Gevallen autotopman als spook ontsnapt uit Japan

Kansai Airport, een vliegveld in zee voor de kust van Osaka, is niet bijzonder groot. Jaarlijks zijn er een kleine 200.000 vertrekkende en aankomende vliegtuigen – ons eigen Schiphol doet er bijna een half miljoen. Tussen de vele reguliere vluchten zit op zondagavond 29 december een privéjet van Bombardier, een vliegtuigje voor maximaal acht passagiers en vier bemanningsleden. Iets na elf uur ’s avonds geeft de luchtverkeersleiding dat toestel, eigendom van een Turkse maatschappij en met bestemming Istanbul, toestemming om op te stijgen. Ze hebben vermoedelijk geen idee dat ze Carlos Ghosn, verdachte in een van de grootste fraudezaken die Japan ooit gekend heeft, het laatste zetje naar de vrijheid geven. Verongelijkte topman Ghosn zelf heeft de afgelopen jaren vooral verongelijkt doorgebracht. Hij, de man die als ’Le Cost Cutter’ er wél in slaagde om de Zuid-Amerikaanse divisie van Renault winstgevend te maken. De man die in Japan vereerd werd omdat hij hetzelfde kunstje bij Nissan had geflikt. In 2002 al Man of the year bij het vakblad Le Journal de l’Automobile, met Nissan gegokt op elektrische auto’s én gewonnen. De alliantie, met daarin ook Mitsubishi en Renault, produceerde inmiddels meer dan tien miljoen auto’s per jaar – bijna evenveel als het gigantische Volkswagen. Ghosn was het haantje van de automobielindustrie toen hij in november 2018 naar Tokio vloog voor een diner met dochter en daarna een vergadering met zijn raad van bestuur. Wás, want eenmaal geland werd hij door de Japanse politie gearresteerd. Ghosns privévliegtuig werd uitgekamd: er bleek al een jaar onderzoek naar de autotopman te zijn gedaan. Hij zou belasting hebben ontweken door zijn inkomen tientallen miljoenen dollars lager op te geven dan het in werkelijkheid was. Zijn vier kinderen zouden op kosten van Renault-Nissan naar elite-universiteiten zijn gegaan. Via Nederlandse bv’s had hij luxe huizen op vier continenten. Zijn tweede bruiloft werd een luxe trouwpartij op het Franse kasteel Versailles, en ’de zaak’ betaalde ook al een bezoek aan het carnaval van Rio. Zelfs de pakken – de pákken! – van de topman, ooit bij Nissan geroemd om zijn charisma, zijn onderwerp van het onderzoek. „Hij is de keizer geworden die geen kleren draagt”, zegt iemand die hem goed kent in de Financial Times. Eenzame kerst Ghosn draait de gevangenis in, komt daar aan van de stress, maar krijgt het in april vorig jaar voor elkaar dat hij zijn voorarrest thuis mag uitzitten. Onder strenge voorwaarden: bij de voordeur hangt een videocamera, elke maand moet de gevallen topman – ontslagen bij Nissan-Renault, nu nog slechts ’ceo’ van een legertje advocaten – een lijst invullen met bezoekers. Een telefoongesprek met zijn vrouw om Kerstmis te ’vieren’ wordt hem naar verluidt ontzegd. Wanneer de rechtszaak begint – niemand in Japan die het hem kan zeggen. Ghosn vreest, schrijft de Wall Street Journal, dat het zomaar nóg een jaar van zijn leven kan kosten. Zijn drie paspoorten (Braziliaans, Frans en Libanees) gaan in een kluis bij een van zijn advocaten. Geen sprake ervan dat hij Japan verlaat. Maar ook die advocaten zijn naar eigen zeggen met stomheid geslagen als Ghosn in de nacht van maandag op dinsdag ineens van zich laat horen – vanuit Beiroet, ruim 9000 kilometer van waar hij zou moeten zijn. Als een spook heeft hij Japan dus wél verlaten. Alle grensbewakers van het land hebben zijn foto, maar op het moment suprême werd hij niet herkend. In Turkije, waar hij is overgestapt op een privéjet naar Beiroet, zijn volgens een minister geen officiële gegevens die wijzen op die overstap. Eenmaal in Libanon kon Ghosn een Frans paspoort en een nationale identiteitskaart laten zien, zeggen de officials in zijn thuisland. Geen reden dus om hem aan te houden voor identiteitsfraude. Vrouw in complot Inmiddels doen de wildste verhalen over Ghosns ontsnapping de ronde. Wat zeker is, volgens de Wall Street Journal en de Financial Times: de voorbereiding van de Houdini-act heeft weken gekost, en er zaten meerdere mensen in het complot – inclusief mevrouw Ghosn, aldus bronnen van die eerste krant. Welke rol zij speelde is dan weer onduidelijk. Volgens een Libanese tv-zender liet Ghosn muzikanten naar zijn huis komen en kroop hij aan het eind van hun optreden – 1,70 meter lang – in een van de koffers van het ensemble. Die brachten hem naar het vliegveld. Niet naar Tokio dus, waar hij ruim een jaar geleden in de boeien werd geslagen, maar honderden kilometers verderop naar Kansai. In Beiroet is de gevallen topbestuurder een vrij man – Libanon heeft geen uitleveringsverdragen. Sterker: er zijn maar drie landen waarmee Japan een uitleveringsverdrag heeft, dus Ghosn kan zonder veel vrees de wereld rondreizen. De enige manier waarop hij in Libanon alsnog voor de rechter gesleept kan worden, is als het land de Japanse beschuldigingen overneemt. Voor nu is Ghosns thuiskomst „het mooiste cadeau van mijn leven”, zegt zijn vrouw. En Ghosn zelf: „Ik ben niet op de vlucht voor mijn rechtzaak, maar voor een onrechtvaardig systeem.”