TikTok als nieuw paard van Troje: ’Geheime dienst China prima in staat om mee te lezen’

Er lag al een verbod voor Europese ambtenaren en nu worden ’spionagegevoelige’ apps als TikTok ook op smartphones van Nederlandse landsdienaren geweerd. De AIVD waarschuwt ook voor de Chinese indringer op onze telefoons. Een Chinese spionageballon in je telefoon. Zo noemde een Amerikaans congreslid TikTok, dat door steeds meer landen wordt geweerd vanwege de angst dat gebruikers met deze app een paard van Troje binnenhalen. Apps zoals TikTok op je telefoon vormen altijd een spionagerisico, stelt ook inlichtingen- en veiligheidsdienst AIVD in een recente nota. Doordat zo’n app gegevens hamstert en opslaat, worden gebruikers kwetsbaar voor spionageactiviteiten. „Applicaties hebben vaak toegang tot alle gegevens van de mobiele telefoon.” Vooral apps van bedrijven buiten Europa verdienen wantrouwen, benadrukt de geheime dienst. Des te meer als daar landen achter zitten met een ’offensief cyberprogramma gericht tegen Nederland en de Nederlandse belangen’. China staat bovenaan de lijst van verdachte landen. Daar is het wettelijk zo geregeld dat persoonsgegevens desgewenst via techbedrijven binnengeharkt kunnen worden. Veel bedrijven zijn bovendien in staatshanden. Maar TikTok niet, zegt Theo Bertrams, bij de Europese TikTok-tak verantwoordelijk voor onder meer government relations. Volgens hem is twintig procent in handen van oprichter Zhang Yiming en de rest is eigendom van Amerikaanse investeerders. Elke vraag voor toegang tot gebruikersgegevens van de Chinese overheid zou TikTok weigeren, zegt Bertrams. „En zo’n verzoek hebben we nooit gehad.” Argusogen Waar worden de gebruikersgegevens opgeslagen? Dat is een belangrijk zorgpunt bij dit soort apps. Volgens Bertrams worden de data van Amerikaanse gebruikers beheerd door Oracle, een onafhankelijke partij. Ook de Europese data komen binnenkort onder beheer van een externe partij. Gebruikers hoeven niet te vrezen: „Wij weten niet wat de inhoud is van de video is die het algoritme jou laat zien. Wel weten we op basis van bijvoorbeeld locatie dat veel mensen bepaalde filmpjes leuk vinden, dus die laten we dan zien. We slaan bijvoorbeeld niet op dat jij paardenvideo’s leuk vindt, maar vergelijken jouw interactie met de set video’s met die van anderen, om je een volgende passende set van acht video’s te tonen. We hoeven daarom minder data te verzamelen dan veel andere sociale media. Daarom zijn onze reclames ook minder toegesneden op de persoon dan op andere platformen.” Het is echter lastig om TikTok op zijn blauwe ogen te geloven, zegt cyberbeveiligingsexpert Bernold Nieuwesteeg. Dat kan alleen als een legertje onafhankelijke cyberexperts de TikTok-servers een tijdje in de gaten zouden houden. Nieuwesteeg vindt het logisch dat de app met argusogen bekeken wordt. „We weten dat China een grote cybercapaciteit heeft en dat de geheime dienst prima in staat is om mee te lezen als ze de kans krijgen.” De AIVD zegt dat ook. Staten doen volgens de dienst hun best om allerlei datastromen via smartphones te onderscheppen. Het gaat dan om de inhoud van communicatie (e-mail, appverkeer) en metadata (wie praat wanneer en hoe vaak met wie). Hoe vaak gebruikt iemand een bepaalde app? Wat zijn iemands reisbewegingen? „Hieruit kunnen statelijke actoren gevoelige informatie verwerven en personen van belang identificeren, profileren en lokaliseren.” Het Australische cybersecuritybedrijf Internet 2.0 dook in de architectuur van TikTok en ontdekte vorig jaar dat Australische gebruikersdata vanuit China geraadpleegd konden worden. Mede-oprichter Robert Potter verbaasde zich erover dat de app beduidend meer toegang wil tot de inhoud van een telefoon dan noodzakelijk voor een app die filmpjes toont. Kwade bedoelingen „Wanneer de app in gebruik is, kan die de opslag scannen, toegang krijgen tot de contactlijsten en alle andere apps bekijken die op het apparaat zijn geïnstalleerd”, zei hij tegen ABC News. Of TikTok die gegevens ook werkelijk wegplukte was onduidelijk. „In elk geval geeft het zichzelf toestemming om die gegevens op te halen.” Moederbedrijf ByteDance gaf eerder toe dat vier werknemers de accounts van twee Amerikaanse journalisten hebben gebruikt om te onderzoeken op welke locatie ze zich bevonden en of ze misschien in de buurt waren geweest van TikTok-medewerkers – op die manier wilden ze een lek naar de pers opsporen. Het gaf een klein inkijkje in wat er met kwade bedoelingen technisch mogelijk is. Nieuwesteeg is blij dat door TikTok de discussie over ’digitale soevereiniteit’ oplaait. „Het belangrijkste is misschien niet eens of TikTok zelf gevaarlijk is, maar dat het nu een chefsache is. Twee jaar geleden hoorde je onze overheid hier nog niet over. Rutte boeide het niets. Maar het is terecht een steeds belangrijker onderwerp, want het raakt heel veel mensen. Ook al verzamelt een app als TikTok minder data dan het Amerikaanse Facebook, het is logisch om waakzamer te zijn bij een app uit een land met een andere kijk op burgerrechten dan wij.” Het is bovendien ook geen drama om een filmpjes-app te weren van ambtenarentelefoons, zegt Nieuwesteeg. „Het maatschappelijk belang van de app is gering. In dezen kun je misschien beter het zekere voor het onzekere nemen.”

TikTok als nieuw paard van Troje: ’Geheime dienst China prima in staat om mee te lezen’

Bekijk meer van

HET BESTE VAN DE TELEGRAAF

Topman Ben Smith vier jaar door bij Air France KLM, dividend nog uit zicht

Amsterdams handelsbedrijf strooit met $3 miljard aan bonussen

Rekening voor kinderopvang gaat opnieuw flink omhoog

Column: behoorlijke daling inflatie aanstaande?