’Passieve houding duwt woningmarkt in moeras’

Die sombere toekomstvoorspelling doen economen, bouwers en maatschappelijke organisaties naar aanleiding van nieuwe cijfers van het Economisch Instituut van de Bouw (EIB). Hieruit blijkt dat de groei van de bouwsector dit jaar en volgend jaar stilvalt. De waarschuwingen dat het tekort aan woningen ongekend uit de bocht zou vliegen, klonken vele jaren geleden al. Al in 2015 stelde toenmalig voorzitter Ger Hukker van de Nederlandse Vereniging van Makelaars (NVM) bijvoorbeeld dat er zonder grootschalige actieplannen een amper in te lopen tekort aan betaalbare woningen zou ontstaan. „Dit tekort waait niet zomaar over”, waarschuwde Hukker klip en klaar. Huizenbouw onvoldoende Dat is nadien ook gebleken. In mei vorig jaar was de woningbehoefte opgelopen tot 294.000. Al drie jaar geleden zette het huidige kabinet in op een jaarlijks bouw van 75.000 huizen. Onvoldoende, zeiden economen, bouwers en makelaars toen al. „Jaarlijks worden er ook zo’n 10.000 oude huizen gesloopt. Als je echt een deuk wilt slaan in het huizentekort zijn er 95.000 tot 100.000 nieuwbouwwoningen per jaar nodig”, herhaalt woningmarkteconoom Nic Vrieselaar van Rabobank nog maar eens. Vrieselaar begint zich inmiddels ernstige zorgen te maken. Door bijvoorbeeld de eis van veel colleges in de grote steden om alleen binnenstedelijk te bouwen, door dure bouwkosten en -grond, een blijvend regeltjeswoud én alle stikstof- en PFAS-problemen valt de bouwgroei volgens het Economisch Instituut van de Bouw (EIB) in 2020 en 2021 stil. „Kun je het tekort nog wel inlopen als het huidige bouwtempo bij een nieuwe economische teruggang nog eens verder zou terugvallen?”, vraagt Vrieselaar zich af. „Dan zou je door het woningtekort bijna mensen moeten gaan vragen te emigreren, net zoals in de jaren vijftig veel Nederlanders naar Australië, de Verenigde Staten en Canada zijn vertrokken. De huidige woningnood is niet zo drastisch als na de Tweede Wereldoorlog, maar die stijgt wel richting hoogten die we al decennia niet meer hebben gezien.” Sociale onrust De woningnood kan verstrekkende gevolgen hebben, waarschuwt voorzitter Hans de Boer van werkgeversorganisatie VNO-NCW. „Een dak boven het hoofd voorkomt maatschappelijke onrust. Een eigen plekje maakt gelukkig”, weet hij. „Maar als er voor mensen met een gewone baan straks echt geen huis meer is te krijgen voor een normale prijs, wordt iedereen in het land ontevreden. Als het Rijk niet ingrijpt, dan voorzie ik dat het hard afgestraft zal worden bij de volgende verkiezingen.” Vrieselaar trekt de vergelijking met de woningnood en sociale onrust van begin jaren tachtig, waarin onder meer met leuzen als ’Geen woning, geen kroning!’ de inhuldiging van Beatrix ernstig werd verstoord. „Het huidige woningtekort is nu zelfs groter dan toen”, stelt Vrieselaar. „De kans bestaat dat een hele generatie het idee krijgt dat het huidige kapitalisme voor hen niet werkt.” Vinex De Boer vindt dat er zo snel mogelijk grootschalige nieuwbouw moet plaatsvinden, naar voorbeeld van de Vinex-wijken uit de jaren negentig. „Het kunnen flats zijn, maar er moeten ook huizen met tuintjes komen. Daar is nog altijd veel vraag naar. Het maakt niet uit of het huur- of koopwoningen zijn. Het belangrijkste is dat er tempo komt.” Bouwers wijzen ook naar de vertraging door grond- en woningpolitiek van gemeenten. „In Amsterdam bouwen wij bijvoorbeeld niet meer. Er zijn te veel regeltjes, waardoor het voor ons niet meer te doen is”, zegt bestuursvoorzitter Job Dura van Dura Vermeer, een van de grotere bouwers in Nederland. Volgens Dura staat de politiek ver van het bedrijfsleven af: „Dat hebben we gezien met de stikstofcrisis, hoe die is opgelost door de politiek en vervolgens is neergelegd bij de gemeenten. Zij moeten meer plannen maken voor woningbouw.” Uit angst voor alle regeltjes zouden ontwikkelaars geen risico’s meer durven te nemen. „De bouw wordt onzeker door de politiek, omdat ze bang is dat er weer een verrassing uit de hoge hoed getoverd wordt. Dit gebeurde bij de PFAS-crisis, die door het kabinet zelf is veroorzaakt”, weet De Boer. Omdat de norm door toenmalig staatssecretaris Van Veldhoven op nul gezet werd, kon er gedurende maanden geen bouwzand vervoerd worden.