Ondernemers over stikstofcrisis: ’Al miljard schade’

Hun organisaties bereiden proefprocessen voor die zich richten op bedrijven met stopgezette bouwprojecten, terwijl ze al voor de desastreuze uitspraak van de Raad van State in gang waren gezet. De Boer: „Wij vragen: kunnen wij die schade verhalen op de Staat?” De twee verhogen de druk op premier Rutte om zich te bemoeien met de impasse rondom stikstof en PFAS. Vonhof: „We hebben al een miljard aan economische schade. Er worden mensen ontslagen. Iemand moet de regie pakken.” Het is toch wel historisch dat de werkgeversvoorzitters gaan protesteren op het Malieveld? De Boer: „Ik denk inderdaad dat het nooit eerder is gebeurd. Dit komt door de politieke situatie waar we inzitten met deze vier coalitiepartijen. Ik ben nog steeds blij dat we een kabinet hebben, maar deze versnipperde constellatie leidt ook tot patstellingen. Dit is nou echt een onderwerp waar Mark Rutte regie op zou moeten nemen. Maar als ’ie het doet, heeft hij een giga-probleem. Dan moet de premier kleur bekennen en laten zien waar hij voor staat. En dan gaat die hele wankele politieke constellatie schuiven. Dit kan dan zomaar tot een politieke crisis leiden.” Moet Rutte desondanks de regie nemen? Vonhof: „Ja, dit is ’chefsache’. Het probleem is zo groot en het dreigt nog groter te worden als we Nederland zo op slot laten zitten en de economie tot stilstand komt.” Rutte doet het nog niet. Vonhof: „We zien het in ieder geval niet.” De Boer: „Onze actieslogan wordt ’Nederland op slot, politiek trek ’t vlot’. Maar Nederland zit ook politiek een beetje op slot.” Wat is jullie oplossing? Vonhof: „Wij stellen voor om zowel voor stikstof als PFAS (een verzamelnaam van duizenden door de mens gemaakte chemische stoffen die overal in de grond kunnen zitten en door nieuwe regels niet zomaar verplaatst mogen worden, red.) een realistische drempelwaarde in te voeren. Dan kan een groot deel van de economie weer draaien.” De Boer: „Wat ik hoor is dat de politiek een uitruiltje wil gaan maken waarbij de boeren worden uitgeruild tegen de andere sectoren. Dan zijn dus die melkveehouders de sjaak. Daar zijn wij tegenstander van. Het gaat niet alleen om boeren, maar om de hele agri-industrie. Waarvan we met z’n allen blij zijn als ze meegaan met handelsmissies naar India, Indonesië en waar al niet meer naartoe. Wat ons betreft moet er een andere uitruil komen. Voer een realistische norm in en zet tegelijkertijd zwaar in op natuurbeheer en natuurbescherming.” Welke politieke idealen botsen in de coalitie? Vonhof: „Economie en ecologie. Maar dat is een schijntegenstelling. Ondernemers zijn ook gewoon mensen. Die hebben net zo goed alle belang bij een gezond en duurzaam Nederland. Een ondernemer heeft geen andere normen en waarden. Die valse tegenstelling wordt nu uitvergroot. Dan zijn er politieke partijen die hun toontje meeblazen en vinden dat er harder op die ecologie moet worden ingezet.” GroenLinks? Vonhof: „GroenLinks inderdaad. En in het kabinet D66.” De Boer: „D66 schuift binnen het kabinet die kant op. Dit speelt breder. Ik zie het bij de pensioenen, PFAS, stikstof- en klimaatbeleid. Men kiest vanuit die versplinterde politiek voor een meerderheid over links, met GroenLinks. In dat beleid zit altijd straffen, heffingen, dingen niet doen en afstand nemen van wat grote delen van de bevolking willen. Dat PFAS zit bij Stientje (staatssecretaris Stientje van Veldhoven van Infrastructuur en Waterstaat, red.). Stientje is met een emissienorm gekomen die zo laag is dat er niets meer kan. Stientje is van D66. Dus Stientje moet bewegen, dat is zo klaar als een klontje. Op het stikstofdossier komt dan Tjeerd de Groot (D66-Kamerlid, red.) en die zegt: ’doe de helft van de veestapel maar weg’. En dan blijft het kabinet zitten. Maar wij niet! Dát is het spelletje.” Staatssecretaris Van Veldhoven stelt dat het nodig is voor de volksgezondheid. Vonhof: „De norm van Stientje is een door het ministerie zelf uitgevaardigde norm, afwijkend van een RIVM-rapport.” De Boer breekt in: „Veel lager!” Vonhof: „Dan krijg je heel raar gedrag. Stientje zegt: maar in afwijking van die norm mogen gemeenten een hogere norm stellen. Maar wat doen gemeenten? Die zijn bang om een besluit te nemen en bang voor de stikstofuitspraak van de Raad van State. En dus doen ze niets. Het slaat allemaal door in angst. En dan duurt het nog een maand. En nog een maand. En dan nog een half jaar. Niemand in de wereld begrijpt hoe PFAS precies werkt. Het zijn zesduizend stoffen. Er is weinig over bekend. Ik snap het vanuit veiligheid, maar moet alles worden stilgelegd?” Hoe verklaren jullie deze Haagse aanpak? De Boer: „De vier partijen in het kabinet zijn niet elkaars natuurlijke vrienden. Dan is de logische uitkomst dat je steeds meer op elkaar gericht bent. Hoe houden wij elkaar goed bij elkaar in plaats van dat je naar buiten kijkt om te zien wat daar gebeurt. Het kabinet is daardoor veel te veel naar binnen gekeerd.” Tijd voor nieuwe verkiezingen? Vonhof: „De meeste peilingen wijzen uit dat het volgende kabinet uit vijf partijen zal bestaan. Minimaal. Of we daar nou veel vrolijker van worden...” Buiten de politiek is er een dominante groene agenda van milieuclubs en verschillende media. De Boer: „Het wordt nu ook tijd dat we een beetje gaan terugduwen op al dat fanatisme. Er zijn mensen en groeperingen in dit land die heel ver gaan in hun zorg over klimaat, milieu en natuur. Zij stappen naar de rechter, met grote gevolgen voor gewone burgers en gewone bedrijven.” Dus? De Boer: „Kies een andere weg vanuit een warme betrokkenheid bij milieu, klimaat en natuur. Want dat willen wij ook, maar druk op dat fanatisme. Bij de gele hesjes hoorde je: ’er zijn mensen die zich zorgen maken over het einde van de wereld en ik maak me zorgen over het einde van de maand’. Dat verhaal. Wij maken ons over allebei zorgen. Je zou toch kunnen zeggen: we halen de economie van het slot met die grenswaardes, maar we gaan eens even op korte termijn flink investeren in de natuur. Doe dat gewoon. Het geld is er voor. We kunnen dat investeringsfonds van minister Wopke Hoekstra van Financiën gebruiken.” Nog even over uw voorstel voor een andere norm. De commissie-Remkes, die adviseerde over de stikstofproblematiek, concludeert: was het maar zo simpel. Wordt die ook gegijzeld door fanatici? De Boer: „Er is meer mogelijk dan wat Remkes – zeker in zijn toelichting op het rapport – heeft doen voorkomen. Het Europees Hof heeft gezegd dat je niet van Nederland kunt vragen om van de ene op de andere dag de hele boel op slot te zetten. Ook experts zeggen dat een goed onderbouwde drempelwaarde kan. Technisch juridisch is er meer mogelijk dan wat de politiek nu voor elkaar krijgt.” Dat er veel meer mogelijk is, staat zelfs haaks op het rapport van de commissie-Remkes, dat nota bene ’Niet alles kan’ heette. De Boer: „’Niet alles kan’ is in zijn algemeenheid een waarheid als een koe. Ik vond eerlijk gezegd het verhaal van Remkes, en met name zijn toelichting, heel erg naar politiek ruiken. Dat mag je opschrijven.” Vonhof: „Uiteindelijk kwam hij met uitstel.” De actie volgende week op het Malieveld komt van ondernemers, niet van u. Wat zegt dit over de lobbyorganisaties? De Boer: „Wij hebben eerder een brief geschreven over dat stikstofverhaal. Die brief was juridisch, bestuursrechtelijk geweldig. Dat mag ik wel even zeggen. Ik heb er persoonlijk voor gezorgd dat we daarin het geitenpaadje van de drempelwaarde hebben opgenomen. Het was een goeie brief, ik heb er veel complimenten voor gekregen. Ondertussen gaat het door. Wij hebben gezegd: als het kabinet niet van de pot komt, en de onrust van onderop neemt toe, dan gaan wij niet stilzitten. Je kan redeneren vanuit een formalistisch bestuursrechtelijk kader maar je hebt als bestuurder ook de taak om te luisteren naar wat er verderop in de samenleving gebeurt. Wij kiezen nu voor de samenleving. Maar even voor alle duidelijkheid: wij juichen toe dat het de ondernemers zijn die hier het initiatief nemen.” Normaal hoeven ondernemers niet naar Den Haag te komen, want u regelt dit soort zaken met het kabinet. Heeft u dan zelf iets niet goed gedaan? De Boer (lachend): „Nou heb ik net uitgelegd hoe de politieke constellatie in elkaar zit. Ik heb hier één keer per jaar met mijn voorgangers een dinertje. Dan zitten we een avond gezellig en praten over van alles en nog wat. Een van mijn voorgangers zei tegen mij: ’Hans, wat jij en Jacco nu meemaken, is in onze tijd nog nooit gebeurd. Wij hadden altijd de situatie dat er twee partijen waren met een ruime meerderheid. We gingen dan langs twee deuren en dan was het soms geregeld.’ Wij moeten nu langs acht deurtjes. Niet alleen de vier in het kabinet...” Vonhof: „Ere wie ere toekomt. De twee mannen van ’Grond in Verzet’ pakken de handschoen op. Soms heb je katalysatoren nodig.” Wordt de actiedag heel massaal? Vonhof: „We hopen het in ieder geval.” De Boer: „Wij hebben wel gezegd: wij willen geen overlast. Niet de weg vastzetten enzo.” Blaast dit de polder nieuw leven in? De Boer: „Zo zie ik het. Van onderop.” Vonhof: „Het is nog nooit voorgekomen dat ondernemers zo massaal gaan protesteren. Dat zegt wel iets.” De Boer: „Ik heb er jarenlang voor gepleit. Ik zweer het je. Wij moeten potverdrie ook een keer naar het Malieveld. En nou gaat het gebeuren. Er gebeuren hele domme dingen vanuit die Tweede Kamer, omdat men zich het braafste jongetje wil tonen, omdat men geen gevoel heeft voor economie. Ik heb meerdere malen gezegd dat het mij een lief ding waard zou zijn als ondernemers eens één dag zouden pakken en zouden zeggen: ’Het is genoeg geweest, kabinet, wij verdienen hier de centen, wij maken de banen en zorgen voor de belastinginkomsten.’ Dat zou goed zijn. Dat heb ik honderd keer geroepen in die 5,5 jaar dat ik hier zit. Nou gebeurt het. Ik ben er zo blij mee als een kindje.”