Arnoud Plantinga, die werkt als onderzoeker bij de Autoriteit Financiële Markten, promoveerde aan de universiteit van Tilburg op de emotionele gevolgen van armoede. Dat zoveel mensen zich in een rijk land als Nederland schamen voor hun financiën, verbaast de promovendus.

Het zijn vooral jongeren en lager opgeleiden die zich schamen voor hun financiële situatie. Schaamte is een erg negatieve emotie die ervoor zorgt dat problemen verergeren. Zo zorgt schaamte voor eenzaamheid en dat zorgt weer voor een negatieve spiraal: wie minder sociale contacten heeft, heeft ook vaker geldproblemen.

Hard werken

De schaamte kan deels worden verklaard doordat veel mensen in Nederland het idee hebben dat succes en een hoog inkomen het gevolg zijn van hard werken en dat dit voor iedereen bereikbaar is. Wie geen hoog inkomen heeft, kan daardoor het gevoel krijgen dat anderen op hem neerkijken.

Plantinga vond in zijn onderzoek dat mensen die zich schamen voor hun lage inkomen, dat eerder proberen te compenseren met de aankoop van statusproducten zoals merkkleding. Die verminderen kortstondig het gevoel van schaamte, ook al zijn deze aankopen op de lange termijn vaak niet zo verstandig.

Eenzaamheid

Schaamte zorgt voor stress en het maken van onverstandige keuzes, zoals het niet openen van brieven met rekeningen, waardoor deze oplopen. Ook vragen mensen die zich schamen niet snel om hulp. Dat terwijl veel gemeenten bijvoorbeeld wel regelingen hebben waar bewoners met een laag inkomen gebruik van kunnen maken. Ook bij de Voedselbank voelen bezoekers vooral schaamte.

Bespreekbaar

Echt een pasklaar antwoord op de vraag wat we kunnen doen tegen deze schaamte heeft Plantinga niet. Al helpt het als armoede meer zichtbaar en bespreekbaar is, bijvoorbeeld in televisieprogramma’s of vlogs waar mensen vertellen over hun lage inkomen.