Grootverdiener profiteert optimaal in tijd vol crises: ’Dat wringt’

Torenhoge winsten bij Shell, ING, ABN Amro en misschien ook Ahold zorgen voor ongemak. Terwijl de consument zucht onder de crisis, profiteert de aandeelhouder. Moet je die winsten dan maar afromen? „Dat wordt een glijdende schaal en leidt tot politiek opportunisme.” „Ik begrijp het ongemak heel erg goed”, zegt Arnoud Boot, hoogleraar Ondernemingsfinanciering en financiële markten aan de Universiteit van Amsterdam. „Het democratisch kapitalisme staat onder druk als je crises hebt waardoor groepen mensen in de problemen komen, terwijl er elders heel veel geld wordt verdiend, door diezelfde crises. Dat wringt.” Vorige week maakte Shell een megawinst van ruim 40 miljard euro bekend, met dank aan de energiecrisis. ING en ABN Amro profiteren van de gestegen rente en maakten stevige winsten bekend. Volgende week komt supermarktconcern Ahold Delhaize met de jaarcijfers. De topman klaagde eerder dat de marges onder druk staan door stijgende kosten, maar het ziet ernaar uit dat de inflatie het concern geen windeieren heeft gelegd. „Er wordt zeker misbruik gemaakt van de inflatie”, zegt Boot over de flinke prijsstijgingen die supermarkten doorvoeren. Grote concerns hebben al enkele jaren de mond vol van hun maatschappelijke rol, maar die komt lang niet altijd goed uit de verf, erkent Rients Abma, directeur van Eumedion, de belangenclub van grote aandeelhouders zoals pensioenfondsen. „Ik zie die spanningen ook. Er moet een balans zijn tussen arbeid, kapitaal en samenleving. Daar zijn wij ook over in gesprek met ondernemingen. Wij vinden bijvoorbeeld dat ook werknemers moeten meeprofiteren van goede resultaten. Dat hebben we tijdens de coronacrisis ook tegen Ahold gezegd.” Punt van kritiek Punt van kritiek is niet alleen de winst zelf, maar ook dat Shell en ABN Amro dat geld teruggeven aan aandeelhouders door eigen aandelen in te kopen. „Wat voor signaal geef je daarmee af?”, vraagt Rens van Tilburg, directeur van het Sustainable Finance Lab, zich af. „Dat trekt toch juist aandeelhouders aan die op de korte termijn zijn gericht? Maar als bedrijven hun maatschappelijke rol serieus nemen dan willen ze toch liever aandeelhouders die er voor de lange termijn in zitten?” Shell had veel meer in duurzame energie moeten investeren, menen Boot en Van Tilburg. „Of de prijs aan de pomp zou omlaag kunnen”, meent Van Tilburg. Saillant is dat bij ABN Amro de Staat meeprofiteert van de inkoop van eigen aandelen. Abma: „De Staat zit daar op de eerste rang.” Toezichthouder DNB had banken juist afgeraden dit te doen zodat ze buffers houden in crisistijd. „Ik voorzie dat hier, net als in de Verenigde Staten, een discussie komt over een belasting op inkoop van eigen aandelen”, zegt Abma. „Dat is nu onder bepaalde voorwaarden nog onbelast. In Amerika is die belasting 1% en president Biden heeft net aangekondigd dat hij dat wil verhogen naar 4% Overigens vinden wij het beter om de aftrekbaarheid van de rente te beperken in plaats van deze belasting in te voeren.” Politiek Verder wijst Abma erop dat het aan de politiek is om in te grijpen, als die dat nodig vindt. „Als de politiek vindt dat er geen eerlijk deel van de winsten naar de samenleving gaat, dan kan die de winstbelasting verhogen. Zij zitten aan de knoppen om dat te doen. Op Europees niveau is al sprake van een speciale heffing voor energiebedrijven waar Shell al 2,5 miljard euro voor heeft gereserveerd.” Niet elke winst van grote bedrijven wordt met argusogen bekeken, constateert Van Tilburg. „Er is veel maatschappelijke support voor ondernemers met briljante ideeën die risico nemen en daarvoor beloond worden. Maar de voorbeelden van ABN Amro, Shell en Ahold Delhaize zijn een ander verhaal. Dit zijn bedrijven die profiteren omdat de externe omgevingsfactoren voor hen toevallig de goede kant op ontwikkelen.” Ook Boot maakt dit onderscheid. Hij noemt deze drie een voorbeeld van ’maatschappelijke bedrijven’. „Dat chipmachinefabrikant ASML hoge winsten maakt, geeft weinig ongemak omdat de maatschappelijke positie heel anders is.” Klant centraal Van Tilburg vindt het zuur dat banken als ING en ABN Amro hoge winsten boeken, terwijl spaarders slechts 0,5 procent rente op hun spaargeld krijgen. „Sinds de financiële crisis zeggen banken dat de klant centraal staat. Dit zijn de momenten waarop je dat motto invulling kunt geven.” Ook is de dienstverlening verschraald, ABN Amro heeft bijvoorbeeld nog maar 27 bankkantoren over in heel Nederland. Grote bedenkingen Boot heeft grote bedenkingen bij het extra belasten van deze hoge winsten. „Als het mogelijk zou zijn om op een heel klinische manier winsten af te romen die puur het gevolg zijn van dit soort geopolitieke situaties, dan zou ik daar niet tegen zijn. Want die winsten zijn eigenlijk maatschappelijke winsten. Maar principieel heb ik er toch een probleem mee. Want je kunt nooit precies bepalen wat je legitiem kunt afromen. En dan loop je het risico van opportunistische politiek. Dat wordt een glijdende schaal. Als we bijvoorbeeld over vijf jaar anders aankijken tegen ASML, gaan we dan de winstpositie van dat bedrijf aanpakken? Als je hieraan begint, ondermijn je de eigendomsrechten van grote bedrijven.”

Grootverdiener profiteert optimaal in tijd vol crises: ’Dat wringt’

Bekijk meer van

HET BESTE VAN DE TELEGRAAF

Minister Adema: ’Schande dat pulsvissen ons is afgenomen’

Datalek bij NS en VodafoneZiggo: wat moeten klanten nu doen?

Hogere boete per 1 juni voor opzeggen vast energiecontract

Beleggers straffen Ebusco af, analisten verdeeld over bouwer stekkerbussen