Werkgeversclubs: laat deeltijders langer werken

„Mensen die nu in deeltijd werken, moeten gewoon meer gaan werken. Niet alleen moeders, ook vaders”, zegt AWVN-directeur Harry van de Kraats die daarover afspraken wil maken aan de cao-tafels. ,,Ik ben voor minder deeltijd, maar wel voor flexibiliteit. Stel dat je allebei 40 uur werkt, dan vind ik wel dat mensen de ruimte moeten krijgen later te beginnen, zodat ze de kinderen naar school kunnen brengen. Of dat ze vanaf half vier thuis kunnen werken. De facilitering van hoe iemand werkt, moet moderner.” Nederland is wereldkampioen deeltijd. Tegenover 4,6 miljoen mensen die voltijds werken staan 4,4 miljoen parttimers. De flexibilisering van de arbeidsmarkt is doorgeslagen, zo geeft ’de linksbuiten’ van de werkgevers daarnaast volmondig toe. Van de Kraats heeft niet alleen oog voor de belangen van bedrijven, maar ook voor die van de mensen die er werken. „Personeelsbeleid is in de boardroom onderbelicht.” Van de Kraats durft ook kritisch te zijn richting zijn eigen achterban. Zeven jaar lang was hij directeur van werkgeversorganisatie AWVN, de organisatie die ruim 400 cao’s afsluit. Zijn leden houdt hij voor meer oog te hebben voor de forse opmars van flexbanen en zzp’ers. Bij zijn afscheidsinterview durft hij ’de excessen’ te hekelen. Het begint wat hem betreft in de boardroom van de bedrijven, bij de raden van bestuur en bij commissarissen. Zij moeten niet alleen bezig zijn met aandeelhouders, maar zich ook druk maken over de gevolgen van hun personeelsbeleid. En dat doen ze te weinig, constateert Van de Kraats. Belangrijke thema’s „De rol van personeelsbeleid op het gebied van arbeidsverhoudingen en ontwikkeling is de afgelopen tijd onderbelicht geweest in de boardroom. Ik stond onlangs voor een club van 75 commissarissen en toen vroeg ik aan ze: ’Hoe vaak hebben jullie nou hr-strategie, zoals arbeidsverhoudingen, op de agenda staan?’ Toen staken er vijftien hun hand op, dus zestig niet”, zegt Van de Kraats. Dat kan echt niet, meent de vertrekkend AWVN-directeur. Arbeidsverhoudingen, personeelsbeleid, binding en opleiding van mensen behoren zeer belangrijke thema’s in de top van het bedrijfsleven te zijn. „Dan ga je het namelijk ook hebben over de uitwassen, hoe kijken we aan tegen de verhouding vast-flex in een bedrijf?” Volgens Van de Kraats moeten werkgevers veel meer nadenken over de waarde voor alle stakeholders in plaats van alleen maar naar aandeelhouders te kijken. „Daar zijn we in 2016 al mee begonnen. Het thema van het AWVN-congres was destijds ’winst, ondernemen tussen markt en mensen’. Toen hebben we een hele serie interviews gedaan met mensen die toonaangevende posities hadden. Die zagen het toen al aankomen.” Met zijn pleidooi doet hij zijn bijnaam eer aan. In de wandelgangen van de Malietoren, waar de drie werkgeversorganisaties AWVN, VNO-NCW en MKB-Nederland zijn gevestigd, wordt hij wel gekscherend ’de linksbuiten van VNO-NCW’ genoemd. Van de Kraats was tevens directeur sociale zaken van VNO, maar hij vindt dat vooral AWVN een voorloper is ten opzichte van de andere werkgeversclubs. „Wij zijn echt een organisatie die probeert vooruit te lopen en modern te denken. Dat hebben we de afgelopen jaren laten zien. We proberen nieuwe ontwikkelingen zo snel mogelijk naar boven te krijgen en daarmee lopen we ook soms wat voor aan de beleidsmatige kant. Dus ja, ik zie de titel ’linksbuiten van VNO-NCW’ als een geuzennaam.” Tweedeling De werkgeversvoorman is bezorgd dat er een tweedeling ontstaat op de arbeidsmarkt. „Als we niet uitkijken, gaat dat gebeuren. Waar ik heel veel tegenaan loop in bepaalde sectoren, is dat er concurrentie is op basis van de prijs van arbeid. En dat heeft te maken met het feit dat er in sommige sectoren geen sprake is van schaarste. Dat komt omdat deze bedrijven internationale krachten kunnen aantrekken, of er is sprake van arbeid waar veel mensen zich voor aandienen. Daar zie je excessen plaatsvinden en dat vind ik echt heel erg.” Van de Kraats noemt de land- en tuinbouw als voorbeeld. „Daar zie je vaak excessen, bijvoorbeeld op het gebied van wonen. Dat is heel vervelend. De vakbeweging neemt dit mee naar de tafel en ik denk dat wij daar ook een verantwoordelijkheid hebben als werkgevers.” De AWVN-directeur benadrukt nog maar eens dat hij mordicus tegen dit soort onregelmatigheden is. Onderbetaling van flexkrachten die ook nog eens te maken hebben met onzekere contracten hoort niet. „Dat zie je in contracten terugkomen, waar soms ook de cao wordt ontdoken.” De uitwassen op de arbeidsmarkt zijn het gevolg van de toegenomen mobiliteit, meent Van de Kraats. „Er is veel mobiliteit gekomen op de arbeidsmarkt, ook Europees gezien. Dat heeft impact gehad. Er zijn uitzendbureaus die mensen uit Polen halen bijvoorbeeld. En het is natuurlijk ook zo dat er binnen die sectoren weinig schaarste is, terwijl de marges laag zijn. Veel bedrijven in die sectoren hebben te maken met hevige concurrentie in de markt waar ze opereren. Dan zie je dat het aandeel van arbeid in hun werkprocessen groot is. En dan zie je dus ook dat als er geen schaarste is, er druk komt op de prijs van arbeid.” Van de Kraats vindt het goed dat de vakbonden dit soort misstanden hoog op de agenda zetten, maar plaatst daar wel enige kanttekeningen bij. „Soms hou ik wel de spiegel voor aan de vakbeweging, omdat een heel groot gedeelte van ondernemend Nederland het gewoon hartstikke goed doet. Wat de vakbeweging soms doet, is dingen heel groot maken. Maar ze verliezen dan uit het oog dat 99% van de Nederlandse bedrijven gewoon heel keurig zijn, met heel keurige arbeidsvoorwaarden en op een heel goede manier met elkaar omgaan. Dat stoort het mij nog wel eens.” De werkgevers lagen dit jaar ook onder vuur vanwege de loonontwikkeling die maar niet op gang wilde komen. Economen, politici, deskundigen en zelfs premier Rutte bemoeide zich met de lonen. Tot grote ergernis van Van de Kraats, die vindt dat vooral politici de plank volledig hebben misgeslagen. „De discussie is een beetje uit de hand gelopen in het eerste halfjaar. Ik zag de lonen oplopen. We weten altijd dat als je uit een crisis komt, dat het langer duurt voordat je omhoog komt. En dan gaat de stijging ook wat langer door. Als de crisis komt, zie je de lonen altijd nog even doorstijgen. Ik heb eerder al gezegd: ik zie de loonstijging naar die 3% en hoger gaan. We zien ook in steeds meer cao’s persoonlijke ontwikkelbudgetten, allerlei vormen van verlof, zoals sabbaticals die vooral voor jonge mensen belangrijk zijn. Dat kost ook vaak geld.” Lonen Volgens Van de Kraats is dat niet terug te zien in al die cao-stijgingen. „In een schaarse arbeidsmarkt wordt er ook vaak extra betaald. Mensen worden hoger ingeschaald. Dat kost bedrijven ook geld. Ik heb me daar nooit zo’n zorgen over gemaakt. Mensen die hier een hele grote mond over hadden, sloegen vaak de plank mis, omdat ze niet goed weten hoe dit werkelijk in elkaar zit. En dan gaat het vooral om mensen uit de politiek die zeiden dat bedrijven niet willen betalen, terwijl dat niet zo is.”