Beetje lucht voor heel veel geld

De AOW-leeftijd gaat in rap tempo omhoog. Zes jaar geleden kreeg je op je 65e nog de eerste AOW overgemaakt, inmiddels is dat pas op je 66e en over drie jaar is dat al verhoogd naar 67 jaar. Die aanpassing gaat zo snel dat oudere werknemers er zich niet of nauwelijks op konden voorbereiden. Dat zeggen niet alleen de vakbonden of ouderenpartij 50Plus. Dat zegt bijvoorbeeld ook het Centraal Planbureau. „De huidige generaties ouderen hebben een beperkte voorbereidingstijd gehad op de hogere AOW-leeftijd”, schreven de economische adviseurs van het kabinet onlangs. Maar gaat het kabinet hier ook naar luisteren? Vakbond FNV roert nu al tijden de trom hierover. Hoe kunnen oudere werknemers in goede gezondheid hun pensioen halen? Kun je van bouwvakkers en stratenmakers hetzelfde verwachten als van mensen met een kantoorbaan? En moet die leeftijd nu echt zó snel omhoog of kan het ook een tandje minder? Minister Wouter Koolmees (Sociale Zaken) wil dolgraag een polderakkoord over een nieuw pensioenstelsel. In ruil daarvoor is hij wellicht bereid om de vakbeweging tegemoet te komen met een aanpassing op de AOW. Wat zijn de opties voor de minister? 1 Terugdraaien versnelde verhoging Het kabinet-Rutte I verhoogde als eerste de AOW-leeftijd. Dat zou in elf jaarlijkse stapjes gebeuren. Van 65 jaar in 2012 naar 67 jaar in 2023. Het taboe was daarmee geslecht. De rijksbegroting was hiermee klaar voor de vergrijzing. Maar Rutte II vond dit niet genoeg en versnelde deze verhoging. Nu zou het voorlopige eindstation van 67 jaar worden bereikt in 2021, dus maar liefst twee jaar eerder. De stapjes omhoog werden stappen omhoog. Een eindstation is die 67 jaar overigens niet. Want na 2021 gaat de AOW-leeftijd verder omhoog als de levensverwachting stijgt. De eis van de FNV en van sommige oppositiepartijen is dat die versnelde verhoging wordt teruggedraaid. Tot nog toe kregen zij nul op het rekest van Koolmees. Maar volgens goed ingelichte bronnen wordt deze optie wel degelijk onderzocht op het ministerie van Sociale Zaken. Als dat gebeurt, blijft de pensioenleeftijd nog steeds stijgen, alleen gaat het in een iets minder snel tempo. Dat zou oudere werknemers iets meer lucht geven. Maar een echte oplossing voor het gezond aan het werk houden van ouderen is dit natuurlijk niet. Het is een tijdelijk middel. Lastig voor het kabinet is dat deze optie best duur is. Niet op de lange termijn, want uiteindelijk klimt de AOW-leeftijd alsnog naar de 67 jaar en hoger. Maar gedurende de regeerperiode gaan ouderen iets eerder met pensioen, waardoor er een kostenpost oplopend tot dik 1 miljard euro in 2021 ontstaat. Wie gaat dat betalen? 2 Koppeling levensverwachting aanpassen Na 2021 blijft de AOW-leeftijd stijgen met de levensverwachting. Nu is al bekend dat er in 2022 drie maanden bij komen. In 2023 blijft de AOW-leeftijd op 67 jaar en drie maanden, omdat er een stagnatie in de levensverwachting is. Maar de demografen van het Centraal Bureau voor de Statistiek gaan ervan uit dat we in de toekomst echt nog wel weer ouder gaan worden. Gemiddeld welteverstaan. Elke maand dat we langer leven wordt toegevoegd aan ons werkzame bestaan. De gemiddelde pensioenperiode is namelijk vastgezet op 18 jaar en 3 maanden. In de verre toekomst werken we dus steeds langer en langer, maar blijven we gemiddeld net zo lang van onze AOW genieten. Dat kan anders, zo bepleiten ook allerlei economen. „Het grote gevaar met het huidige koppelingsmechanisme is dat er geen rem op zit”, schreven professor Harry van Dalen en twee collega’s. „De ouderdom komt met gebreken, maar het moet natuurlijk niet zo zijn dat men werkt tot men er letterlijk bij neervalt en de pensioenjaren in gebrekkige gezondheid doorbrengt.” Het kan ook anders. Je zou elke extra maand in de levensverwachting kunnen verdelen over de werkperiode en de pensioenperiode. Leven we gemiddeld een jaar langer, dan moeten we een half jaar langer werken en mogen we een half jaar langer van onze AOW genieten. Nu kost dat niets. Voor de huidige ouderen haalt het ook niets uit. Maar op de lange termijn heeft het natuurlijk wel degelijk effect. Wie nu op de website van de Sociale Verzekeringsbank 1980 als geboortedatum intikt, kan zien dat het pensioen pas met 70 jaar en drie maanden in zal gaan. Met deze optie zou die stijging worden afgeremd. Op lange termijn kost het natuurlijk wel iets. De overheidsbegroting wordt er minder vergrijzingsbestendig door. Naar verluidt is het kabinet ook niet erg happig om deze optie uit te voeren. 3 Regeling zware beroepen De meeste concrete manier om oudere werknemers tegemoet te komen is een regeling te maken voor mensen met een zwaar beroep. Wie een kantoorbaan heeft, haalt gemakkelijk de 67 jaar. Maar wie zwaar fysiek werk verricht, heeft veel minder kans om gezond het pensioen te halen. Koolmees heeft meermaals laten weten in de Tweede Kamer dat hij niet weet hoe hij deze groep mensen tegemoet moet komen. Voor vakbond FNV is dit wel de harde kern van het ledenbestand. Maar ook de vakbond komt er niet goed uit. Het klinkt sympathiek om een stratenmaker en een metaalarbeider op hun 65e met pensioen te sturen. Maar wat doe je met onderwijzer? Met een verpleegkundige? Als je kijkt naar ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid, dan wordt de lijst zware beroepen ineens stukken langer dan de geijkte voorbeelden. Niet voor niets is de discussie hierover in België vorige week ook helemaal spaak gelopen. Voor je het weet wordt de lijst zware beroepen eindeloos lang en mag iedereen vervroegd met pensioen. Dat zal het kabinet hoe dan ook willen voorkomen.