Bij deze euforie is het moeilijk om aandacht te vragen voor ontwikkelingen die roet in het eten kunnen gooien. We noemen er drie: De toenemende internationale concurrentie, het America First beleid van president Donald Trump en de Brexit. Omdat export en internationale handelsrelaties van cruciale betekenis zijn voor de groei van onze economie en werkgelegenheid, moeten deze ‘stoorzenders’ in politiek Den Haag en het bedrijfsleven hoger op de agenda komen.

Wereldwijd is er tussen landen sprake van een keiharde strijd om belangrijke internationale ondernemingen naar hun land te lokken en tegelijk te voorkomen dat in hun land gevestigde bedrijven naar andere landen gaan verhuizen. Omdat bedrijven zorgen voor banen en geld voor de schatkist, doen regeringen er alles aan om een aantrekkelijk bedrijfsvestigingsklimaat te creëren. Belangrijke factoren die dit klimaat bepalen, zijn: De geografische ligging, het opleidingspeil van de beroepsbevolking, loonkosten, de politieke stabiliteit, onderwijs en opleidingen die internationaal hoog zijn aangeschreven en goede maatschappelijke en culturele voorzieningen. Daarnaast zien we dat bedrijven zich steeds vaker laten lokken door lage belastingtarieven en lage werkgeverslasten. Ook met allerlei faciliteiten, zoals subsidies, goedkope kantoorpanden en snelle overheidsprocedures en soepele ontslagregels, worden ondernemers gepaaid.

Trump wint

Op dit moment zien we dat de Verenigde Staten wereldwijd aan de winnende hand zijn. Donald Trump heeft met zijn enorme belastinghervorming en tariefsverlagingen voor bedrijven en burgers, vooral Europese landen met een mokerslag getroffen. De meeste, waaronder Nederland, kennen een hoge belastingdruk en moeten vrezen dat hun bedrijven, maar ook investeerders en talenten ingaan op de hartelijke uitnodiging van Trump om naar ‘belastingparadijs’ de VS te komen. Bovendien heeft de VS ook op andere gebieden, zoals innovatieve technologieën, start-ups en een grote thuismarkt, veel te bieden. Binnen de Europese politiek zien we nog geen begin van een antwoord op het beleid van Trump dat ook handelsbarrières omvat om het Amerikaanse bedrijfsleven tegen buitenlandse concurrenten te beschermen. Veel politici in de Europese landen gaan ervan uit dat de bedrijven en investeerders in hun land honkvast zijn en de lokroep van Trump zullen negeren. Maar de praktijk wijst uit dat veel bedrijven en investeerders in het huidige digitale tijdperk, waarbij verhuizen vaak gemakkelijk is, snel zwichten voor aanbiedingen, zoals uit de VS.

Vooral in de Amerikaanse media wordt gemeld dat een toenemend aantal buitenlandse bedrijven gehoor geeft aan de oproep van de Amerikaanse president om in de VS te investeren en een verhuizing naar Trump-land te overwegen.

Reclame werkt

Wie in de in de VS, maar ook in andere landen, zoals het VK deelneemt aan de talloze bijeenkomsten en congressen voor ondernemers, weet na afloop dat je voor het ’beste’ vestigings- en investeringsklimaat in de VS moet zijn. De reclamecampagne van Trump werkt. Ook in de VS is in grote delen van het bedrijfsleven sprake van een euforie. Zo hebben belangrijke bedrijven, zoals Apple en ExxonMobil, aangekondigd dat ze vele miljarden extra in de VS gaan investeren, waarmee tienduizenden nieuwe banen worden gecreëerd. Bovendien neemt het aantal Amerikaanse bedrijven toe dat in het buitenland opgepotte reserves, vooral in Europa, naar de VS sluist om daar te herinvesteren. Ze maken daarbij gebruik van een speciaal laag belastingtarief in de Trump-belastingwet. Geraamd wordt dat Europa daardoor de komende jaren vele honderden miljarden aan kapitaal zal verliezen dat naar de VS wordt overgeheveld.

Zorgwekkend is ook dat delen van het Europese bedrijfsleven onder de voet worden gelopen door bedrijven uit de VS en Azië. Daarbij gaat het om vijf Amerikaanse superrijke giganten (Alphabet (Google), Apple, Facebook, Amazon en Microsoft) en twee Chinese reuzen (Alibaba en Tencent). Ook in ons land neemt in verschillende bedrijfssectoren de vrees toe dat deze megaconcerns steeds meer markten gaan opslokken.

Brexit

Na het Brexit-besluit om de EU te verlaten, is er in de Britse politiek sprake van een chaos over de wijze waarop dit besluit moet worden uitgevoerd. Zowel binnen het VK als daarbuiten circuleren er drie hoofdscenario’s: 1. een ‘harde’ Brexit (de onderhandelingen mislukken, zonder handelsovereenkomsten); 2. Een vrijhandelsverdrag (vergelijkbaar met EU-verdragen met Canada, Zwitserland); 3.een ‘zachte’ Brexit (het VK blijft onderdeel van de interne EU-markt). Deze scenario’s leiden tot economische uitkomsten die voor het VK en de EU-landen sterk verschillen. Voor het VK laten alle studies zien dat een ‘harde’ Brexit zal leiden tot een fors lagere economische groei en een hogere werkloosheid. Voor de EU-landen is de economische schade geringer en afhankelijk van de handelsrelatie met het VK. Doordat Nederland met de overkant intensieve handelsbetrekkingen heeft, zal ons land bij een ‘harde’ Brexit, ten opzichte van andere EU-landen, te maken krijgen met een zware economische schade die vooral ondernemers zal treffen die met de Britten veel zaken doen. Daardoor zal de economische groei in Nederland (bbp-groei) worden afgeremd en lager uitvallen. Hoeveel? Studies laten verschillende uitkomsten zien. Volgens een CPB-studie (2016) kan het economische verlies voor Nederland oplopen tot 1,2 procent van het bbp in 2030, oftewel circa 10 miljard euro. Een recente Rabobankstudie komt veel hoger uit: ruim 4 procent minder groei en een kostenpost voor ons land die zou kunnen oplopen tot 35 miljard euro.

Werk aan de winkel

Het kabinet Rutte III en het bedrijfsleven moeten samen rond de tafel gaan zitten om te bezien hoe deze schadelijke ontwikkelingen voor onze economie kunnen worden aangepakt. Daarbij staat vast dat Trump doorgaat met zijn America First beleid en dat de kans groot is dat Nederland te maken krijgt met een ‘harde’ Brexit. Het succes van Trump is koren op de molen van de Brexiteers. Ze dromen van het VK als een internationaal vrijhandelsland dat met lage tarieven (10% winstbelasting) en zo weinig mogelijk overheidsvoorschriften, wereldwijd ondernemers naar het nieuwe VK kan lokken.