’Boeren willen best veranderen, maar missen een langetermijnvisie’

De onzekerheid bij boerenbedrijven is groot nu allerhande klimaat- en stikstofmaatregelen neerdalen op de landerijen. Boeren willen best veranderen, maar missen een langetermijnvisie. En als er niet snel een nieuw kabinet is, dan dreigen dit jaar nog overhaaste beslissingen door het demissionaire kabinet, zegt LTO-voorzitter Sjaak van der Tak. De afgelopen maanden was Sjaak van der Tak, de dit jaar aangetreden voorman van de Land- en Tuinbouworganisatie (LTO) al op honderden bedrijven aanwezig. Hij zag innoverende boeren en tal van vooruitstrevende telers. „Maar ik herken ook het beeld van meer zelfdodingen in de sector. Veel boeren zijn murw geslagen. Er heerst veel onzekerheid.” De komende jaren zal de landbouwsector een grote omslag moeten maken, ziet ook Van der Tak. De samenleving vraagt meer inzet op duurzaamheid, minder uitstoot, biologische landbouw en kortere ketens. Dus: sneller van de boer naar de consument. Hebben boeren nog een toekomst? „Ik denk dat veel boeren een toekomst in Nederland hebben. Maar ik zie ook dat heel veel boeren in de knel raken. Zij vragen zich af: hebben mijn kinderen nog wel bestaansrecht als boer? Het grootste deel van de boeren wil graag innoveren. Maar dan hebben zij kaders nodig waarbinnen dat kan. En dan niet voor één of twee jaar, maar langjarig.” Er ontstond eerder een boerenopstand. Een deel splitste zich af van LTO naar Farmer Defence Force. Een gemiste kans? „Nee. Het is niet zo dat een kleine groep de boel traineert. Maar op de flanken is er versnippering. Dat zie je overigens overal in de samenleving. Maar: met iedereen die bouwt aan draagvlak voor onze boeren blijven wij nog steeds in gesprek.” Hoe houdt u de boeren bij elkaar? „We hebben in die zin nu een andere koers. We zoeken de verbinding als dat in het belang van onze leden is. Het antwoord ’nee’ hoort daarbij. Wij leggen als LTO onze eigen plannen voor en willen daarin leiderschap en verantwoordelijkheid nemen. Bijvoorbeeld op het gebied van stikstof. We staan te springen om stappen vooruit te nemen. Laat 2022 geen verloren jaar zijn! Maar dan is wel goed beleid nodig. Ik was vorige week in het Eemlandgebied. Een jonge boer van 36 met twee kindertjes, prachtig bedrijf. Hij wil veranderen maar weet niet waarin te investeren door alle onzekerheid.” Hoe is uw overleg met de ministeries nu? „Wij proberen iedere dag een doorbraak rondom stikstof te bereiken. Premier Rutte zei onlangs tijdens een webinar dat ons voorstel, het versnellingsakkoord van ondernemers, bouwers, natuurorganisaties en boeren, op tafel ligt. Als er geen kabinet komt voor het vierde kwartaal, dan gaat het demissionaire kabinet besluiten nemen, kondigde hij aan.” En dat zou betekenen onteigening van veel boeren? „Ik heb nog weinig politieke partijen gehoord die pleitbezorger zijn van het massaal onteigenen van boeren of intrekken van vergunningen en zo de boeren rechteloos maken. Laat ik het maar zo zeggen: dat is ook een nucleaire optie. Dat gaan we niet doen.” De landsadvocaat noemt afpakken van vergunningen ’onontkoombaar’. „Is dat een politiek of juridisch advies? Ik vind het een bijna politiek advies. Dat had ik van een landsadvocaat niet verwacht en ik heb er ook geen goed woord voor over. Dat gaan we ook niet doen, het past echt niet in Nederland. Het levert alleen maar een hoop extra frustratie en eindeloze rechtszaken op.” Wat dan wel? Als er op plekken waar boeren vertrekken na sanering -er zijn trouwens 13.000 boeren die geen opvolger hebben en best met een goede uitkoopregeling willen stoppen- grond vrijkomt, kun je daar natuurinclusieve landbouw bedrijven. Dat wil zeggen: als blijver zorg je dat je nagenoeg geen uitstoot geeft. Diegene laat je ook langjarig agrarisch natuurbeheer doen. Dan hoef je ook geen boswachter te bestellen. Op zulke locaties zijn ook mogelijkheden voor kleine boerenbedrijven met een heel ander verdienmodel. In de tuinbouwsector zagen we grote vernieuwingen. Iets dat ook bij de landbouw gaat doorzetten? Daar ben ik van overtuigd. Er komt enorme vernieuwing. Je kunt wel alleen inzetten op stoppen, maar je moet juist inzetten op innovatie, verplaatsen van bedrijven, stoppen en natuurinclusief boeren. Als je dat vliegwiel van die vier pijlers aanzet gaan de banken anders acteren en gaat de boer nadenken over een ander verdienmodel. Boeren met een paar koeien, niet gericht op massa. Is dat haalbaar? „Als het gaat over het vitale platteland overeind houden, is dat een lijn. Maar in de glastuinbouw zag je dat familiebedrijven met elkaar gingen samenwerken. Daarmee nam de klimaatverbetering in de kassen toe, kwamen er andere gewasbeschermingsmiddelen. Het ondernemerschap is toen versterkt. Heel veel tomaten, appels en peren en vlees gaan inderdaad naar het buitenland. Maar niet zo ver hoor. Zo’n 800 kilometer. Maar wat is ertegen dat wij Duitsers van goede melk voorzien? Of goede aardappels of uien? De wereldbevolking gaat naar 10,5 miljard mensen. Maar 800 miljoen mensen staan vandaag de dag nog altijd nog met honger op. Kunnen we niet een wereld voedselakkoord maken als je ook een klimaatakkoord wilt hebben?” U zoekt een overheid die sturend en leidend is? „Luister: vakmanschap en ondernemerschap zitten bij de boer. En daarvoor moet je kaders bieden. Niet middelenwetgeving. Kijk, Nederland heeft streefwaarden vastgelegd in wetgeving. En daar worden we nu keihard op afgerekend. Niet alleen wij, ook Shell, ook Tata Steel. Urgenda doet dat goed. Dat kun je ze niet verwijten. Maar let op: het zijn op dat vlak wel onhaalbare doelen. Als je voedselproducten maakt, gaat dat altijd gepaard met emissie. Als je zegt: ik wil nul emissie, dan houd je iedereen voor de gek. Ik ben ervoor dat die overheid ruimte biedt. Ja. Wij willen bewegen. Maar dan wel met een haalbaar toekomstplan.” Welke boer heeft nu de toekomst? „Er zullen boeren zijn die voor de wereldhandel willen produceren. Die zullen doorzetten. Daarnaast heb je boeren die zeggen; ik wil het hele bedrijf in de vingers hebben, maar ook wat doen voor de natuur en de omgeving en streven naar circulaire landbouw. Dat is een grote groep. Maar er zijn er ook zo’n duizend die nu al willen overstappen naar de biologische landbouw, soms in combinatie met een korte keten. Kijk alleen maar naar de opmars van landwinkels. Ook dat is een positieve ontwikkeling.” Heeft de consument daarin ook een eigen rol? „Zeker. Maar je ziet dat supermarkten daar ook een grote rol in spelen. Kijk naar de duurzame kip, eieren en melk die nu door supermarkten wordt afgenomen bij boeren die een eigen melkfabriek hebben. Er is absoluut animo om de Nederlandse boer te waarderen. Daar zit de kracht. En die kracht van onze boeren… Daar had de politiek de afgelopen jaren veel meer op kunnen inzetten. In die zin is het jammer dat dat niet is gebeurd.”

’Boeren willen best veranderen, maar missen een langetermijnvisie’

Bekijk meer van

HET BESTE VAN DE TELEGRAAF

’De kinderen hadden angst en paniek in hun ogen’

Telefoonlijnen roodgloeiend bij uitkerende instanties over tegenvallende AOW-uitkering

Nederlander in top Intel: ’Jullie interesse voor fabriek leek niet groot’

Column: zzp-verzekering voor €75 per maand, doen of niet?