander Betts en Paul Collier - Refuge: Transforming a broken refugee system (Oxford University Press, €23)

Dit is een essentieel boek voor het nieuwe kabinet. Het gaat niet om migranten, maar om vluchtelingen die uiteindelijk terug naar hun land gaan omdat alle conflicten uiteindelijk eindigen. Leven in vluchtelingenkampen in plekken als Libanon is geen sinecure. Het gaat dan vooral om overleven. En voor de kinderen en jonge mensen in de kampen zijn er amper goede opleidingen of banen. Dat zet deze vluchtelingen op achterstand wanneer ze terug naar huis kunnen. Dit boek doet een vurig pleidooi voor opleidingen en werkverschaffing in deze kampen en neemt afstand van het huidige mensonterende vluchtelingenbeleid.

Ewald Engelen.

Ⓒ Hollandse Hoogte / Phil Nijhuis

Ewald Engelen

Hoogleraar Financiële geografie, Universiteit van Amsterdam

1. Kate Raworth — Donuteconomie: In 7 stappen naar een economie voor de 21e eeuw (Nieuw Amsterdam, €24,99)

Plaatjes zeggen niet alleen meer dan woorden, als ze worden gebruikt door bestuurders en politici kunnen ze ook levensgevaarlijk zijn. Volgens de Britse econome Kate Raworth geldt dat voor de plaatjes die economen de afgelopen eeuw hebben gemaakt van onze economie. Het gaat dan om vraag- en aanbodcurves, de Kuznetscurve die groei en ongelijkheid tegen elkaar afzet, en de stroommodellen die in de hedendaagse macro-economie gebruikt worden. Hoe meer dit soort plaatjes in politiek en bestuur worden gebruikt, hoe meer onze economie op deze plaatjes gaat lijken.

Volgens Raworth is dat de verklaring voor het groeiende ongenoegen onder burgers. Deze plaatjes laten namelijk niet zien wat wij echt belangrijk vinden – geluk, natuur, schone lucht, een goede werk-prive balans, saamhorigheid, solidariteit – en nemen wel mee wat die belangrijke waarden schaadt. Het opruimen van een olieramp bijvoorbeeld schaadt het milieu maar maakt onze economie groter.

Raworth zet daar een ander beeld van onze economie tegenover, dat van de donut. De binnenste cirkel geeft de minimale sociale en politieke voorwaarden aan waaraan samenlevingen moeten voldoen om burgers een betekenisvol leven te laten leiden. Het zijn – zeg maar – de Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties. De buitenste cirkel geeft de ecologische grenswaarden aan die we niet moeten overschrijden om de belangen van toekomstige generaties niet te schaden. Deze heeft Raworth ontleend aan het wereldberoemde werk van de Zweed Rockström.

Nieuw is het niet wat Raworth in haar boek betoogt. Relevant en urgent is het wel. 2017 was het jaar van de steeds alarmerender wordende berichten over de meervoudige milieucrises die op ons afkomen. En Raworth heeft er een zeer overtuigend antwoord op, dat ze speels en met veel panache op een uiterst leesbare wijze aan de lezer presenteert. Wat mij betreft het boek van 2017.

2. Peter Wohlleben - Het verborgen leven van bomen (Lev, €19,99)

Eigenlijk uit 2016 (maar door mij gelezen in 2017) is de onverwachte hit van de Duitse boswachter Peter Wohlleben de geheide runner up. In Het verborgen leven van bomen laat hij overtuigend zien dat bomen niet de stomme gestaltes zijn die onze bossen bevolken, maar dat het denkende, voelende, ruikende en pratende entiteiten zijn, die een uitgekiend pallet aan strategieën tot hun beschikking hebben om het bos waarin zij leven tegen bedreigingen te beschermen.

Wohlleben benadrukt vooral de denkende en communiserende kant van bomen. Via hun wortels, het verspreiden van geurstoffen en via de schimmels waarmee hun wortels vervlochten zijn, kunnen bomen elkaar helpen bij het bestrijden van externe gevaren als insecten, planteneters en natuurrampen. Het levert onvergetelijke beschrijvingen op van voor elkaar zorgende bomen die ervoor zorgen dat je nooit meer met dezelfde ogen naar bomen zult kijken.

In de dierkunde is het hip geworden om te onderzoeken welke diersoorten over net zulke vaardigheden beschikken als mensen. Het vermogen om te communiceren speelt daar een belangrijke rol in. Afgaand op Wohllebens boek beschikken ook bomen over dit vermogen. Wat belangrijke ethische vragen oproept over onze omgang met deze bosbewoners. Maar niet alleen daarom is het boek belangrijk. Ook omdat het een forse kritiek op ons economisch denken bevat. De ruggengraat van dat denken is namelijk ontleend aan een populaire variant van de evolutietheorie: het overleven van de sterksten. Economen neigen ertoe competitie en het uitschakelen van concurrentie als een natuurfenomeen te beschouwen.

Wohlleben laat zien dat het er in de bomenwereld heel anders aan toe gaat. Bomen zorgen voor elkaar, ontwikkelen ’vriendschappen’, hebben moederlijke gevoelens voor hun kroost en zijn bereid zichzelf op te offeren. En ja, dat zien we ook in de mensenwereld. Niet de strijd om het voortbestaan van het individu is de kern van de natuur, maar het overleven van de gemeenschap is dat. En laten we dat laatste door het zo centraal stellen van het eerste nou net op zo'n dramatische wijze op het spel zetten.

3. Tamim Bayoumi - Unfinished busines (Yale University Press, €28,99)

Volgend jaar is het tien jaar geleden dat de Amerikaanse zakenbank Lehman Brothers failliet ging en een hartstilstand op de internationale interbancaire markt veroorzaakte. De gevolgen reikten tot aan de andere kant van de aardbol en riepen verwarde vragen aan de kant van toezichthouders en academici op over de wijze waarop het mondiale financiële systeem functioneerde. Hoe kon een Amerikaanse huizencrisis een europese politieke crisis veroorzaken?

Op die vraag biedt Bayoumi’s boek een overtuigend en tegelijk onthutsend antwoord. Als oud-werknemer van het IMF had hij toegang tot data waar maar weinig academici over kunnen beschikken. Aan de hand van die data laat hij een heel ander beeld van de Grote Financiële Crisis zien dan met name Europese politici en commentatoren sinds 2008 hebben verteld. Kijk de documenten van de Europese Commissie er maar op na. Steevast kom je daar de zin tegen dat de crisis in de Verenigde Staten begon.

Bayloumi laat zien dat dit een grove, politiek gemotiveerde vertekening van de werkelijkheid is. Europese grootbanken als BNP Paribas, Deutsche Bank, Société Générale en Commerzbank recycleden de spaartegoeden van Noord-Europese bedrijven en huishoudens in het huizencasino dat het mondiale bankenkartel in de Verenigde Satten had opgetuigd. Deze analyse betekent dat de eurocrisis niet een toevallig gevolg was van het uiteenspatten van de huizenzeepbel in de Verenigde Staten. Maar dat die huizenzeepbel het gevolg was van de structurele onevenwichtigheden in de eurozone.

Door het lidmaatschap van landen als Griekenland, Spanje, Portugal en Italie was de euro feitelijk te goedkoop voor Duitse, Nederlandse, Oostenrijkse en Finse exporteurs. De immense exportoverschotten die dat produceerde werden door Europese grootbanken weggezet in Amerikaanse kapitaalmarkten en joegen daar de huizenprijzen naar recordhoogtes.

Volgens Bayoumi is de crisis niet veroorzaakt door corrupte Amerikaanse bankiers maar door Europese politici die ofwel uit onkunde, ofwel uit stupiditeit, ofwel doordat ze simpelweg in de zak zaten van Europese grootbanken, de eigen banken veel te weinig beperkingen oplegden. Denk daaraan als straks de herdenkingen losbarsten en de ene na de andere Europese politicus zichzelf op de borst klopt voor de wijze waarop de crisis te lijf is gegaan en tegelijk iedere verantwoordelijkheid van de hand wijst voor de Amerikaanse huizencrisis die in september 2008 een mondiale bankencrisis werd.

Bas ter Weel.

Ⓒ SEO

Bas ter Weel

Directeur SEO Economisch Onderzoek, hoogleraar Economie, Universiteit van Amsterdam, kroonlid Sociaal-Economische Raad

1. Andrew Lo - Adaptive Markets: Financial evolution at the speed of thought (Princeton University Press, $34,74)

De analyse in dit boek vult de door economen gedoceerde basistheorie van efficiënte financiële markten aan. Economen gebruiken eenvoudige modellen om de werking van markten te beschrijven. Die modellen werken goed, maar zijn niet perfect. Vooral niet als er paniek uitbreekt of als er overmoed ontstaat. Lo laat zien dat deze fenomenen beter te duiden zijn met een model waarin rationele en minder rationele consumenten voorkomen. Hierbij gebruikt hij concepten uit de psychologie en biologie om de keuzes die mensen maken nog beter te begrijpen. Op deze manier probeert hij de afgelopen recessie te verklaren, een tocht door de recente geschiedenis die Lo op aardige wijze volbrengt. Zijn verhaal is nu goed bruikbaar om de bitcoinmania onder consumenten te begrijpen (en waarom dit misgaat).

2. Walter Scheidel - The Great Leveler: Violence and the history of inequality from the Stone Age to the Twenty-First Century (Princeton University Press. €31,99)

Ongelijkheid was een belangrijk thema in de Nederlandse verkiezingen. In Nederland zijn de verschillen tussen rijk en arm relatief klein, maar wel stijgende. Scheidel brengt op een systematische manier in beeld in welke periodes in de geschiedenis ongelijkheid daalt en stijgt. Van zijn lijstje met dalers word je niet meteen vrolijk: oorlog, een revolutie, het inelkaar storten van een regime en een dodelijke pandemie. Deze vier ’horsemen’ (boodschappers) zet hij af tegen economische groei en democratie die nauwelijks bijdragen aan het beteugelen van ongelijkheid, maar toch beter aanvoelen. Het boek heeft niet meteen heldere beleidsimplicaties maar laat wel goed zien dat de mechanismen die gelijkheid brengen de afgelopen eeuw (gelukkig) aan kracht hebben ingeboet, wat wel onverlet laat dat ongelijkheid stijgt. In hoeverre dit onvermijdelijk is, laat hij in het midden.

3. Ian Black - Enemies and Neighbours: Arabs and Jews in Palestine and Israel, 1917-2017 (Penguin Books, €26)

Israël is een land dat al eeuwen gebukt gaat onder conflicten. Ian Black heeft de geschiedenis in de afgelopen eeuw onder de loep genomen. Nadat het Ottomaanse Rijk was verslagen namen de Britten in 1917 de leiding over. In 1948 werd Israël onafhankelijk en na de zesdaagse oorlog in 1967 zijn er steeds opnieuw pogingen gewaagd om Joden en Palestijnen samen te laten leven in een staat. Dit gaat met vallen en opstaan en Black laat zien dat in de tijd de wederzijdse bejeging in woord en gebaar in sommige periodes polariseert en in andere periodes elkaar nadert. De lange lijn lijkt opgaand, maar is geen garantie voor ultieme vrede. Een boeiend geschreven clash tussen religies die ook voor onze samenleving belangrijke lessen op het terrein van bejeging en begrip bevat.

Carsten Brzeski.

Ⓒ ING

Carsten Brzeski

Hoofdeconoom ING Duitsland

1. Michael Lewis - The undoing project: A friendship that changed the world (Penguin Books, €10,99)

Ook al is het boek uit 2016, door het feit dat Richard Thaler dit jaar de Nobelprijs heeft gewonnen, moet je natuurlijk ook in 2017 een boek lezen dat met ’behavioural economics’ te maken heeft. Als je een boek over ’behavioral economics’ wilt lezen, waarmee je op elke cocktailparty kunt schitteren dan is het dit boek. Michael Lewis vermengt twee biografieën (van Daniel Kahneman en Amos Tversky), een intellectuele love story en inhoud van hun werk in een fascinerend verhaal.

2. Hans-Jürgen Jakobs - Wem gehört die Welt: Die Machtverhältnisse im globalen Kapitalismus (Knaus Albrecht, €35,99)

Een interessant overzicht van de blijkbaar 200 machtigste spelers van de internationale financiële wereld. De auteur heeft samen met rond de 50 collega’s van de Duitse krant Handelsblatt cijfers, verbanden en invloed van de grootste spelers samengesteld. Het boek geeft niet alleen een goede kijk achter de schermen, maar ook een beoordeling en inschatting van de spelers en instellingen.

3. Yuval Noah Harari - Homo Deus: A brief history of tomorrow (Random House, €11,49)

Het boek is eigenlijk uit 2015 maar zal nog jaren actueel blijven. Het boek geeft meer dan voldoende food for thought over de toekomst van digitalisering en nog belangrijker de toekomst van de mens in een tijdperk dat door artificial intelligence wordt bepaald. Kan intelligentie worden ontkoppeld van het geweten?

Steven Brakman.

Ⓒ TELEGRAAF

Steven Brakman

Hoogleraar Internationale economie, Rijksuniversiteit Groningen

1. Jean Tirole – Economics for the Common Good (Princeton University Press, €24,99)

Jean Tirole is een van de sterren in het vakgebied. Economen maken vaak en graag ranglijstjes van wie de beste is. Een aantal jaar geleden werd er een ranglijst van beste vakgroepen economie gemaakt. Men telt dan per vakgroep het aantal toppublicaties. De opsteller had voor de aardigheid Jean Tirole als vakgroep gecategoriseerd; hij stond in de top-10 tussen de top-vakgroepen.

Hij heeft zich in dit boek gebogen over het vakgebied. Wat kunnen economen en wat kunnen zij niet? Hij begint met een prachtig deel 1 om te laten zien hoe belangrijk goede economische redeneringen zijn en hoe eenvoudig het is om je in de luren te laten leggen. Een mooi voorbeeld dat hij geeft - naast vele andere - is het bestrijden van CO2-uitstoot met behulp van economische maatregelen. Stel, Nederland bestrijdt succesvol CO2-uitstoot waardoor de vraag naar kolen afneemt. Heel goed. Maar een econoom vertelt de beleidsmaker vervolgens dat de prijs van kolen omlaag gaat en dat men bijvoorbeeld in Frankrijk meer kolen gaat gebruiken waardoor per saldo de totale uitstoot toeneemt.

Het boek zit vol met dit soort voorbeelden. Hij vervolgt met een beschrijving van wat economen doen, welke lessen de wetenschap ter harte moet nemen - de financiële crisis van 2008/2009 was voor velen een wake-up call - en welke grote vragen opgelost moeten worden. Wat staat ons als werknemers te wachten? Denk aan de automatiseringsgolf die over ons heen walst en de scherpe kanten van globalisering. Dit is een ongelooflijk rijk boek geschreven door een van de beste economen, voor een groot publiek; lezen!

2. The Journal of Political Economics, 2017, Vol 125, No 6 (http://www.journals.uchicago.edu/doi/pdfplus/10.1086/694751)

The Journal of Political Economy is normaal gesproken alleen maar interessant voor academici. In dit - gratis - toegankelijke jubileum nummer wordt door bekende economen de balans opgemaakt per vakgebied. Wat weten wij bijvoorbeeld over de relatie tussen misdaad en economie? Heeft de gedragseconomie ons verder geholpen? Wat weten wij van conjunctuurgolven? Dit is een mooie special issue om in te grasduinen. Voordat men uitspraken doet dat de Economie of economen ons wat betreft onderwerp X niks te vertellen hebben moet je eerst even het bijbehorende hoodstuk lezen in dit special issue; elk hoofdstuk is slechts een paar bladzijden.

3. Dani Rodrik — Straight Talk on Trade: Ideas for a Sane World Economy (Princeton University Press, €23,99)

Alhoewel dit niet Rodriks beste boek is (ik geef de voorkeur aan zijn iets oudere Economics Rules uit 2015, dat een vergelijkbare opzet heeft als het boek van Tirole hierboven en waarvoor hij iets langer is gaan zitten) is dit boek toch een aanrader.

Over globalisering wordt veel onzin beweert. Nationalistische partijen zien het ’kwaad’ tegenwoordig vooral gelegen aan de andere kant van de grens. Rodrik loop systematisch alle argumenten af waarom internationale handel ons veel voordelen brengt en waarom wij bijvoorbeeld voor de EU en internationale handelsverdragen zouden moeten zijn.

Maar hij legt ook de vinger op zere plekken. Wie zijn de winnaars en verliezers van globalisering en laten wij de verliezers niet al te zeer in de kou staan? Zijn overkoepelende mening is dat globalisering te snel gaat, dat ons politieke systeem niet is ingericht voor globalisering (globalisering is grensoverschrijdend terwijl politici slechts tot de grens sociaal-economische invloed hebben), en dat wij beter moeten nadenken over de verliezers. Ook een aanrader.

Lees hier meer boekentips