Fusiegemeenten leveren burger geen lagere woonlasten

’Als je in een fusiegemeente woont, hoef je je niet te verheugen op lagere lasten”, zegt Hans André de la Porte van de Vereniging Eigen Huis. „Zo’n samensmelting van gemeenten wordt vaak geframed alsof het goed is voor iedereen, ook voor de lasten van de burger. Maar je ziet dat dat niet uitkomt.” Eigen Huis brengt vandaag zijn cijfers naar buiten over wat mensen per gemeente dit jaar aan belasting – ozb, rioolheffing en afvalstoffenheffing – gaan betalen. Gemiddeld gaan de lasten met 3,4 procent omhoog, naar een gemiddelde van 774 euro per jaar, berekent de vereniging. Wat opvalt is dat er tussen de grootste stijgers de nodige ’oude’ gemeenten zitten die inmiddels zijn opgegaan in een grotere gemeente. De lasten gaan daar in veel gevallen met meer dan 10 procent omhoog en in een enkel geval zelfs met ruim 20 procent, stijgingen van rond de 100 euro of zelfs meer. Transformatie Dat de lasten in sommige kersverse fusiegemeenten in eerste instantie juist omhoog gaan, verbaast Bieuwe Geertsema, onderzoeker bij Pro Facto, niet. Geertsema promoveerde op onderzoek naar de economische effecten van de herindeling. „Dat kan te maken hebben met tijdelijke transformatie-effecten. Er moet bijvoorbeeld geld uitgetrokken worden voor een reorganisatie. En het beleid moet geharmoniseerd worden. Stel bijvoorbeeld dat de ene gemeente veel investeert in zorg en de andere in sport. Bij een fusie wordt er dan vaak politiek voor gekozen om beide investeringen op datzelfde hoge niveau te brengen.” Bij het doorvoeren van de gemeentelijke herindelingen, was het idee dat de kosten van een gemeente flink omlaag zouden kunnen. Dat zou dan weer betekenen dat het Rijk minder aan de gemeentes af zou moeten dragen. Toenmalig minister van Binnenlandse Zaken en aanjager van de gemeentefusies, PvdA’er Ronald Plasterk, had in het vorige kabinet begroot dat de gemeentelijke herindelingen ervoor zouden zorgen dat het rijk jaarlijks 1 miljard euro minder in het gemeentefonds zou hoeven storten. Geen besparing Maar volgens het onderzoek van Geertsema is er helemaal geen sprake van dat er bespaard kan worden, laat staan 1 miljard euro. „We hebben gezocht naar de financiële effecten, maar die blijken nergens te vinden. Gemeenten gaan vaak op de oude voet door: ze gaan niet efficiënter werken of minder uitgeven.” Een van de nieuwe fusiegemeenten waar de lasten dit jaar juist flink zijn gestegen, is het Gelderse West Betuwe. Daarin zijn sinds het begin van dit jaar de voormalige gemeenten Geldermalsen, Lingewaal en Neerijnen in verenigd. Voor inwoners van Geldermalsen valt de stijging met 2,6 procent nog mee. Maar de burgers van de twee andere opgeslokte gemeenten zien hun lasten met meer dan 10 procent stijgen. Een woordvoerder van West Betuwe legt uit wat voor puzzel er gelegd moet worden om tot een nieuwe begroting te komen. „Dat gaat niet zomaar, het was een hele kluwen. De ene gemeente heft bijvoorbeeld hondenbelasting. De andere gemeente niet, maar die vraagt bijvoorbeeld wel ligbelasting voor woonboten. Als je dan besluit om een van die belastingen voor iedereen te schrappen, moet je kijken welk gat je in de begroting schiet.” Voorzieningen De zegsman van West Betuwe herkent zich niet in de gestegen lasten die Eigen Huis berekent, volgens hem zijn de lasten voor huishoudens gemiddeld gelijk gebleven. Behalve dan in Lingewaal: „Daar heeft de oude gemeente met de bewoners afgesproken om flink in voorzieningen te gaan investeren. Alleen is er toen verzuimd om te zeggen dat dat ook tot een verhoging van de ozb van 10 procent zou leiden.” De cijfers van Eigen Huis laten niet bij alle fusiegemeenten een negatief beeld zien. De gemeente Haarlemmermeer laat zien hoe schaalvergroting wel kan leiden tot lagere kosten. Het kleinere Haarlemmerliede en Spaarnwoude sloot zich aan bij die gemeente. Vorig jaar stond die gemeente nog vijfde op de lijst van dure gemeentes. Maar door de aansluiting bij de grotere buurgemeente betalen de inwoners daar dit jaar gemiddeld ruim 300 euro minder, een daling van 35 procent. „Dat is een simpel verhaal”, legt een woordvoerder van Haarlemmermeer uit. „Ze hadden daar hoge lasten, omdat het een klein gebied met een laag aantal inwoners was. Haarlemmermeer was al goedkoper. Dan is het een kwestie van spreiden en schaalvergroting, dat scheelt voor sommige mensen honderden euro’s. Dat is een leuke verrassing.”