Ouderen en jongeren de klos bij ingreep eigen woning

De 65-plussers raken gemiddeld 8% van hun inkomen kwijt als de eigen woning als vermogen wordt belast. Jongeren worden juist het meest geraakt door het afschaffen van de hypotheekrenteaftrek. Dat blijkt uit een doorrekening van het Economisch Instituut voor de bouw (EIB) naar verschillende plannen om het eigen huis flink te belasten. De Nederlandsche Bank en het Internationaal Monetair Fonds roepen al een tijd op de overwaarde van het eigen huis als vermogen te belasten. De Europese Commissie heeft Nederland gemaand om de hypotheekrenteaftrek verder in te perken. In totaal zou het kabinet €5 miljard ophalen met een afschaffing van de hypotheekrenteaftrek, zo blijkt uit berekeningen. De huishoudens tot 45 jaar hebben er het meeste last van, want zij hebben nog hoge hypotheken. „Jongeren hebben relatief lage inkomens en nog relatief veel aftrek. Zij voelen een afschaffing direct in de portemonnee”, zegt directeur Taco van Hoek van het EIB. Dan naar de woning in ’box 3’, de vermogensrendementsheffing. Volgens DNB zit er momenteel veel waarde in stenen, en dat voordeel hebben huurders niet. Een tweede huis wordt al beschouwd als vermogen, maar een eerste huis niet. Toch wil DNB dat ’papieren vermogen’ belasten. „Er zitten sterke verschillen binnen iedere groep , maar de woning in box drie slaat gemiddeld heel sterk neer bij ouderen. Zij zitten niet meer op de arbeidsmarkt, hebben vaak een relatief laag inkomen en hebben hun hypotheken conform de beleidswens afgelost, zegt Van Hoek. Als de huidige vrijstelling in box 3 hierbij worden verdubbeld, dan gaat het nog altijd om een jaarlijks inkomensverlies van 5% voor deze groep, zo blijkt uit de berekening van het EIB. Extra pijn „De eigen woning in box drie zal gevoelig liggen bij ouderen, wiens pensioenen de afgelopen jaren ook niet geïndexeerd zijn. Vanuit de belastingen gekeken wordt het als een voordeel gezien dat deze groep de belasting niet kan ontwijken. Zij kunnen nergens heen, en zijn sitting ducks”, zegt directeur Taco van Hoek van het EIB. Nederland is al hard bezig om het voordeel voor de eigenwoningbezitter af te bouwen. Zo liep het fiscale voordeel van 2015 terug van ruim €10 miljard naar bijna €6 miljard nu. Als percentage van het bbp is de daling nog indrukwekkender: van 1,5% in 2015 naar 0,5% van het bbp in 2023. „Je kunt je afvragen wat het nut is van opnieuw een versnelde afbouw, als het fiscale voordeel nu al zo sterk terugloopt”, zegt Van Hoek. Prijsstijgingen Bovendien heeft de sterke inperking van de aftrek in de afgelopen jaren niet geleid tot dalende huizenprijzen. Die zijn juist spectaculair gestegen, wat wijst op andere oorzaken zoals te weinig bouwen en het rentebeleid van de ECB. „Het onderzoek biedt geen enkele steun voor de veronderstelling dat de hypotheekrenteaftrek de prijzen heeft opgedreven in de achterliggende jaren”, zo stelt het EIB. Desondanks willen DNB, EC en IMF de waarde van het eigen huis afromen, tegelijk klagen ze veel over de hoge schulden van Nederlandse huishoudens. „Dit wringt wat en het stimuleert huishoudens niet om meer te sparen en extra hypotheekschuld af te lossen”, zegt Van Hoek. Huurders Een argument dat DNB hanteert is dat hypotheekrenteaftrek niet eerlijk zou zijn, omdat huurders dit voordeel niet genieten. Het geld dat opgehaald moet worden met de eigenhuisbelasting zou dan via een belastingkorting teruggegeven worden, zo stelde DNB eerder voor. Maar uit het EIB-onderzoek blijkt dat de huursector vorig jaar direct en indirect €14 miljard werd toegestopt, door impliciete subsidies en huurtoeslagen, terwijl het fiscale voordeel voor woningeigenaren €5,8 miljard bedroeg. „Dat afschaffen van de hypotheekrenteaftrek leidt tot een eerlijker inkomensverdeling, blijkt ook niet uit ons onderzoek”, zegt Van Hoek. Het zijn de jongeren met relatief lagere inkomens die verhoudingsgewijs harder worden geraakt door de afschaffing dan de hogere inkomens. Dat zit hem in het feit dat hogere inkomens relatief veel inkomstenbelasting betalen en het meest profiteren van een verlaging hiervan. „Bovendien hou je ook dan scherpe verdelingseffecten: sommige huishoudens worden onevenredig zwaar getroffen en dat is heel moeilijk te repareren. Als je de inkomsten voor de overheid teruggeeft via een lagere inkomstenbelasting, dan los je het probleem niet op”, zegt Van Hoek. Verschuiving Als het de woningmarkt niet helpt, de schuldenberg eerder toe- dan afneemt, wat is dan het nut van deze exercitie? Het enige dat Van Hoek kan bedenken is dat een verschuiving van belastingen van niet-werkenden naar werkenden positieve effecten kan hebben op het arbeidsaanbod. Maar als dat het doel is dan zijn er ook andere manieren om dit te bewerkstelligen, aldus het EIB. Ook heeft het afschaffen van de hypotheekrenteaftrek of de woning in box 3 niet het gewenste effect op de woningmarkt, een ander argument dat DNB hanteert. De doorstroming neemt af, omdat het duurder wordt om ‘de volgende stap’ te maken, zegt Van Hoek. „Dit raakt vooral de starters als jonge doorstromers, die samen willen gaan wonen, de beslissing uitstellen. Dan daalt het aanbod van starterswoningen en zullen de belastingen voor starters wel toenemen, maar zullen zij geen compensatie hebben door lagere huizenprijzen.” In de podcast ’Kwestie van Centen’ bespreken DFT-verslaggevers Martin Visser en Herman Stam wat een eventuele afschaffing van de hypotheekrenteaftrek zou betekenen voor huisbezitters:

Ouderen en jongeren de klos bij ingreep eigen woning

Bekijk meer van

HET BESTE VAN DE TELEGRAAF

Bijna alle winkels chocolademerk Leonidas overgenomen

’Vrijwilligerswerk’ in restaurant ex kost vrouw bijstandsuitkering

Column: geen tijd te verliezen in strijd tegen opwarming aarde

Veel op het spel voor klimaatdoelen kabinet: eerste stappen met waterstof vallen niet tegen