Onhoudbare schulden dreigen door corona

Dat landen nu diep in de buidel moeten tasten om de economie op de been te houden, daar zijn economen het wel over eens. Maar sommige landen komen daarmee in een onhoudbare situatie, met zulke hoge schulden dat ze daar niet meer zomaar uitgroeien. „Na de coronacrisis moet er een plan komen voor hoe we omgaan met die hoge schulden”, zegt hoogleraar en oud-directeur van De Nederlandsche Bank Lex Hoogduin. Staatsschuld De problemen zijn het grootst in Italië. De staatsschuld was daar voor de coronacrisis al 135% van het bruto binnenlands product. Rabobank schat dat dit percentage gaat stijgen tot 153%. Een oplossing daarvoor is niet gemakkelijk, en allerminst pijnloos. De derde economie van de eurozone is zeker niet het enige land dat waar de schulden griezelig hoog zijn opgelopen. Portugal zit bijvoorbeeld al op een staatsschuld van ruim 120% van het bbp. Hoogduin: „Zodra het virus overwonnen is, is het onvermijdelijk dat dit vraagstuk op tafel komt. De gemakkelijkste manier is zo hard groeien dat er grote overschotten ontstaan, en zo de schulden afgelost kunnen worden. Helaas is dat geen heel realistisch scenario, zegt econoom Elwin de Groot (Rabobank). „Sinds 2012 is de productiviteitsgroei feitelijk bijna 0.” Bovendien vergrijst de bevolking in rap tempo, wat een groeispurt nog moeilijker maakt. Ook hoofdeconoom Edin Mujagic van OHV is hier somber over: „De periode van laagconjunctuur is al ingezet toen we corona alleen maar associeerden met de naam van een biertje. Alle steunmaatregelen helpen de groei wel, maar daarna komen we in een periode waarin de groei eerder omlaag dan omhoog gaat.” Een andere mogelijkheid is simpelweg een streep zetten door een deel van de schulden. Maar afschrijven betekent een verplaatsing van het probleem. Een groot deel van de Italiaanse staatsschuld is namelijk in handen van de Italiaanse banken. Moet er worden afgeschreven, dan dreigen zij om te vallen. En het probleem houdt niet op bij de Italiaanse grens. „Ook Franse banken hebben veel Italiaanse staatsschuld”, zegt Hoogduin. „En als Franse banken in de problemen komen, moet je ook gaan kijken hoeveel vorderingen Nederlandse banken op hen hebben. Dit kan dus leiden tot een systeemcrisis.” Dat afschrijven zou ook heel slecht nieuws zijn voor Nederlandse pensioenfondsen. Sinds de eurocrisis is de hoeveelheid Zuid-Europese obligaties die zij hebben gestegen. „Als calvinistische Nederlander denk je misschien ’wat een riskant idee’. Maar het is juist goed geweest, omdat fondsen zo hun portefeuille hebben gespreid”, zegt Piet Rietman, econoom van ABN Amro. ABP, het grootste pensioenfonds van ons land, heeft circa €8 miljard aan Italiaans staatspapier en bijna €5 miljard aan Spaanse schuld. Rentelasten En zo blijft het doormodderen in de eurozone. De Groot: „De ECB zorgt er met het ruime monetair beleid voor dat de rente laag blijft. Zo kan Italië de rentelasten blijven dragen. En zo lang het land toegang heeft tot de kapitaalmarkt, hoeft het nog niet uit de hand te lopen.” Maar op termijn gaat die hoge schuld zich weer wreken. Mujagic: „Zodra de situatie rond corona weer normaliseert, wordt de kans groot dat het op termijn misgaat.” Zo kan de ECB de rente maar moeilijk laten stijgen naar een normaler niveau, want dan wordt de schuld een nog zwaardere molensteen. Maar eindeloos een ruim monetair beleid voeren, zou weer kunnen lijden tot veel te hoge inflatie. Mujagic: „Dat zou bovendien een beloning zijn voor de landen die zich niet aan de regels hebben gehouden. Dit gaat heel veel spanning opleveren binnen de eurozone. Niet binnen een of twee jaar, maar ik verwacht nog wel dit decennium.”