Leeft Philips nog? ’Kan stootje hebben, maar overname is een scenario’

Medisch technologiebedrijf Philips wordt ook onder de nieuwe ceo Roy Jakobs geplaagd door tegenvallers rond de terugroepactie die het bedrijf en zijn aandeelhouders miljarden kost. Financieel kan Philips het stootje wel hebben. Maar of het straks nog zelfstandig kan blijven is de vraag. „Er komt een dag dat ceo Roy Jakobs weer met goed nieuws komt over Philips.” Gerben Everts, directeur van de Vereniging van Effectenbezitters (VEB), heeft de hoop nog niet opgegeven. De ooit roemruchte Nederlandse elektronicafabrikant die zijn heil heeft gezocht in de medische technologie, gaat er weer bovenop komen als een ’schoon bedrijf met goede kwaliteit’. Extra pijnlijk Deze week leek die dag nog ver weg. Terwijl Philips zich opmaakte voor de jaarlijkse radiologenbeurs in Chicago, waar het wil laten zien hoe zijn nieuwste spectrale ct-scan- en echoapparaten zijn volgeladen met kunstmatige intelligentie die elke onregelmatigheid in weefsel aan het licht brengt, bleek het niet in staat geweest isolatieschuim in zijn beademingsapparaten deugdelijk vast te lijmen. Extra pijnlijk aan het bericht van de Amerikaanse toezichthouder Food and Drugs Administration (FDA) was dat de machines in kwestie al teruggeroepen en gerepareerd waren wegens een andere kwestie die Philips miljarden kost. Het schuim dat ze oorspronkelijk bevatten kon verkruimelen, waarbij kankerverwekkende stoffen konden vrijkomen, met mogelijk schadelijke gevolgen voor patiënten. De gifbeker lijkt niet leeg te kunnen, sinds Philips in april 2021 bekendmaakte dat het problemen had gevonden met afbrokkelend isolatieschuim in beademings- en anti-apneuapparaten. Van de waarde van het bedrijf die destijds rond de €45 miljard bedroeg, is meer dan 70% verdampt. Het bedrijf heeft al €910 miljoen uitgetrokken voor de kosten van zijn terugroepactie en schreef €1,3 miljard af van de waarde van zijn onderdeel dat anti-apneu- en beademingsapparaten maakt in verband met een akkoord in wording met Amerikaanse autoriteiten. En dan moeten de claims van gedupeerde patiënten nog komen. Woensdag kwam naar buiten dat bij de FDA 90.000 meldingen van problemen met de apneu- en beademingsapparaten waren binnengekomen. In 260 gevallen was sprake van een mogelijk verband tussen een overlijden van een patiënt en defecte Philips-apparaten. Het bedrijf moet volgens experts rekening houden met meer dan een miljard aan schadevergoedingen aan patiënten. Ook Everts’ VEB heeft zich met advocaten gemeld bij Philips. Hij berekende een schade van €16 miljard voor beleggers, omdat de leiding van het bedrijf slecht nieuws de aflopen jarenlang onder de pet zou hebben gehouden. „Maar we zullen minder eisen. Wat we zoeken is een redelijke compensatie die door Philips goed is te dragen. Onze leden zijn ook aandeelhouder. Het is hun belang dat Philips goed kan floreren.” Cultuuromslag Want fataal hoeven de problemen voor Philips uiteindelijk niet te zijn, denkt Everts. „Philips is kapitaalkrachtig genoeg. Het eigen vermogen is sterk en onlangs heeft het een miljard aan kredietlijnen geopend bij banken om genoeg liquiditeiten te hebben voor de nabije toekomst. De toekomstige winstgevendheid van Philips is er. De andere activiteiten, zoals de mri- en ct-scans doen het goed en hebben geen last van de problemen met de apneu- en beademingsapparaten.” Als het aan Everts ligt, maakt Philips dus haast met de afwikkeling van het apneudrama. „Hoe eerder er overeenstemming komt met patiënten, autoriteiten en beleggers, hoe eerder het de blik weer op de toekomst kan richten”, zegt hij. Ondertussen zal ook de cultuur moeten veranderen bij Philips, waar in de transitie van breed elektronicaconcern naar medisch technisch specialist waarschijnlijk iets fout is gegaan, denkt Everts. „Philips was altijd gefocust op kostenbesparingen, omdat het actief was in markten met lage marges. Dat ging wel eens ten koste van de kwaliteit. Toen een leverancier in 2016 wees op de gevaren van het schuim in de apneu-apparaten en met een veiliger, iets duurder alternatief kwam, heeft Philips niet adequaat opgepikt. Dat kan als je hifi verkoopt, maar niet bij apparaten waar mensenlevens van afhangen. Dat is echt verwijtbaar.” Herstructurering Dat Jakobs, die in oktober de vervroegd afgetreden Frans van Houten verving, gaat ingrijpen, is inmiddels duidelijk. Tijdens zijn eerste optreden als ceo maakte hij bekend wereldwijd 4000 banen te schrappen, wat in Nederland waarschijnlijk gaat leiden tot 400 gedwongen ontslagen. Daarbovenop kondigde Jakobs aan de eerste drie maanden van zijn bewind te willen gebruiken om de activiteiten van Philips goed tegen het licht te houden, en plannen te maken voor de toekomstige koers van het bedrijf. Dat daarbij nieuwe ontslagen vallen, sloot hij niet uit, Vakbond De Unie merkt inmiddels onrust onder het personeel. „Mensen willen graag blijven, maar vragen toch om advies of het niet beter is om weg te gaan”, zegt bestuurder Suat Koetloe, die waarschuwt voor de gevaren van een braindrain als de herstructureringen waar Jakobs aan werkt, doorschieten of te veel onzekerheid veroorzaken. „Het gaat ons om de werkgelegenheid. Het is belangrijk dat die kennis en ervaring bij Philips blijft. We zitten hier niet ver van chipmachinemaker ASML, dat heel veel mensen zoekt”, zegt hij. Everts ziet een ander probleem in hoe Philips de afgelopen jaren is geleid. „Met Frans van Houten hebben ze iemand aan het roer gezet die zeer gevierd was in de private-equitysfeer en gefocust op maximale waarde bij zijn exit. Die heeft in de eerste vier jaar iedereen ervan beticht dat ze het niet goed deden en gezegd: ’Ik pak de verantwoordelijkheid en ga hier iedereen helpen het beter te doen.’ De tweede vier jaar was het een en al vergezichten over hoe goed het bedrijf er nu wel niet voorstond, om een zo hoog mogelijke waarde te realiseren bij zijn vertrek.” Onderdelen afstoten Het is dan ook niet voor niets dat Jakobs bij zijn benoeming tot ceo aankondigde ’meer realisme’ te willen brengen bij Philips en sprak van ’een crisis’. Dat woord had zijn voorganger altijd vermeden. Tot twaalf dagen voor zijn aftreden hield Van Houten nog vol dat zijn bedrijf in de tweede helft van het jaar weer groeide. Volgens Marcel Metze, schrijver van drie boeken over Philips, zit Jakobs niet in dezelfde situatie als zijn voorgangers, die jarenlang onderdelen konden afstoten om de winstgevendheid te verbeteren. „De opsplitsing van Philips komt uit de koker van Cor Boonstra (ceo van 1996 tot 2001, red.) en McKinsey, maar daar was de tijd niet rijp voor”, zegt Metze. „In de jaren tachtig zijn ze begonnen met schaalvergroting en in de jaren negentig met de verkoop van het tafelzilver, zoals dat toen heette. Dat is nu op en er is in de kern alleen een verschrompeld Philips over. Er valt niks meer af te splitsen. Dan heb je het allerlaatste station bereikt en is het de vraag of je er weer bovenop komt. Anders komt een scenario dat een ander het overneemt dichterbij.” Onzekerheid Dat er ondanks de enorme koersval geen geruchten gaan over overnamepogingen, ligt volgens Everts aan de enorme onzekerheid rond Philips, dat de komende jaren moet afwachten hoeveel het kwijt zal zij aan claims. „Tot op heden horen we daarover niets van Philips en partijen die mogelijk interesse zouden hebben. Dat komt door de grote onzekerheid over de afloop van deze affaire. Normaal zou je denken dat een concurrent of een opkoper wel interesse zou hebben om Philips voor een lage prijs over te nemen. Maar niemand durft het.” Tot Jakobs met het goede nieuws komt dat Philips een akkoord heeft met patiënten, klanten, aandeelhouders en andere betrokkenen. „Dan is de onzekerheid voorbij en ligt er een schoon bedrijf met goede kwaliteit, als Philips leert van zijn tekortkomingen. Dan komt er vast en zeker ook weer reuring in de koers.” Niet kinderachtig Dan is een overname van Philips altijd een scenario om rekening mee te houden. „Als je je beweegt in de wereld van de beursgenoteerde ondernemingen, dan moet je niet kinderachtig zijn”, zegt Everts. „Philips heeft zelf Respironics overgenomen. Je profiteert aan de ene kant en soms ben je een speelbal aan de andere.” Metze ziet in het huidige Philips ’een mooi voorbeeld van creatieve destructie’. „Bedrijven die het heeft afgestoten floreren. De lichttak doet het goed, om van ASML en NXP maar te zwijgen. Rond audioapparatuur en televisies kun je niet meer concurreren met Aziatische partijen en dus baten ze het Philips-logo slim uit. Als je ziet wat er als een feniks uit de as is gerezen in en rond Eindhoven, dan ligt er een prachtige belofte voor de toekomst.”

Leeft Philips nog? ’Kan stootje hebben, maar overname is een scenario’

Bekijk meer van

HET BESTE VAN DE TELEGRAAF

Column: hoe moeilijk kan de ’pensioenlumpsum’ zijn?

Profiel | ’Magiër van Ningbo’ (91) speelt hoofdrol in chipoorlog

Ontloopt Europa doemscenario recessie? ’Alternatief is óók zwak’

Column: weg terug Brexit voor lange tijd afgesloten