’Ontslag komt als een koude douche’

In getroffen sectoren worden zzp’ers niet meer ingehuurd. Veel werknemers die nog in hun proeftijd zaten of wiens contract afloopt staan op straat. Ook beschermt een vast contract werknemers niet altijd. Reorganisaties zijn voor sommige bedrijven onontkoombaar, betogen werkgevers. Zij willen dat de overheid de wettelijk verplichte transitievergoeding die werkgevers moeten betalen voorschiet. „Het blijft voor ondernemers heel lastig de horde te nemen om ontslagen door te voeren”, zegt Hans Biesheuvel van ondernemersorganisatie ONL. „We zitten nu in de fase dat bedrijven zich aan moeten passen aan de anderhalvemeter-economie. Ook vanuit banken wordt de druk opgevoerd om toekomstbestendig te zijn. Natuurlijk heeft een werknemer recht op die vergoeding. Die pakken wij ook niet af. Wij hopen wel dat de overheid het gaat voorfinancieren.” Transitievergoeding Ook Koninklijke Horeca Nederland heeft die wens op tafel gelegd. „Het steunpakket moet worden aangevuld met het vergoeden van de transitievergoedingen.” MKB-Nederland: „Er moeten oplossingen gevonden worden voor zaken als de transitievergoeding en andere molenstenen om de nek van de ondernemers uit de getroffen sectoren.” Dat betekent niet dat er nog geen mensen zijn ontslagen, integendeel. In april waren er in ons land maar liefst 160.000 Nederlanders minder aan het werk dan de maand ervoor, meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek. Nog nooit werd zo’n scherpe toename van werkloosheid binnen één maand geregistreerd. Ondanks de kosten die eraan zijn verbonden, raken zelfs werknemers met een vast contract al hun baan kwijt. Zoals Jack Beukers (48), die als senior site manager werkte voor een technische detacheerder: „Ik deed grote projecten met machines over de hele wereld. Dat ligt allemaal stil. Voor mijn werkgever ben ik te duur om zes maanden niets te doen. Ik kreeg een vaststellingsovereenkomst voor ontslag.” Omdat hij nog maar negen maanden in dienst was stelde de transitievergoeding weinig voor. „Er blijft netto zo’n €400 van over”, schampert hij. De 33-jarige Jhonny Spaarwater hoefde zich echt geen zorgen te maken over het vaste contract dat hij per 1 juni zou krijgen, werd hem begin dit jaar nog op het hart gedrukt. Toch moet de projectmanager bij een webdeveloper nu bij het UWV aankloppen. Roy Kalter (24) was begin maart begonnen bij een bloembollenbedrijf en zat nog in zijn proeftijd toen de coronacrisis in volle hevigheid uitbarstte: „Dan kun je er natuurlijk zo uitgeknikkerd worden en dat gebeurde ook. Een behoorlijk koude douche.” Massaontslagen „De vakbonden waarschuwen voor massaontslagen, maar de regels voor ontslag zijn gewoon hetzelfde gebleven”, zegt arbeidsrechtadvocaat Maarten van Gelderen. „Het is niet makkelijker geworden om iemand te ontslaan. In Nederland moet een werkgever vooraf toestemming krijgen voor ontslag. Daarmee zijn werknemers zelfs beter beschermd dan in veel andere landen.” „Toestemming komt er alleen nadat het bedrijf wordt getoetst op een aantal punten”, legt de advocaat uit. „Zo kijkt het UWV of het bedrijf er wel echt zo slecht voorstaat als beweerd wordt. Heb je bijvoorbeeld steun bij de overheid aangevraagd? Ook toetsen ze of herplaatsing mogelijk is. Verder is het belangrijk of je de juiste mensen hebt aangedragen voor ontslag, en bijvoorbeeld niet alleen oude of jonge werknemers. Je kunt niet zomaar kiezen.” De ontslagboete zorgde voor een financiële prikkel om mensen aan boord te houden en die is er nu af. Toch hoort Van Gelderen daar ook misverstanden over: „In de hoofden van ondernemers zit nu vooral de opluchting dat de boete eraf gaat. Wat ze zich niet realiseren is dat je nog steeds veel subsidie moet terugbetalen als je iemand moet ontslaan. Het is zelfs zo dat als je minder dan 100% omzetverlies hebt, je meer subsidie moet terugbetalen dan de loonkosten van diegene die je ontslaat. Een werkgever die bijvoorbeeld 50% omzetverlies heeft en één werknemer ontslaat, moet de subsidie terugbetalen ter grootte van de loonsom van twee werknemers.” Richard van Lint (58) werkt als stroom- en lichttechnicus op beurzen en grote dancefestivals. „Mijn laatste grote klus was een techbeurs in Utrecht, daarna zou ik Masters Of Hardcore doen in de Brabanthallen. Dat ging niet door, en sindsdien is er niets.” Zoals naar schatting driekwart van zijn vakgenoten is Van Lint zzp’er. Hij valt terug op de TOZO-uitkering. „Iets meer dan €1000. Ik heb wel wat gespaard, dus ik houd het even vol. Maar het moet geen jaar duren.” Hij vreest dat er wat betreft evenementen dit jaar weinig meer gebeurt, en misschien volgend jaar ook niet. „Ik heb altijd op een normale manier mijn geld kunnen verdienen en nu gebeurt dit. Misschien dat we over twee jaar weer normaal kunnen werken. Dan ben ik zestig en heb ik dus nog zeven jaar.” Van Lint werkt met duizenden zzp’ers in de evenementenbranche. „Die hebben allemaal nu niets te doen. Het is echt verschrikkelijk. Ik lig er wakker van.” Hij hoopt met zijn technische opleiding misschien in de bouw terecht te kunnen. „Maar dan moet de economie wel weer draaien, anders nemen zij ook niemand aan.” Rita Rikkelman (55) leidt groepen toeristen door heel Nederland. Cruises zorgen voor veel werk. Die zijn er nu natuurlijk niet. Sinds 16 maart zit Rikkelman dan ook thuis. „In de winter is het altijd rustig, en normaal gesproken begint het dan in de lente weer. Ik had deze winter de tijd genomen om mijn huis op te knappen. Want daarna komt het drukke Keukenhofseizoen, voor mij de leukste tijd van het jaar”, zucht Rikkelman. Ze werkt als zzp’er, net als ruim tweehonderd collega’s. Momenteel rest dus de TOZO-regeling. „Ik verdiende altijd modaal, nu val ik terug naar bijstandsniveau. Dat is natuurlijk niet genoeg. Mijn dochter van 22 is gestopt met haar studie en meer gaan werken, zodat ze haar eigen dingen kan betalen. Dat scheelt.” Rikkelman is al 26 jaar gids en leidt rond in Spaans en Engels. Ze zou niet zo goed weten wat ze anders zou kunnen doen: „Ik heb ooit een beveiligingsdiploma gehaald en secretaressewerk gedaan, maar dat is zo lang geleden. Ik solliciteer wel eens op vacatures die er nu zijn, maar ben te oud en onervaren. Dat snap ik ook.” Rikkelman mist haar werk enorm. „Ik heb nog nooit zo lang thuisgezeten, zelfs met mijn zwangerschap was ik na een paar weken weer aan de slag. Het is heel gek. En saai.” Barry Beijer (37) is musicalacteur. Hij speelde onder meer Zazu in de Lion King. Dat ging tot corona heel goed. „In maart zong ik op een cruise, die meteen stopte. Vanaf augustus zou ik een vaste aanstelling hebben in de Rocky Horror Show. Die wordt waarschijnlijk een jaar uitgesteld.” Meestal werkte Beijer als zzp’er. Hij valt terug op de TOZO-regeling. „Ik ben heel blij dat die regeling er is, maar het is niet voldoende voor mijn vaste lasten.” Normaliter zou Beijer tussen grote producties door bijvoorbeeld klussen doen in het theater. „Maar daar gebeurt helemaal niets. Heel af en toe kan ik bijvoorbeeld lesgeven, en ik heb de eindexamens beoordeeld van mijn oude opleiding, de Frank Sanders Akademie. Maar dat was één dag werk, en het salaris wordt in mindering gebracht op de uitkering.” Hij is er nog niet aan toe om aan ander werk te denken, vertelt Beijer. „Als acteur wil je bewijzen dat je van het werk kunt leven. Vijftien jaar is me dat gelukt, en nu dit. Ik zal uiteindelijk wel om me heen kijken en ik ben ook optimistisch voor de toekomst. Maar dit is een enorme klap.” De onderhandelingen over een nieuw pensioenakkoord naderen hun ontknoping. De spanningen tussen werkgevers, vakbonden en het kabinet zijn echter opgelopen nu ondernemers geen ontslagboete meer hoeven te betalen bij gebruik van het tweede steunpakket. Toch blijft Tuur Elzinga, hoofdonderhandelaar van de FNV, goede hoop houden, laat hij in de podcast Kwestie van Centen weten. En hij heeft een positieve boodschap tijdens het gesprek met Martin Visser en Herman Stam.