Schiphol-baas draagt stokje over na jarenlang gevecht

De PwC-accountant was een volslagen verrassing toen hij ruim tien jaar geleden werd benoemd bij de luchthaven. Nijhuis (60) heeft een vriendelijke en een soms wat clowneske uitstraling, maar bleek eenmaal in het zadel als president-directeur zijn eigen plan te trekken. Dat levert nu tien jaar later een slechte verstandhouding met klanten, omgeving en overheid op, een luchthaven die op slot zit door ongebreidelde groei en achterstallige investeringen in infrastructuur. „Een rokende puinhoop”, zo typeert een betrokkene de situatie.

„Ik vind Jos een heel gedreven mens, iemand de altijd wil winnen”, zegt zijn voormalige operationele rechterhand Ad Rutten over de kruidenierszoon uit Utrecht. „Hij heeft een vechtersmentaliteit. Dat wordt weerspiegeld in wat hij opzij kon zetten om bijvoorbeeld de marathon in New York te lopen. Maar zijn onverzettelijkheid bracht ook moeilijkheden met bijvoorbeeld KLM, omdat er weinig ruimte voor beweging was. Er was sprake van een onverenigbaarheid van karakters, omdat ze beide een andere agenda hadden.” Door onverzettelijkheid was Nijhuis ook niet ontvankelijk voor kritiek in eigen gelederen. Dat had een leegloop aan de subtop tot gevolg.

Slechte relatie met KLM

De relatie met de grootste klant KLM zakte naar een dieptepunt in het afgelopen decennium. Een commissie van wijzen bracht daar geen verandering in. „Het is geen geheim dat KLM en Schiphol de afgelopen jaren geregeld scherpe discussies hebben gevoerd over onder andere de ontwikkeling van de mainport, selectiviteit en tarieven. Ik vind het jammer dat dit nodig was”, zegt president-directeur Pieter Elbers van KLM. De eenzijdige blik op rendement bij de luchthaven begon in de afgelopen jaren steeds meer te schuren.

„Ik ken Jos al lang. Hij was een uitstekende accountant in de tijd dat ik de baas van TUI Nederland was”, zegt Hans Bakker, die voorzitter is van de raad van commissarissen van Transavia.

Nijhuis vroeg zich begin dit jaar onschuldig af waarom Nederland niet meer van de luchtvaart hield, terwijl hij zelf de oorzaak was. Vorig jaar bleek bij een hoorzitting in de Tweede Kamer dat Nijhuis eind 2012 besloot om ‘te groeien om de groei’ middels een volumebeleid door een sterke tariefsverlaging gecombineerd met lokbonussen voor klanten. Dit ging tegen de afspraak met het kabinet en KLM in dat de schaarse ruimte op Schiphol gereserveerd zou moeten worden voor internationale verbindingen, het zogenoemde selectiviteitsbeleid. Binnenskamers zei de Schiphol-topman dat hij zich niet aan de afspraken ging houden.

„Als Schiphol zich aan het selectiviteitsbeleid had gehouden, dan was er nog voldoende ruimte geweest tot 2020 en hadden we nu niet met zijn allen in de problemen gezeten”, zo blikt voormalig KLM-topman Peter Hartman terug. „Verder bewaar ik geen goede herinneringen aan die tijd.”

Toch heeft KLM ook goede zaken kunnen doen met de luchthaven zegt president-directeur Elbers. „Nijhuis en ik hebben ook op een aantal fronten goed samengewerkt, bijvoorbeeld bij de invoering van centrale security en het nieuwe bagagesysteem. Dat waardeer ik.”

Commissarissen in zijn zak

Met uitspraken over zijn opvolging bevestigde Nijhuis vrijdag het beeld dat hij de raad van commissarissen (rvc), die zijn beleid moest controleren, in zijn zak had. De rvc heeft samen met de aandeelhouders De Staat en de gemeente Amsterdam onvoldoende tegenwicht geboden aan Nijhuis in de afgelopen jaren, zo is de visie binnen de sector. In september vorig jaar was de maat dan wel vol na een weer een faux pas: te vroege uitspraken over de toekomstige groei van Schiphol en onjuiste herriecijfers.

Nu blijft de vraag waarom men bij Schiphol maar niet afkomt van de huidige president-directeur. Als vechter wist het hij voor elkaar te krijgen bij de rvc om nog een jaar aan te blijven als toezichthouder op de buitenlandse deelnemingen. Een ongebruikelijke constructie in ondernemend Nederland, die hem nog maanden verzekert van een vergoeding.

Te veel kruidenier

„Jos Nijhuis is te veel kruidenier en boekhouder om zo’n groot internationaal bedrijf als Schiphol te leiden”, zegt Kees van Ojik die namens de bewoners in de Omgevingsraad Schiphol (ORS) zit. „Het ontbreekt hem vaak aan een duidelijk visie. Hij is terecht ontslagen omdat hij heeft laten knoeien met herriecijfers. Hij heeft kostbare en schaarse vluchtcapaciteit verkwanseld aan de pretvluchten, waardoor knooppunt Schiphol nu in de knel komt.”

In de sector kijkt met na het bekendmaken van Nijhuis’ opvolger Benschop al weer naar voren: „Het wereldwijde netwerk van KLM en Schiphol mainport zijn niet alleen onlosmakelijk met elkaar verbonden maar juist in de combinatie zit ook de kracht”, zegt Elbers. „Ik zie het daarom als ons gezamenlijk doel om deze sterke positie in een fel concurrerend internationaal speelveld te behouden en uit te bouwen. Met een Schiphol dat nu al het plafond heeft bereikt is de gezamenlijke uitdaging naar voren toe alleen maar groter geworden.”