Bom onder relatie VS en China

Diplomatiek is de relatie tussen de twee landen op een dieptepunt gekomen sinds de VS vorige week het Chinese consulaat in Houston sloot, omdat de diplomatieke post een sleutelrol zou spelen in een spionagenetwerk. China sloeg terug door het Amerikaanse consulaat in Chengdu op slot te gooien. Ook zijn er visa-restricties tegen elkaars ambtenaren aangekondigd. Bedrijven afgestraft Bedrijven ontkomen evenmin aan het geruzie. De regering van president Trump overweegt om de populaire app TikTok op een zwarte lijst te zetten. Amerikaanse bedrijven mogen ook al geen gebruik meer maken van het Chinese Huawei, een van de grootste telecombedrijven ter wereld. En in China wordt het Amerikaanse sociale medium Twitter, net als veel andere sites, geblokkeerd. De VS overweegt zelfs sancties tegen China in het internationale betalingsverkeer. Chinese staatsbanken bereiden noodplannen voor, voor het geval de VS banken straks straft als zij zaken doen met mensen die de nieuwe veiligheidswetten in Hongkong implementeren, meldt persbureau Reuters. „Dat zou echt de nucleaire optie zijn”, zegt econoom Hugo Erken van Rabobank. „Dan wordt het voor China heel moeilijk om aan dollars te komen. En die hebben ze hard nodig om internationaal te kunnen handelen.” Tegelijkertijd is de VS ook voorzichtig met China al te veel onder druk zetten. Als het voor China moeilijker wordt om aan dollars te komen, zou de koers van de yuan omhoog schieten. Bovendien zou de schok ook op de beurzen groot zijn, en dat kan president Trump niet goed gebruiken in aanloop naar de presidentsverkiezingen in november, denkt Erken. Hoe anders hing de vlag er in januari bij. Toen tekenden beide landen een zogeheten ’fase 1-akkoord’, waarin China onder meer beloofde enorme hoeveelheden Amerikaanse landbouwproducten en energie te kopen. In ruil zag de VS af van het heffen van nog meer importtarieven. Coronavirus Dat de relatie zo snel is verslechterd, is mede te wijten aan de uitbraak van het coronavirus, door president Trump consequent ’Chinavirus’ genoemd. „De doelstellingen voor Chinese import van Amerikaanse producten waren al ambitieus, maar omdat de economie door het virus plat werd gelegd, raakten de importhoeveelheden al helemaal buiten bereik”, zegt James McCann van vermogensbeheerder Aberdeen Standard Investments. Ook de Amerikaanse presidentsverkiezingen drijven het conflict op de spits. „Trump zakte in de peilingen weg. Toen hij aantrad, stond 47% van de Amerikanen negatief tegenover China, inmiddels is dat 73%. Dus hij spint er garen bij door de retoriek op te voeren en zo de aandacht af te leiden van binnenlandse problemen”, zegt Erken. Want veel Amerikanen vinden dat China oneerlijk concurreert met bedrijven in de VS, misbruik maakt van het internationale handelssysteem en dat dit de VS banen heeft gekost, stelt Frans-Paul van der Putten van Instituut Clingendael. „En daar zit zeker wat in. De Amerikaanse economie is de grootste ter wereld, maar China is haar achterstand in hoog tempo aan het inlopen. Dat is heel bewust beleid van de Chinese regering. Die versterkt de concurrentiepositie van bedrijven op een manier die wij hier staatssteun zouden noemen. Ook schermt ze de eigen markt af.” Hardere koers Die onvrede leeft al veel langer, en niet alleen in de VS. Maar met het aantreden van Donald Trump heeft de VS een veel hardere koers gekozen. Niet meer praten en aansturen op nieuwe verdragen, maar sancties heffen en ervoor zorgen dat Amerikaanse en Chinese bedrijven geen zaken met elkaar doen, om te voorkomen dat gevoelige technologie in handen van de Chinezen komt. Zo dreigt de VS zijn eigen grootste concurrent echter alleen maar verder te helpen. Dat schrijft Scott Kennedy van de Amerikaanse denktank Centre for Strategic & International Studies (CSIS) in een rapport. „De Amerikaanse halfgeleiderindustrie bloeit als nooit tevoren. De campagne om Huawei te isoleren, bedreigt dit. Bovendien zorgt het ervoor dat China technologisch sneller zelfstandig wordt.” Kennedy ziet Huawei wel degelijk als een bedreiging voor de nationale veiligheid. Maar in plaats van het telecombedrijf te isoleren, moet de VS inzetten op onder meer diversificatie van leveranciers van technologie en met andere landen werken aan internationale standaarden waar bedrijven, ook Chinese, aan moeten voldoen. Bedrijven en banen Bedrijven en vooral banen keren volgens de denktank bovendien niet terug naar de VS. CSIS citeert een rapport van de Kamer van Koophandel van de EU in China van februari 2020. Daaruit blijkt dat slechts 11% van de bedrijven overwoog lopende of toekomstige investeringen van China te verplaatsen naar andere landen, minder dan het jaar ervoor. Voor Amerikaanse bedrijven in China was het beeld niet anders. Uit een peiling van eind 2019 bleek dat 9% van hen industriële activiteiten uit China aan het verplaatsen is, terwijl 8% van de bedrijven dat overwoog. Ook McCann denkt dat de Trumps aanpak niet alleen pijn heeft gedaan in China, maar ook bij de Amerikanen zelf. „Ook al is de VS de grootste economie ter wereld, ik denk niet dat in je eentje optrekken de beste aanpak is. De tarieven die de VS heeft ingesteld op miljarden aan Chinese import zorgen ervoor dat prijzen in de VS hoger liggen.” Niet voor niets was president Trump in de herfst van vorig jaar huiverig met het instellen van tarieven op allerlei consumenten-electronica en speelgoed. Dat zou de kerstinkopen van de Amerikaanse consument een stuk duurder maken. ’Gevaarlijke situatie’ Zo blijkt de VS ook afhankelijk van de steeds machtiger nummer twee van de wereldeconomie. „In de jaren negentig had de VS nog de mogelijkheid om China te beïnvloeden. Toen had China de VS nog nodig”, zegt Van der Putten van Clingendael. „Maar het omslagpunt ligt in de nasleep van de financiële crisis. Daarvoor was export de kurk waar de Chinese groei op dreef, het land had Westerse multinationals nodig die gebruik maakten van goedkope Chinese arbeid. Maar na de crisis zette China een andere koers in: gericht op eigen consumptie en hoogwaardige productie. Nu willen Chinese technologiebedrijven de concurrentie aangaan met Amerikaanse. Wij zijn nog net zo afhankelijk van China als toen, maar China steeds minder van ons.” Er tekent zich een geopolitieke strijd af, die wordt uitgevochten met economische wapens, zegt Van der Putten. Ook Hugo Erken (Rabobank) ziet dat het conflict al lang niet meer alleen gaat om economische belangen. „De spanning neemt op heel veel fronten toe. De VS wil China als grootmacht afremmen. Hoe ver ze daarin zullen gaan, is lastig om een vinger achter te krijgen.” Dat leidt tot een heel onzekere situatie. Van der Putten: „Dat is gevaarlijk. Tot nu toe reageert China op stappen van de VS, maar gaat daar niet overheen. Er is veel onzekerheid, er kan onbedoeld een escalatie komen. Nu worden er alleen economische wapens gebruikt, maar er is ook risico op een militair conflict.” Weer tik op de vingers van TikTok Een van de nieuwste stenen des aanstoots tussen de VS en China is de populaire app TikTok, die in handen is van het Chinese bedrijf ByteDance. De app wordt vooral door jongeren gebruikt om grappige filmpjes op te nemen. TikTok is in de VS al meer dan 165 miljoen keer gedownload. Maar het Witte Huis heeft plannen om de app op een zwarte lijst te zetten om te voorkomen dat gevoelige informatie in handen van China valt. Ook zou Trump overwegen ByteDance te dwingen om TikTok te verkopen, meldt Bloomberg. Al hintte president Trump er ook op dat het een vergeldingsmaatregel is omdat China de virusuitbraak niet goed zou hebben aangepakt. „Zo’n verbod moet je binnen het bredere plan van de VS zien”, zegt Hugo Erken (econoom bij de Rabobank). „Niet voor niets stelde de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo vorige week nog dat China een gevaar is voor de internationale wereldorde.” Het campagneteam van uitdager Joe Biden heeft al het personeel opgedragen om TikTok van hun telefoons te verwijderen. TikTok noemt de aantijgingen ’ongefundeerd’, en zegt nooit gegevens te zullen delen met de Chinese overheid. Ook in Nederland zijn er vraagtekens over de grote hoeveelheid gegevens die ByteDance zo in handen krijgt van de gebruikers. De Autoriteit Persoonsgegevens startte in mei een onderzoek.