Waarom coronacrash beursexperts verraste

Vanaf een dierenmarkt in het Chinese productiecentrum Wuhan verspreidde het dodelijke virus zich vanaf eind december 2019 snel door het land. Aanvankelijk werd corona zo een lokaal, later een regionaal en toen op zijn best een Chinees probleem. Inmiddels zit de wereldeconomie door beperkingen om verspreiding van corona tegen te gaan goeddeels op slot. ABN Amro rekende vrijdag voor de Verenigde Staten voor dit kwartaal op 31,9% krimp, voor Europa op 5,5% teruggang. Het is de vierde aanpassing sinds de uitbraak. Carrièrerisico Een rondgang leert dat nagenoeg geen van de grote banken en vermogensbeheerders de coronacrisis direct op waarde schatte en hier zeker niet op handelde. Buiten de wereld van de banken bestaan er echter uitzonderingen. Vermogensbeheerder Renco van Schie (Valuedge) wijst erop dat bijna geen enkele vermogensbeheerder onafhankelijk durft te denken. „De prestaties van professionele beheerders worden afgemeten aan die van concurrenten en benchmarks. Indien ze afwijken en het gaat mis, vormt dat een risico voor hun carrière en de reputatie van het bedrijf. En als het wel goed uitpakt, worden ze hier slechts beperkt voor beloond. Dat verklaart waarom nagenoeg niemand begin dit jaar actie ondernam en ook bleef zitten toen de beurskoersen hard naar beneden gingen.” Dat Valuedge wel krachtdadig kon optreden, komt volgens Van Schie omdat de vermogensbeheerder alleen aan zijn klanten verantwoording hoeft af te leggen. „En met een goed verhaal waarbij we begin dit jaar voldoende beren op de weg zagen, stonden klanten volledig achter onze beslissing om aandelenposities stevig af te bouwen.” Kunstmatige intelligentie Kleinere hedgefondsen, die met kunstmatige intelligentie economische data combineren met software die vorig jaar al uitschieters in woorden als ’sars’ en ’corona’ op Twitter en vooral het Chinese WeChat bijeen brachten, grepen volgens de Wall Street Journal na de virusuitbraak ook in. Zij gingen veelal short, mikkend op de neergang. Zo ook Jim Chanos. De investeerder voorspelde in 2001 de val van het frauduleuze Amerikaanse elektriciteitsconcern Enron. Hij short sinds vorig jaar grote restaurantketens. Hedgefonds Brevan Howard waarschuwde zijn klanten na nieuwjaarsdag voor een enorme Chinese dreun. Het fonds steeg in maart. midden in de beurscrash met 14%. Sinds januari noteert het 19% winst. De gemene deler: het zijn relatief kleine, kritische spelers in de marge van de grote markt. Consensusdenken Economisch historicus Eric Mecking, die in 2015 ’Deflatie in aantocht’ schreef, publiceerde dit jaar een studie naar de gevolgen van de Spaanse griepepidemie, en keek naar de coronacrisis. Eind 2019 en in januari en begin maart dit jaar waarschuwde hij al voor een ongekende neergang van financiële markten, kijkend naar de pandemie. De experts anticipeerden niet, omdat ze als treinwagons vastzitten op één spoor, zegt Mecking. Het probleem is volgens Mecking dat politici en bankbestuurders die een crisis moeten waarnemen, zich laten leiden door dezelfde soort economen, vaak uit dezelfde academische kring. Zij zijn veelal in soortgelijke traditionele leerscholen gevormd. Daarin is overheidsstimulering de standaard geworden; door de economie in crisis te helpen, zonder tussentijdse schuldafbouw als de economie goed geld verdient. Mecking: „In die kringen kregen onorthodoxe, afwijkende zienswijze nauwelijks aandacht. Andersdenkenden liepen uiteindelijk stuk. De recente generaties economen die bij banken werken zoeken bovendien consensus; ze zijn zelf financieel bovendien sterk verbonden met het systeem. Als je wees op het schadelijke effect van het coronavirus voor een economie als China in een al verzwakt systeem - dat paste gewoon niet in hun beeld. Ze extrapoleerden wat ze kenden. Ze durfden hun denkraam niet opzij te duwen en zelf te voorspellen.” Een verschil met andere perioden is dat markten onverantwoord volgeladen zijn met schuld. ,,Ze moeten zich in ongekende volumes herfinancieren tegen negatieve rentes. Zo stapel je doorlopend extra schuld en problemen op, in een markt met $17.000 miljard uitgegeven schuld tegen negatieve rente, en dat is onhoudbaar. Waarom het nu erger is dan in 1929? Anders dan bij voorgaande pandemieën, wordt nu het financiële systeem met banken en de economie direct vol geraakt. Dat maakt dit levensgevaarlijk. Dit raakt onze pensioenfondsen keihard. Dit is ongekend.” In de nieuwste podcast van De Financiële Telegraaf: hoe vermijden we een eurocrisis? En hoe ziet de economie eruit als de beperkingen min of meer zijn opgeheven? Luister Kwestie van Centen hier, hieronder of via je eigen podcast app. Onderschatting Economisch-historicus Lodewijk Petram zegt dat de meeste beursexperts te veel hebben vertrouwd op kennis van de epidemieën van begin deze eeuw. „De uitbraken van sars en het vogelgriepvirus H5N1 konden snel ingedamd worden. Ebola is beperkt gebleven tot onderontwikkelde gebieden, met daardoor nauwelijks economische gevolgen. De Spaanse griep ligt te ver in de geschiedenis om als onheilspellend voorbeeld te dienen. Dat geldt nog sterker voor de pestepidemieën die de wereld eeuwenlang teisterden en grote economische gevolgen hadden.” Petram wijst erop dat beurscrashes ook in het verre verleden voor de meesten als een complete verrassing kwamen. „Maar het is moeilijk vergelijken. Toen was de informatievoorziening veel slechter. In de huidige crisis hebben experts de omvang van het onheil onderschat. In het verleden moesten ze eerst proberen het onheil te identificeren, door allerlei tegenstrijdige nieuwsberichten tegen elkaar af te wegen en zelf op onderzoek uit te gaan.” Dit is een zogeheten Minsky-moment, zegt Mecking, van enorme speculatie. ,,Iedereen barst van de schulden; Nederlanders hebben op drie na de hoogste schuld uitstaan. Door de negatieve rentes wordt het steeds moeilijker schulden door te rollen. Onderpand voor schulden worden door deze financieel-economische implosie steeds minder waard. En dat wordt alleen maar erger”, zegt hij. Corona trigger „Centrale banken zetten de geldpers aan, maar vanaf de kredietcrisis zag je: het leidde niet tot heel veel reële economische groei. Wel tot een stijging van beurskoersen. Centrale banken negeerden alle stoplichten. Bedrijven, die al schuld hadden, herfinancierden zich sinds 2008 tegen door centrale banken extreem laag gehouden rentes - maar investeerden niet, ze kochten voor miljarden eigen aandelen op. Dat leidde tot historische beursrecord, maar niet tot de gehoopte extra productiegroei van de economie.” Dat de Federal Reserve, die al volop financiering biedt, afgelopen maanden ook nog eens de repo-markt - waar geld kort wordt uitgezet met staatsleningen als onderpand - extra ging steunen, moest volgens Mecking een duidelijk signaal zijn. ,,Dat werd onhoudbaar. Corona is, in China als tweede economie, de trigger geweest.” Maar Minsky waarschuwde al: iedereen zag meer winst, nam meer risico, kocht meer en werd in slaap gesust. Het probleem is volgens Mecking dat politici en bankbestuurders die een crisis moeten waarnemen, zich laten leiden door dezelfde soort economen, vaak uit dezelfde academische kring. „Zij zijn veelal in soortgelijke traditionele leerscholen gevormd. Daarin is grofweg overheidsstimulering de standaard geworden, om de economie te helpen, zonder tussentijdse schuldafbouw als de economie goed geld verdiende.”