Financiers biomassa kijken de kat nu even uit de boom

Nederland telt naar schatting een paar honderd biomassacentrales, waarvan een stuk of twintig van serieus formaat. Sommige zijn houtgestookt, maar er zijn er ook die draaien op reststromen van bijvoorbeeld de chemische industrie. Enkele zijn door gemeenten gefinancierd, een paar door externe financiers, maar de meeste door particulieren of energiebedrijven zelf, blijkt uit een inventarisatie. Grote vraag is wat de ommekeer in het denken over houterige biomassa voor de financiering van nieuwe centrales betekent. Het zijn vooral de grotere projecten die houtgestookt zijn en vanwege hun omvang verguningsplichtig. Zo wordt de onlangs heroverwogen biomassacentrale van Vattenfall in Diemen met 120 megawatt de grootste van ons land, als ie er überhaupt nog komt. Ter vergelijking, de grootste gas- en kolencentrales van ons land tellen tussen de 1000 en 2000 megawatt, de kleine kerncentrale in Borssele 500. Het zijn ook alleen enkele van die grotere centrales waarvoor aparte projectfinanciering is aangetrokken, zoals de centrale van Stadverwarming Purmerend (SVP) voor 27.000 huishoudens. De installatie uit 2012 draait op hout dat wordt geleverd door Staatsbosbeheer. De Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) was goed voor de helft van de investering van €46,6 miljoen. Triodos nam de andere helft voor zijn rekening. BNG verstrekte SVP daarnaast nog eens een drietal leningen van opgeteld €32 miljoen. Onderwerp van discussie BNG lijkt te worstelen met de ommekeer in de visie op biomassa als echt duurzaam. „BNG is zich bewust van de recente maatschappelijke en wetenschappelijke discussies over biomassa”, laat een woordvoerder weten. „Wat dit betekent voor nieuwe financieringsaanvragen voor biomassaprojecten is momenteel nog onderwerp van discussie.” In 2018 stak BNG nog samen met ING €27 miljoen in een biomassacentrale in Twente, zodat die naast via de verbranding van uit resthout opgewekte elektriciteit, ook stoom en warmte kon gaan doorgeven van de lokale industrie, zoals AkzoNobel en Grolsch. Anders dan BNG Bank, heeft Triodos de knoop al doorgehakt. „Al geruime tijd financiert Triodos geen nieuwe (agrarische) vergisters meer en in generieke zin zijn we zeer terughoudend in het financieren van nieuwe biomassaprojecten”, laat de duurzame bank desgevraagd weten. „Triodos Bank heeft nauwelijks nog biomassaprojecten in de portefeuille.” Toch was Triodos er enkele jaren geleden nog van overtuigd dat vormen van biomassa een alternatief voor fossiele energie was. De bank keek dan vooral naar het verbranden van resthout, zogenoemd snoeiafval. „Onze zienswijze is in de loop der jaren veranderd”, erkent een woordvoerder. „Er zijn inmiddels betere alternatieven voor het duurzaam verwarmen van woningen. Denk aan WKO-installaties, warmte uit oppervlaktewater et cetera. Bij nieuwe financieringen richten we ons vooral op deze nieuwe technieken, en niet op biomassa.” Ook ASN Bank ziet nog maar ‘een beperkte rol’ voor biomassa in de energietransitie. „Onze voorkeur gaat uit naar andere grondstoffen dan hout, bijvoorbeeld zuiveringsslib, voedselafval of mest”, zegt de duurzame Volksbank-dochter. „Maar ook houtige biomassa is op kleine schaal nodig als aanvulling op wind- en zonne-energie.” Opvallend genoeg gaven tienduizenden ASN-klanten in een steekproef recent nog aan kernenergie als een goede CO2-vrije oplossing te zien. Eerder al verbood ASN dat er bomen in door de bank gefinancierde biomassacentrales worden verstookt. Sinds vorig jaar moet het resthout uit een straal van 200 kilometer van de centrale komen. Om die reden verwacht ASN Bank geen nieuwe biomassacentrales meer te financieren: „Het is met het huidige aantal centrales simpelweg niet mogelijk om voldoende snoeihout uit de directe omgeving te halen als brandstof. Er is geen aanbod meer beschikbaar van het soort houtige biomassa dat wij toestaan.” Uit principe niet ABN Amro ziet ook weinig toekomst in biomassacentrales. De bank zegt vrijwel geen vragen over en aanvragen voor financiering van ‘houtachtige biomassa-initiatieven’ te krijgen. „Wel voor mestvergisting”, voegt een woordvoerder hier aan toe. „Vaak voor kleinschaligere projecten. Over het algemeen van veehouders of loonwerkers. Mest wordt dan in een machine op de boerderij omgezet in energie.” De NOM, de Noordelijke Ontwikkeling Maatschappij, is een belangrijke financier van energieprojecten in Noord Nederland. President-commissaris Rudy Rabbinge is een bekende kritikaster van houterige biomassa als groene energiebron. Hij laat dan ook weten dat de NOM ’uit principe’ nooit dergelijk biomassa-initiatieven financierde. Pensioenbeleggers APG en PGGM zijn belangrijke financiers van energieprojecten wereldwijd, en voorvechters van duurzaamheid. APG houdt zich nog even op de vlakte: „Wij zullen een en ander met interesse volgen en zowel het advies als reactie van het kabinet bestuderen,” laat de belegger weten. PGGM geeft de overheid wel alvast een kleine tik op de vingers: „De vormgeving van de energietransitie is bij uitstek een zaak van de lange termijn en om daar lange termijnkapitaal voor beschikbaar te maken, hebben beleggers zoals PGGM stabiel beleid en regelgeving nodig. Uiteraard volgen we op de voet hoe de discussie rond biomassa wordt gevoerd, maar het is te vroeg voor ons om hier specifiek iets over te zeggen, behalve dat biomassa in het Klimaatakkoord een belangrijke rol toebedeeld kreeg als overgangsbrandstof richting volledige duurzaamheid.” PGGM belegt onder meer de pensioenen van medewerkers in de zorg, en is grootaandeelhouder van energiebedrijf Ennatuurlijk. Dat verzorgt stadsverwarming in het oude verzorgingsgebied van Essent in zuid, noord en oost-Nederland. Ennatuurlijk heeft acht biomassacentrales en heeft voor de financiering van zijn activiteiten een kleine €140 miljoen aangetrokken bij Rabobank, verzekeraars ASR en NN plus belegger Robeco. Een woordvoerder schijft over die centrales: „Afhankelijk van de specifieke business-case komt de financiering uit eigen middelen, vanuit banken en/of energiefondsen. Een biomassacentrale is een lange termijn investering.” En: „De transitie naar meer duurzame warmtebronnen is een geleidelijk proces omdat er op dit moment nog onvoldoende beschikbare en betaalbare alternatieven voorhanden zijn. De verdere verduurzaming van warmtenetten vraagt forse inspanningen van onze sector, daarvoor is voldoende investeringszekerheid nodig. Voorlopig blijft duurzame biomassa nodig.” Subsidies Op dit moment is het niet mogelijk om met duurzame biomassa als bron rendabel te draaien zonder subsidies, erkennen betrokkenen als Ennatuurlijk. Daarom kan voor biomassa een beroep gedaan worden op de SDE+-regeling (Subsidie Duurzame Energie) om een rendabele exploitatie mogelijk te maken. De bedragen die daarmee gemoeid zijn, zijn vele malen groter dan de tientallen miljoenen euro’s die banken, pensioenfondsen en verzekeraars in biomassacentrales hebben gestoken. Sinds 2010 is er een bedrag van ruim €3,5 miljard toegekend aan subsidies op biomassa. Een groot deel daarvan is voor de bijstook van biomassa in kolencentrales, maar ook de ruim 100.000 landgenoten die dure pelletkachels voor thuis kochten, kregen daarop subsidie tot 1 januari.