Boekentips 2018: kritische blikken op onze economie

DFT vroeg een reeks prominente economen naar hun beste boeken van 2018. Het levert een lange lijst interessante leestips op. Eén boek werd drie keer genoemd: ’De waarde van alles: onttrekken of toevoegen aan de wereldeconomie’ van de Italiaans-Amerikaans econoom Mariana Mazzucato. Zij ontmaskert het heilige geloof in de markt. „Onze subjectieve opvatting - wat een gek ervoor geeft - bepaalt hoe de markt werkt”, zegt Triodos-econoom Stegeman. „Ze pleit voor het vervangen van het huidige parasitaire systeem door een type kapitalisme waarin iedereen meetelt”, stelt hoogleraar Esther-Mirjam Sent. „En daarbij dicht ze de overheid een essentiële rol toe.” Veel zelfonderzoek ’Kapitalisme’ is het meest voorkomende woorden in de getipte boekentitels. ’The future of capitalism’, ’The Myth of Capitalism’, ’Is Capitalism Obsolete?’. Economen lijken nog altijd druk doende met zelfonderzoek. De veelgehoorde kritiek dat de meeste economen vastgeroest zitten in hun neoliberale tunnel klopt in ieder geval niet. Er worden tal van prikkelende en kritische boeken aanbevolen. CPB-directeur Laura van Geest genoot van ’Feitenkennis’ van Hans Rosling („meten is weten”). Bas ter Weel, directeur van onderzoeksbureau SEO, hoopt dat er in Nederland een atlas wordt gemaakt van sociale ongelijkheid. Oxford-prof Rick van der Ploeg tipt een ’luguber boek over de weerzinwekkende accuraatheid en efficiency van slavenhandelaren’. Geen saaie wetenschap Deze lijst bewijst maar weer: economie is geen saaie wetenschap die alleen maar over centen gaat. Tal van boeken over sociale en maatschappelijke onderwerpen komen voorbij. Of zoals Ewout Irrgang van de Algemene Rekenkamer zegt: „Economen met veel modellen en formules: wantrouw hen. Economie is een sociale wetenschap.” Laura van Geest Directeur Centraal Planbureau 1. ’Factfullness, Ten Reasons We're Wrong About The World - And Why Things Are Better Than You Think - Hans Rosling, Anna Rosling Rönnlund, & Ola Rosling’ (Uitgeverij Sceptre, €13,99) Meten is weten, of toch niet? Rosling cs laten op een aanstekelijke manier zien dat het veel beter met de wereld gaat dan we denken. Het boek bevat een leuk feitentestje aan het begin (o.a. wat is de levensverwachting in de wereld?), een test die bijna iedereen slechter invult dan een chimpansee. De rest van het boek geeft tien redenen waarom we steevast te somber zijn. Een (leerzaam) shot optimisme in de donkere dagen! 2. ’Beyond GDP, measuring what counts for economic and social performance’ - Joseph E. Stiglitz, Jean-Paul Fitoussi, Martine Durand (OECD, €33,99) Wat niet wordt gemeten, wordt vergeten. Voor beleidsmakers een belangrijke valkuil. Als je je alleen richt op het bbp, kleun je vaak mis. De auteurs pleiten in een prikkelende bijdrage voor een bredere blik. Sommige thema’s zijn bekende stuff voor Nederland (verdelingsvraagstukken, kansenongelijkheid, milieu effecten), andere zijn minder ingeburgerd in de beleidspraktijk (economische onzekerheid, vertrouwen). Betere indicatoren voor betere analyses en beter beleid. Een economische wetenschap die beter aansluit bij de beleving van de burger. 3. ’The Fifth Risk, Undoing Democracy’ - Michael Lewis (Penguin Books, €19,99) De Obama-bestuurders zaten met hun overdrachtsdossiers klaar, de opvolgers waren in geen velden of wegen te bekennen. Michael Lewis doet waar de aankomende regering Trump geen zin in had: zich verdiepen in de publieke dienst(verleners). Niet zo gek, want het gaat wel ergens over, zo blijkt uit dit enthousiasmerende boek (opruimen plutonium, weersvoorspellingen, voedselbonnen, fundamenteel onderzoek, data science). Geen oog voor de uitvoering is het vijfde risico. Wat doet Trump wel? Minder data publiceren. Bas ter Weel Directeur SEO Economisch Onderzoek 1. ’Opportunity atlas’ - Raj Chetty Geen boek, maar een project: De atlas van sociale-economische mogelijkheden. Deze atlas laat zien in welke mate bepalend is in welke wijk je bent opgegroeid en in welk gezin je bent grootgebracht. De centrale boodschap is dat het een zeer groot verschil voor je latere inkomen en welzijn is als je naar school gaat in een goede wijk, je buiten speelt in een veilige omgeving, het gezin stabiel en warm is en als je ouders een goed inkomen hebben. Dat wisten we natuurlijk allang, maar Raj Chetty maakt dit voor het eerst cijfermatig inzichtelijk voor de Verenigde Staten. Hoog tijd dat we ook in Nederland een dergelijke atlas maken en de verschillen onder ogen zien. 2. ’Bad blood: Secrets and Lies in Silicon Valley’ - John Carreyrou (MacMillan, €16,99) Hoe is het mogelijk dat Elizabeth Holmes met een hoopgevend idee jarenlang grote investeerders, kritische inspecties en haar eigen medewerkers laat geloven in haar eigen waarheid? Lees en huiver hoe op de hype van biotech ongeveer $10 miljard (aan beurswaarde) in rook is opgegaan en erger nog de hoop van veel patiënten is vervlogen. Het testen van bloed zou met het idee van Holmes stukken eenvoudiger en goedkoper worden door de lab-on-a-chip technologie. De hoop van deze technologie voor patiënten en de kansen voor investeerders maakten iedereen blind voor de werkelijkheid. Een moderne versie van de tulpenmanie en flashback naar de dotcombeloftes. 3. ’Sapiens, A Brief History of Humankind’ - Yuval Harari (Vintage UK, €9,99) Waar komen we vandaan en waar gaan we naar toe? De grote vragen van het leven worden door Harari met grove pennenstreken en in knappe romanvorm beschreven. In 500 pagina’s komt 70.000 jaar aan cognitieve en sociale ontwikkeling van de mens voorbij. Van de verschillende menssoorten tot de opkomst en ondergang van rijken en religies. Een belangrijke conclusie van zijn werk is dat we met onze hersencapaciteit in de positie zijn om te bepalen waar het naartoe gaat met de wereld, maar waarbij ons gedrag juist steeds onverantwoordelijker lijkt te worden. In deze tijden van klimaatverandering een observatie die niet erg positief stemt. Ewout Irrgang Collegelid Algemene Rekenkamer Veel is er na de crisis geschreven over wat er mis is met de economische wetenschap. Het meeste is waar. Mensen kunnen niet versimpeld worden tot rationele nut maximerende individuen op markten met perfecte informatie, perfecte toetreding en perfecte concurrentie. Economen met veel modellen en formules: wantrouw hen. Economie is een sociale wetenschap. Daarom lees ik graag en veel over de economische historie. Omdat instituties, cultuur en gedrag relevant zijn. Er valt veel te leren van geslaagd en mislukt beleid, ook voor economen. Daarom de volgende leestips. 1. ’Bean Counters, The Triumph Of The Accountants And How They Broke Capitalism’ - Richard Brooks (Atlantic Books, €21,99) In de 19e eeuw waren jaarlijkse accountantscontroles nog niet verplicht. Dat leidde tot veel creatief boekhouden en maatschappelijk leed als gevolg daarvan. Daar komt de publieke taak vandaan die wij accountants hebben toevertrouwd: zorg voor maatschappelijk vertrouwen door na te gaan of de jaarcijfers een ‘getrouw beeld’ geven. Maar accountants werden ook consultants. Het ging steeds minder om de maatschappelijke taak en steeds meer om de omzet uit advies. Een boek met een aanklacht én een waarschuwing. Ook voor de ‘big four’ in Nederland. 2. ’Taming the Sun, Innovations to Harness Solar Energy and Power the Planet’ - Varun Sivaram (Mit Press Ltd., €25,99) Het stenen tijdperk eindigde niet door gebrek aan stenen. We vonden een beter alternatief. Economen volgen de kosten van duurzame energie daarom met meer dan gemiddelde belangstelling. Zonne-energie wordt steeds goedkoper en geleidelijk concurrerend. Maar dit boek is ook een waarschuwing. Omdat zonne-energie net als windenergie afhankelijk is van de beschikbaarheid moet volgens Sivaram ook gewerkt worden aan betere opslag van elektriciteit voor momenten dat de zon niet schijnt of/en het windstil is. De schrijver is een sceptische optimist. Prettig op een terrein dat zich soms kenmerkt door een bijna religieuze strijd tussen gelovigen en ongelovigen. 3. ’Dictatorland, The Men Who Stole Africa’ - Paul Kenyon (Head of Zeus, €18.99) Het is onmogelijk Afrika te begrijpen zonder het koloniale verleden te kennen. Maar tegelijkertijd is het ook belangrijk wat er direct daarna gebeurde: economisch mismanagement en dictators die stalen als de raven. Mobutu, Mugabe, Khadaffi, ze komen allemaal langs, de een nog erger dan de ander. Die geschiedenis moeten wij ook kennen om het huidige Afrika goed te kunnen begrijpen. Controle op de macht. Niemand kan goed zonder. Gelukkig gaat dat in Afrika heel langzaam iets beter. Maar laat het ook een waarschuwing zijn voor Europa. Hans Stegeman Hoofd Research and Investment Strategy bij Triodos Investment Management 1. ’The Myth of Capitalism’ – Jonathan Tepper and Denise Hearn (John Wiley & Sons , €21,99) Grote bedrijven zijn de afgelopen decennia alleen maar groter en machtiger geworden. Onder het mom van kapitalisme is er eigenlijk steeds minder marktwerking gekomen. Die monopolies zorgen voor stagnerende lonen, productiviteit die amper meer toeneemt en aandeelhouders die alle winst krijgen. Dit boek is een pleidooi voor een actieve overheid die grote bedrijven reguleert en concurrentie bevordert. Een must-read voor elke politicus die zijn oren naar het grootbedrijf laat hangen. 2. ’Radical Markets, Uprooting Capitalism and Democracy for a Just Society’ – Eric Posner and Glenn Weyl (Princeton University Press, €24,99) In dit radicale boek wordt het marktmechanisme gezien als oplossing voor allerlei problemen, zoals ongelijkheid, migratie en politieke inertie. De grap is dat dit sterke geloof in de markt heel liberaal is, maar tegelijkertijd bezit aan de gemeenschap laat. Ik denk zelf niet dat dit gaat werken. Moraliteit, zekerheid en stabiliteit laten zich niet op de markt verhandelen. Maar een zeer interessante, provocatieve gedachtenexercitie die aanzet tot nadenken. 3. ’The Value of Everything, Making and Taking in the Global Economy’ – Mariana Mazzucato (Penguin Books, €20,99) Onze subjectieve opvatting - wat een gek ervoor geeft - bepaalt hoe de markt werkt. Mazzucato laat zien hoe dit beperkte begrip leidt tot uitwassen: waarde-extractie in plaats van waardecreatie en niet tot een waarde- en waardenvolle economie. De rol van de overheid moet worden heroverwogen, evenals hoe we waarde definiëren. Een boek voor eenieder die denkt dat alles wat een prijs heeft (dus) ook waarde heeft. Marieke Blom Hoofdeconoom ING Nederland 1. ’Machine, platform, crowd: harnessing our digital future’ - Andrew McAfee en Erik Brynjolfsson (Ww Noton & Co, €16,99) Dit boek las ik vanwege de inzichten die ze bieden over de impact van digitale platformen. Aanrader om een gevoel te krijgen bij de invloed van technologie op markten. Het boek is vooral gericht op beslissers in het bedrijfsleven. Maar ook nuttig voor beleidsmakers, na het jaar waarin de ‘tech backlash’ (kritiek op grote technologiebedrijven vanwege privacy) begon. 2. ’China en Europa. waar twee werelden elkaar raken’ - Fokke Obbema (Olympus, €17,50) Dit las ik om een beter beeld te krijgen van hoe deze continenten zich tot elkaar verhouden. Het boek weet met anekdotes een heel levendig beeld te schetsen, bijvoorbeeld over hoe Chinezen op sociale media censuur omzeilen: ze gebruiken andere tekens voor ‘verboden woorden’. Essentieel omdat China inmiddels de tweede economie van de wereld is, maar moeilijk te doorgronden. De schrijver pleit tegen een ongenuanceerd vijandbeeld van China. Actueel dus, in het jaar waarin Trump de handelsoorlog tegen het ‘oneerlijke’ China inzette. 3. ’Klimaatbeleid: kosten, kansen en keuzes’ - redactie door Daan van Soest, Sjak Smulders en Reyer Gerlagh (KVS Preadviezen 2018) Ik las dit, omdat het de brede economenblik op het klimaatprobleem is. Wat kost het om opwarming tegen te gaan? En wat kost het als dat niet gebeurd, bijvoorbeeld omdat de zeeën dan verzuren? Met nieuwe, onverwachte inzichten, zoals dat klimaat waarschijnlijk géén massale migratie vanuit Afrika zal veroorzaken. En een gouwe ouwe onder economen: dat het beprijzen van CO2 uiteindelijk voor iedereen – ook voor automobilisten – de goedkoopste oplossing is. Rick van der Ploeg Hoogleraar economie Universiteit van Oxford 1. ’The Republic of Beliefs, A New Approach to Law and Economics’ - Kaushik Basu (Princeton University Press, €23,99) Politici moeten de wetten maken en regels maken en handhaven, maar als ze zelf hun eigen belangen hebben. Politici – corrupt of niet – moeten we net zo zien als winstzoekende entrepreneurs of egoistiche burgers. Alleen dan kunnen we begrijpen hoe we een staat kunnen krijgen die goed werkt. Het deed me denken aan de politiek en samenleving als breekbare vaas waar onze premier het over had. 2. ’The Future of Capitalism, Facing the New Anxieties’ - Paul Collier (Penguin Books, €18,99) Dit boek onderzoekt de kloof tussen de provincialen en de stedelingen, tussen the hoger en lager opgeleiden, en tussen rijke en arme landen. Hij trapt niet in de val van populisten zoals Trump, de Brexit-ideologen en ultrarechts en populisten, maar komt met praktische en werkbare voorstellen vanuit de ethische verplichting het kapitalistische stelsel van zichzelf te redden. Zeer aan te bevelen voor politici van allerlei pluimage. 3. ’Accounting for Slavery: Masters and Management’ - Caitlin Rosenthal (Harvard University Press, €27,99) Dit lugubere boek gaat over de weerzinwekkende accuraatheid en efficiency van slavenhandelaren als voorloper van het wetenschappelijk management ontwikkeld door lieden als Taylor. Dit als waarschuwing dat boekhouding en reporting niet kan zonder ethische maatstaven, ook vandaag. Esther-Mirjam Sent Hoogleraar economie aan de Radboud Universiteit 1. ’The Value of Everything, Making and Taking in the Global Economy’ – Mariana Mazzucato (Penguin Books, €20,99) Mazzucato staat garant voor een origineel, creatief perspectief op de economie. In haar nieuwste boek beschrijft ze hoe in onze huidige economie het onttrekken van waarde beter beloond wordt dan het creëren van waarde. Daarom pleit ze voor het vervangen van het huidige parasitaire systeem door een type kapitalisme waarin iedereen meetelt. En daarbij dicht ze de overheid een essentiële rol toe. 2. ’Why Can’t You Afford a Home?’ - Josh Ryan-Collins (Polity Press, €16,99) Waarom wordt wonen steeds duurder? Ryan-Collins beschrijft de verwevenheid van de huizenmarkt met de financiële sector. De laatste stelt onbeperkt geld en krediet beschikbaar, maar het woningaanbod is beperkt. Daardoor stijgen huizenprijzen, neemt ongelijkheid toe, neemt de groei af en ontstaat financiële instabiliteit. Alleen radicale hervorming kan deze cyclus doorbreken, aldus Ryan-Collins. 3. ’The Great Economists, The Thinkers Who Changed The World’ -- And How Their Ideas Can Help Us Today - Linda Yueh (Penguin UK. €15,99) Dit boek slaat twee vliegen in één klap. Het beschrijft de belangrijke uitdagingen van nu. En het geeft een overzicht van de inzichten van de economen van vroeger. Op creatieve wijze verbindt Yueh deze elementen. Dat is hard nodig, want er wordt nogal eens creatief gewinkeld in de geschiedenis van het economisch denken. Erger, soms worden historische inzichten als nieuwe gepresenteerd. Daar steekt Yueh een stokje voor. Robert Went Wetenschappelijk medewerker, Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid 1. ’De waarde van alles: onttrekken of toevoegen aan de wereldeconomie’ - Mariana Mazzucato (Nieuw Amsterdam, €27,99) Na haar invloedrijke boek ’De ondernemende staat’ (2015) heeft econoom Mariana Mazzucato nu een mooi boek geschreven over waarde. Dat klinkt misschien vaag, maar het zijn eigenlijk een paar boeken ineen. Ze schrijft over de geschiedenis van het economisch denken over ‘waarde’: wat is waarde, wie bepaalt dat, en wie creëren waarde? Over de beperkingen van het bbp als maat en indicator. Over de financialisering van de economie, en de te eenzijdige nadruk op aandeelhouderswaarde. Over wat innovatie is, en waarom overheden de richting daarvan zouden moeten sturen vanuit publieke belangen. En, niet erg modieus maar hard nodig, over de waarde van overheden. Mariana is goed thuis in andere benaderingen in de economische wetenschap dan de dominante, en heeft in de Financial Times wel eens gezegd dat ze het als een missie ziet om de mainstream economie te ontregelen (disrupten). Lezen dat boek! 2. ’Made by humans: The AI condition - Ellen Broad’ (Melbourne University Publishing, $32,46) Kunstmatige intelligentie (A.I.) is hot en booming. En gelukkig begint de discussie over hoe we de algoritmen de baas blijven en in ons aller belang ontwikkelen en inzetten, ook op gang te komen. De regering heeft de WRR, waar ik werk, gevraagd een advies te maken over A.I. en publieke waarden. En de drie Nederlandse leden van European High Level Expert Group on AI hebben Allai.nl opgericht om het debat over verantwoordelijke A.I. in ons land te helpen bevorderen (disclosure: ik ben lid van de raad van advies). Het is moeilijk kiezen uit de stapel boeken die ik las over A.I., maar ’Made by Humans’ van de Australische expert Ellen Broad kan ik iedereen aanraden. Zij laat goed zien wat de beperkingen en tekortkomingen zijn van data, van het gebruik van data in algoritmen, en van de mensen die de data verzamelen en de algoritmen maken. En welke risico’s dat met zich meebrengt. Relevant en goed leesbaar! 3a (ex aequo) ’Hired: Six months undercover in low-wage Britain’ - James Bloodworth (Atlantic Books, €14,99) De recensent van de NRC die Hired besprak, schreef dat hij nooit meer wat bij Amazon koopt nu hij dit boek gelezen heeft. Dat geldt ook voor mij. James Bloodworth ging undercover pakjes inpakken bij Amazon, en beschrijft onder wat voor vreselijke arbeidsomstandigheden mensen daar moeten werken. Als je mensen in vleesrobots verandert, heb je geen echte robots meer nodig. Hij werkte ook undercover voor Uber en voor twee andere bedrijven, en schrijft daar aangrijpend over. In een van die bedrijven kiest de directie er trouwens voor de werknemers wel netjes te behandelen en ruimte te geven: dat is het hoopgevende stuk in het boek. Een confronterend boek over de onderkant van de arbeidsmarkt! 3b (ex aequo) ’De zaak Organon’ - Jack Burgers en Johan Heilbron (Prometheus, €19,99) Over de teloorgang van Organon in Oss is al veel geschreven, maar dit boek van twee Rotterdamse sociologen boeide mij van kaft tot kaft. Als geschiedenis van Organon. Als bijdrage aan debatten over industriepolitiek en bedrijfsovernames. Als kritiek op de dominantie van aandeelhouderswaarde en financialisering. En als mooi voorbeeld van kwalitatief onderzoek. Om al die redenen een aanrader! Roelof Salomons Hoofdstrateeg Kempen Capital Management, hoogleraar Rijksuniversiteit Groningen 1. ’Bad blood: Secrets and Lies in Silicon Valley’ - John Carreyrou (MacMillan, €16,99) Het beste boek van 2018 kiezen is een makkie. Bad Blood beschrijft een van de grootste bedrijfsfraudes van de afgelopen tien jaar, die van Theranos. Het verhaal van de startup die een eind aan dure bloedonderzoeken zou maken is geweldig. Bij Theranos hadden ze echter een essentieel probleem: de technologie werkte niet. Het is fascinerend om te lezen hoe ver het bedrijf ging om dat te verhullen en hoe de slimste beleggers erin tuinden. Van niets naar $9 miljard marktkapitalisatie en weer terug. Het laat overigens ook maar weer eens zien hoe belangrijk goede journalisten zijn om dit soort fraudezaken aan het licht te brengen. 2. ’The Myth of Capitalism’ – Jonathan Tepper and Denise Hearn (John Wiley & Sons , €21,99) Een superbe runner-up is geschreven door Jonathan Tepper over kapitalisme. Dat het vertrouwen in markten onder druk staat merk ik niet alleen bij beleggers, maar ook onder mijn studenten. Hoe kunnen we dit vertrouwen opkrikken? Een goede oplossing vereist een stevige economische onderbouwing. Tepper bestudeert daarom de aanbodzijde van de economie. Een grote mate van concentratie leidt tot monopolies. Bedrijven zijn dan weliswaar winstgevender, maar lange termijn investeringen blijven achter en inkomensgroei stagneert. Het gebrek aan concurrentie is een maatschappelijk probleem, juist het kapitalisme heeft ons veel gebracht. De boodschap die ik uit dit boek meeneem is dat vertrouwen in de markt terugkomt als we meer concurrentie toestaan. 3. ’Deel nooit het verschil, Onderhandelen op het scherpst van de snede’ – Chris Voss (Scriptum Books, €19,95) Met plek drie zat ik te stoeien. ’Skin in the game’ van Taleb? Aardig, maar beter dan ’Fooled by Randomness’ wordt het helaas nooit meer. ’Factfullness’ van Rossling? Ligt nog op mijn stapel dus te vroeg. Mijn nummer 3 is een boek over onderhandelen. Het origineel is weliswaar ouder, maar de vertaalde versie zag het licht in 2018. Het is een boek dat veel mensen waarschijnlijk niet kennen, terwijl we allemaal met het onderwerp te maken krijgen: onderhandelen. Veel mensen ervaren dat als moeilijk. Dit boek gaat niet uit van het belang van uitkomen op een ‘ja’ in een onderhandeling, het gooit die wijsheid overboord (begin met een ‘nee’). Schrijver Chris Voss is FBI-onderhandelaar in gijzelingszaken en hij haalt waargebeurde onderhandelingen aan. Dat zorgt er dan ook weer voor dat we onze dagelijkse onderhandelingen kunnen relativeren. Steven Brakman Hoogleraar internationale economie, Rijksuniversiteit Groningen 1. ’Globalization and Inequality’ - Elhanan Helpman (Harvard University Press, €20,92) Over globalisering wordt tegenwoordig veel gesproken, maar te vaak negatief. Donald Trump voert een ware kruistocht tegen iedereen die in zijn ogen niet genoeg Amerikaanse producten koopt en vooral China moet het hierbij ontgelden. Zijn oplossing is een tariefmuur om de VS te bouwen en buitenlandse producten duur te maken. Hij vergeet te zeggen dat het handelstekort vooral veroorzaakt wordt doordat de amerikanen op te grote voet leven; men geeft meer uit dan er geproduceerd wordt en dit gat wordt opgevuld met import. De Brexit-discussie gaat eveneens over de vermeende nadelige gevolgen van globalisering en in eigen land hebben wij FvD, de PVV en de SP die ook argwanend tegenover al te open grenzen staan. Deels is de angst terecht – ja, er zijn verliezers van globalisering – en deels onterecht- per saldo zijn open grenzen goed voor de economie. De aan Harvard verbonden econoom Elhanan Helpman heeft een overzicht geschreven wat de wetenschappelijke stand van zaken is en wat economen weten over de effecten van globalisering. Een helder en compact boek, zonder formules, maar concentratie bij het lezen is vereist. Verrassende conclusie: vooral technologische vooruitgang zorgt voor problemen. Verplichte kost voor een ieder die iets over globalisering wil zeggen. 2. ’Internationaliseringsmonitor’, CBS: https://www.cbs.nl/-/media/_pdf/2018/50/im2018-4_web.pdf. De onvolprezen Internationaliseringsmonitor van het CBS sluit bij het bovenstaande boek aan. Onder een weinig aansprekende titel gaat een schat aan informatie schuil over Nederland als open Economie. In elke monitor wordt een speciaal onderwerp verder uitgediept. Eveneens verplichte kost 3. Enlightenment Now; The case for Reason, Science, Humanism and Progress - Steven Pinker (Allen Lane, €20,92) Ik gok dat ik niet de enige ben die dit boek noemt. Bij de kerstboom een aanrader. Goed geschreven zet Pinker uiteen dat het allemaal nog niet zo slecht gaat met de wereld. Deels gaat het over mijn vakgebied, maar gelukkig over nog veel meer. Hij is geen naïeve optimist, maar zet uiteen dat door systematisch over problemen na te denken bij vrijwel alle problemen voortgang te boeken is. Jasper Lukkezen Hoofdredacteur economenblad ESB 1. ’Het bestverkochte boek ooit’ (*met deze titel) - Sanne Blauw (De Correspondent, €18) Cijfers zijn overal in het dagelijks leven - in het nieuws, bij de kassa en tijdens het sporten. Cijfers stralen precisie en autoriteit uit en mensen die ze gebruiken weten waar ze het over hebben. Vaak is dat inderdaad zo („de oven moet op 185 graden”), maar soms ook niet („een glas wijn verkort je leven met 30 minuten”). Super nuttig om ook op cijfergebied zin van onzin te kunnen scheiden. Beroepscijferaar Sanne Blauw helpt daarbij. 2. ’Is Capitalism Obsolete? A Journey through Alternative Economic Systems’ - Giacomo Corneo (Harvard University Press, €27,99) Alles kan een beetje, maar niet heel veel beter. Dat is de boodschap van econoom Giacomo Corneo. Uitgedaagd door zijn rebelse dochter bespreekt Corneo met een moderne economische bril plato’s republiek, anarchie en communisme. Al deze alternatieven leggen het af tegen wat we nu hebben - een vrije markteconomie met een relatief sterke overheid. Wereldverbeteraars zouden niet naar een echt andere maatschappij moeten streven, maar de huidige moeten verbeteren. Corneo’s dochter heeft genoeg te doen. 3. ’Are Chief Executives Overpaid?’ - Deborah Hargreaves (Polity Press, €14,99) Als iets maatschappelijke wrevel veroorzaakt, zijn het wel verdiensten die niet voortvloeien uit hard werken, maar die mensen zich toe-eigenen vanwege de positie die ze bekleden. En met reden. Het is oneerlijk en dus een bron voor conflict. Maar ook: als mensen betaald worden zonder dat ze echt wat toevoegen, hadden we meer kunnen bereiken als dat geld naar wel productieve mensen was gegaan. Deborah Hargreaves betoogt met verve dat de salarissen van topbestuurders onverdiend zijn. 4. ’Klimaatbeleid: kosten, kansen en keuzes’ - redactie door Daan van Soest, Sjak Smulders en Reyer Gerlagh (KVS Preadviezen 2018) Wat betekent de klimaatverandering voor de Nederlandse landbouw, voor het soort banen dat we hebben en krijgen we een enorme vluchtelingenstroom te verwerken als Afrika verder opdroogt? Is er nog wat aan te doen en zo ja, wat dan? Drie Tilburgse milieueconomen hebben een zeer diverse en leesbare bundel met inzichten bij elkaar gebracht en gaven minister Wiebes namens de economieberoepsvereniging het advies van het jaar: voer een serieuze CO2-belasting in. Rens van Tilburg Directeur Sustainable Finance Lab, Universiteit Utrecht 1. ’De onzichtbare hand, hoe markteconomieën opkomen en neergaan’ - Bas van Bavel (Prometheus, €29,99) Dit is de Nederlandse vertaling van zijn eerder in het Engels verschenen indrukwekkende economisch historische studie. Van Bavel beschrijft 1300 jaar opkomst en ondergang van markteconomieën: van Irak in 500, via de Italiaanse stadsstaten tijdens de Renaissance tot de lage landen in 1800. Telkens hetzelfde patroon, een bloeiende markteconomie die wordt gecorrumpeerd door een elite die te veel naar zichzelf toehaalt en zo de economie verstikt. Van Bavel vreest dat de geschiedenis zich zal herhalen. Maar toen hadden ze natuurlijk nog geen gele hesjes. 2. ’Why Can't You Afford a Home?’ - Josh Ryan-Collins (Polity Press, €16,99) Waarom kan ik geen huis meer kopen? Een vraag die steeds meer Nederlanders bezighoudt. Ryan-Collins laat zien dat een gebrek aan nieuwe huizen niet het probleem is, dat zijn wel banken die veel te makkelijk geld kunnen verdienen door de hypotheekverlening uit de hand te laten lopen. Een belangrijke boodschap voor Nederland dat gebukt gaat onder een vande hoogste hypotheekschulden van de wereld. Dat het beter kan laat hij met tal van voorbeelden zien, van Duitsland tot Singapore. 3. ’Crashed, How a decade of financial crises changed the world’ - Adam Tooze (Penguin Books, €29,99) De definitieve geschiedsschrijving van de crisis kan het nog niet zijn, daarvoor is er nog te veel aan de hand. Maar Tooze maakt wel op grootse wijze de tussenstand op. Het meest complete van de vele boeken waarmee het tienjarig crisisjubileum werd gevierd. Ongenadig hard is Toozes oordeel over de aanpak van de eurocrisis met een overschot aan bezuinigingen. Tooze legt een directe link tussen de crisis, de machteloze politieke reactie daarop en de nationalistische reflex van Brexit en Trump. Meer van dit soort verhalen? Schrijf je hier in voor onze nieuwsbrief!