Varkensboer Jan: ’Ik heb mijn keuze gemaakt: stoppen!’

Op het erf van de boerderij zie je tussen de struiken in het weiland de contouren van de bebouwde kom van het Noord-Brabantse Oploo. Varkenshouder Jan van de Weijer (61) is de derde generatie die op dit bedrijf geboerd heeft. „Mijn oma is hier nog geboren.” Maar als hij op deze plek door wil gaan met zijn bedrijf, zal hij voor 2023 maar liefst twee ton moeten investeren aan luchtwassers om door te boeren met zijn 350 zeugen en 3500 vleesvarkens. Dit terwijl hij nog geen vijf jaar geleden hetzelfde bedrag had neergeteld voor maatregelen om geuroverlast tegen te gaan in het dorp. „Ik heb mijn keuze gemaakt, ik wil stoppen en heb mij ingeschreven voor de saneringsregeling”, zegt Van de Weijer. „Ik wil meedoen met mijn twee bedrijven, omdat er in de buurt van die bedrijven burgerwoningen staan en ik door de geuroverlast zo niet verder kan. Nu is het afwachten.” Boeren hebben tot woensdagnacht 24.00 uur de tijd om zich aan te melden voor de Subsidieregeling sanering varkenshouderijen. Het kabinet heeft 180 miljoen euro beschikbaar gesteld voor varkensboeren in het zuiden en oosten van het land, die willen stoppen met hun bedrijf. Dat bedrag is nu al ruimschoots overschreven. Aanmelding nr. 425 „Ik heb dinsdagochtend nog iemand aangemeld en dat was de 425e registratie bij het ministerie”, zegt Marco Hol, coördinator bij DLV Advies, Nederlands grootste onafhankelijke landbouwadviseur. „Als je dan weet dat het gaat om een gemiddelde subsidie van tussen de 8 ton en een miljoen per bedrijf, dan weet je dat veel bedrijven niet mee kunnen doen.” Het economische bureau van de Rabobank gaat ervan uit dat 7 tot 10 procent van de 8,7 miljoen varkensrechten door deze subsidieregeling zal verdwijnen. „We zien natuurlijk al heel lang dat het aantal varkenshouders afneemt, maar dit is de eerste saneringsregeling waarbij ook echt de veestapel kleiner wordt”, zegt agrarisch sectoreconoom René Veldman van de Rabobank. Veldman is er ook van overtuigd dat er meer belangstelling is voor de stopperssubsidie dan dat er geld beschikbaar is. „Er zullen varkenshouders niet mee kunnen doen.” Hij vindt 8 ton tot een miljoen euro per bedrijf erg veel. „Op het moment dat de marktconforme vergoeding van de varkensrechten in regio Zuid werd vastgesteld was de prijs heel hoog, dus zullen er iets minder bedrijven in aanmerking komen.” Varkenshouders zullen er niet snel voor uitkomen dat zij willen stoppen en zich hebben gemeld voor de regeling, aldus Geesje Rotgers van de Product Organisatie Varkenshouderij. „Het is moeilijk ondernemen als je bekend hebt gemaakt dat je wilt stoppen.” Buiten de boot Bedrijven die buiten de boot vallen voor de stopperssubsidie, zullen veelal moeten investeren en dus naar de bank moeten voor een financiering. Een varkenshouder staat zakelijk niet sterk als hij een financiering aanvraagt of contractonderhandelingen doet met afnemers als bekend is dat hij eigenlijk de handdoek in de ring wil gooien. Varkensboer Van de Weijer klinkt juist opgelucht dat hij zijn keuze heeft gemaakt en maakt zich voorlopig geen zorgen over een mogelijk ’nee’ op zijn verzoek. „Ik heb geen opvolgers en als ik niet mee mag doen met de regeling? Nou ja, dan zal ik met mijn adviseur om tafel moeten over hoe nu verder.” Rabo-econoom Veldman en agrarisch adviseur Hol verwachten echter wel dat veel boeren zich aangemeld hebben die misschien toch geen gebruik maken van de regeling. „Er is door de Afrikaanse varkensgriep een enorme onzekerheid”, zegt Veldman. „Die zit nu in Polen, hoeft maar Duitsland binnen te komen en dan zal dat ook hier de varkenshouderij hard treffen. Aanmelden geeft die boeren extra bedenktijd.” Varkenspest De Afrikaanse varkenspest in Azië heeft de prijs van varkensvlees de pan doen uitrijzen. Daar profiteren boeren nu van, maar de angst onder boeren is volgens de landbouwdeskundigen dat de ziekte ook in Nederland toeslaat. Dan zullen de boereninkomens volledig verdampen. Het is dan altijd praktisch om voorlopig de stopsubsidie nog achter de hand te hebben, stellen Hol en Veldman. Overigens verwacht Hol dat het nog wel even kan duren voordat boeren weten of zij in aanmerking komen voor de subsidie en hoeveel precies. „De overheid wil boeren daarover half april duidelijkheid geven. Dat gaat niet lukken. Ik heb veel varkenshouders bijgestaan met complexe situaties, waar geen pasklaar antwoord op bleek te zijn. Denk aan bedrijven met meerdere locaties en waarvan niet bekend is hoeveel varkensrechten er per locatie zijn.” Het is zeker niet zo dat de stopperssubsidie genoeg is voor varkenshouders om helemaal te stoppen. Ook al is de varkenshouderij erg vergrijsd met twee derde van de ondernemers boven de 55 jaar, de meeste boeren zullen toch nog iets anders moeten gaan doen. „Vaak is de vergoeding net genoeg om de schulden aan de bank af te betalen”, zegt bankeconoom Veldman. Blijven wonen Van de Weijer, die met zijn 61 jaar eigenlijk ook nog even door moet, is er laconiek over. „Voordat het ministerie heeft laten weten of ik ervoor in aanmerking kom en voordat de stallen leeg zijn en gesloopt, zijn we zo weer even verder. Als ik mijn bedrijf stop, wil ik in ieder geval hier blijven wonen; dus moet ik ook nog regelen dat dit van bedrijfswoning naar burgerwoning gaat.” Subsidiebedrag hangt af van geurscore De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) beoordeelt de aanvragen van varkensboeren voor de stopsubsidie. De RVO kent aan elke varkenshouderij een geurscore toe. Aan de hoogte van de geurscore hangt een subsidiebedrag vast. De geurscore wordt hoger naarmate het bedrijf meer geuroverlast veroorzaakt op meer woningen. In de praktijk betekent dit dat de oudste stallen dicht bij de bebouwde kom de hoogste geurscore krijgen. Als de regeling is overtekend, dan komen de bedrijven met de hoogste geurscore als eerste in aanmerking. De RVO moet half april ondernemers duidelijkheid geven of zij in aanmerking komen en op hoeveel subsidie de varkenshouder recht heeft. De varkenshouder heeft dan acht weken bedenktijd. Daarna heeft die nog een half jaar om de veestapel af te bouwen en acht maanden om de stallen te slopen. Als een varkenshouder stopt, mag die niet ergens anders een varkenshouderij beginnen.