Pensioenakkoord zonder de polder wordt moeilijk verhaal

Al jaren wordt er tussen vakbonden, werkgevers en pensioenfondsen gekeken naar een nieuwe invulling van het pensioenstelsel. Het huidige is verouderd en sluit niet meer goed aan op de huidige arbeidsmarkt. Voor kabinet-Rutte III is een nieuw pensioenstelsel een belangrijk speerpunt. De eindeloze polderdiscussie gaat Den Haag dan ook steeds meer tegen staan. „Als ze er niet uit komen, doen we het zelf wel”, dreigde VVD-Kamerlid Van der Linde in februari nog. Begin deze maand wilde de regering duidelijkheid uit de polder hebben, maar minister Koolmees (Sociale Zaken), heeft alweer uitstel gegeven. Kan hij wel zonder de sociale partners?

Fiscaal aan de slag

„Dat is heel lastig”, zegt hoogleraar pensioenrecht Erik Lutjens. „Technisch gezien kan het wel.” Het afschaffen van de doorsneesystematiek zou bijvoorbeeld fiscaal afgedwongen kunnen worden. Die systematiek regelt dat iedereen dezelfde pensioenaanspraak krijgt voor iedere euro premie, ook al kunnen fondsen het geld van jongeren langer beleggen en er meer rendement mee halen.

Lutjens doceert: „Het regeerakkoord wil naar een leeftijdsonafhankelijke premie. Dat kan niet in de huidige fiscale regels. We kennen een wet waarin de premie stijgt met de leeftijd.” In de wet is een maximaal percentage van het salaris vastgelegd dat voor pensioenpremie mag worden gebruikt. Voor jongeren is dat veel lager dan ouderen.

In de wet is het nu nog zo geregeld dat bij een uniforme premie iedereen maximaal het (zeer lage) percentage van de jongste deelnemer mag betalen. „Dat is ongewenst”, zegt Lutjens. „Dan bouw je geen redelijk pensioen op.” Een oplossing kan zijn om de pensioenpremie voor iedere leeftijd op een bepaald percentage vast te zetten, een gemiddelde van wat jongeren en ouderen nu maximaal betalen.

Of dat ook een verstandige zet is, betwijfelt Lutjens. „Het is een fiscale knop waar je aan mag draaien, maar het gaat heel ver. En je pakt hiermee maar één element uit de discussie aan. Het gaat ook om keuzevrijheid en de aansluiting op de arbeidsmarkt.”

Verplichtstelling

Morrelen aan de verplichtstelling is een andere manier om de polder te omzeilen. Nu beleggen werknemers voor hun aanvullend pensioen verplicht via het bedrijfstakpensioenfonds (bpf) van de sector waarin ze werken. Hans van Meerten, bijzonder hoogleraar pensioenrecht, pleit voor een verplichtstelling aan de regeling en niet het bpf. Dat betekent dat de sociale partners zelf mogen kiezen door welk fonds ze het pensioen willen laten regelen.

„We hoeven de verplichtstelling dan niet helemaal overboord te gooien. Maar hiermee zorg je wel dat een werkgever een vrije keuze heeft voor de uitvoerder van het pensioen”, zegt Van der Meerten. Het probleem met deze optie is dat in het regeerakkoord staat dat de coalitie de huidige verplichtstelling wil handhaven.

’Bijna pesterij’

Er zijn dus opties voor Den Haag om zonder de polder aan een nieuw pensioenstelsel te timmeren. Maar dat kan vooral theoretisch, laten de experts weten. Van der Meerten ziet nog wel wat in het aanpakken van de verplichtstelling: „Ik heb de hoop opgegeven dat er nog iets uit de polder komt.” Maar ook hij moet toegeven: „Het lijkt me dat je niet helemaal zonder de sociale partners kan.” Fiscaal veranderingen afdwingen noemt hij ’bijna pesterij’.

Jacqueline Lommen, pensioenstrateeg bij State Street Global Advisors, vindt het onverstandig om voor een route om de polder heen te kiezen. Zij wijst er ook op dat vanuit de vakbonden veel mensen in de besturen van pensioenfondsen zitten. „De verandering van de inhoud van de pensioenregeling moet per sector besloten worden, daarover nemen de sociale partners dus beslissingen. Zelfs als in het polderoverleg iedereen het ergens over eens is, is het nog niet gezegd dat iedereen overgaat. Dat wordt decentraal besloten.”

Lommen pleit voor nog een beetje geduld en denkt in de brief van Koolmees van dinsdag, waarin hij schrijft erop te rekenen dat er ’op korte termijn’ een akkoord uit de polder komt, af te lezen dat een akkoord aan de horizon gloort. „Aan die brief zat een positieve afdronk. Ik denk dat ze dicht bij een compromis zijn. Anders geef je als minister niet deze tijd en ruimte.”