’Negatieve rente heeft langste tijd gehad’

„De enige die tevreden was met de negatieve rente, was de ECB zelf”, zegt econoom Carsten Brzeski van ING. Maar zelfs daar begint het beeld te kantelen. Brzeski: „Luister maar naar de speech van Isabel Schnabel, een van de nieuwe ECB-directieleden. Daarin vraagt ze ook aandacht voor de negatieve gevolgen van het ruime ECB-beleid.” In juni 2014 verlaagde de ECB de depositorente voor het eerst tot onder de 0%, om die in de jaren erna stapsgewijs verder te verlagen tot de huidige -0,5%. Het betekent dat banken die hun geld in Frankfurt bij de ECB willen stallen, daarvoor moeten betalen. De hoop is dat ze, om die kosten te vermijden, het geld liever uitlenen aan bedrijven en consumenten. Lening goedkoper En in het begin werkte dat ook, zegt analist Bas van Geffen van Rabobank. „De tarieven die banken vragen voor leningen zijn gedaald.” Maar hoe lager de rente en hoe langer het duurt, hoe groter de schadelijke effecten. Voor banken bijvoorbeeld. „De spaarrente is bij de meeste banken al gezakt tot 0%. Maar dat doet hen nog steeds pijn, want de kosten bij de ECB liggen hoger”, zegt beleggingsstrateeg Vincent Juvyns van vermogensbeheerder JP Morgan. „Verzekeraars beleggen de ingelegde premie om in de toekomst claims uit te keren, maar ook dat wordt moeilijker met de lage rente. En pensioenfondsen die ik spreek, vrezen door de lage rente niet meer aan hun verplichtingen te kunnen voldoen. Al met al is de negatieve rente een gevaar voor de financiële stabiliteit geworden.” Riskbank komt tot inkeer De ECB is niet de enige centrale bank die experimenteert met een rente onder het nulpunt. Onder meer Zweden, Zwitserland en Denemarken hebben de rente tot onder de nul verlaagd. In Zweden is de Riksbank daar inmiddels ook weer van teruggekomen. Eind 2019 ging de rente weer naar 0%. Als reden gaf de oudste centrale bank ter wereld dat te lang negatieve rente ervoor zorgt dat de economie zich anders gaat gedragen, en er negatieve economische effecten ontstaan. Volgens Brzeski zitten we in de eurozone dicht bij een omslagpunt. „Als de rente zo extreem laag is, zou het logisch zijn dat mensen minder gaan sparen, omdat het niks oplevert. Maar je ziet dat de spaarquote aan het stijgen is. In plaats van minder, sparen mensen meer omdat je meer opzij moet zetten om je doel te behalen.” ’Markt voorbereid’ Dat besef leeft ook in Frankfurt. De ECB is daarom tot het einde van het jaar bezig met het analyseren van de eigen strategie. Wat werkt wel, en wat niet? En wat kan de centrale bank allemaal doen als er een nieuwe crisis komt? Van Geffen: „Daarbij heeft ECB-president Lagarde gezegd dat het hele beleid ter discussie staat, dus ook alle instrumenten.” Brzeski en Juvyns verwachten dat de ECB na die heroverweging de eerste stappen kan gaan zetten om de rente weer te verhogen, mits de economie in de tussentijd niet te maken krijgt met grote tegenslagen. Dat verhogen gaat niet van de een op andere dag. Juvyns: „De markt moet hierop voorbereid worden, anders ontstaat er paniek op de beurzen. Eind van dit jaar kan de ECB een eerste aankondiging doen. En misschien dat in 2021 de rente weer omhoog gaat. De geldmarkt (waar kredieten met looptijd tot een jaar worden verhandeld, red.) is dit al aan het verdisconteren.” Verarming En wat Juvyns betreft, verdwijnt de negatieve rente daarmee definitief uit de gereedschapskist van de centrale bank. „Het enige positieve effect is dat de euro zwakker werd, en daarmee onze export competitiever maakte. Maar de bevolking van de eurozone is erdoor verarmd.”