Column: Slavernij allesbehalve kurk oude Nederlandse economie

Is dat veel? Ik zou zeggen van niet: 95% van de Nederlandse economie had niets met slavenarbeid en slavenhandel te maken, 5% wel. In die 5% zit alles, ook de afgeleide activiteiten. Zo is de winst op suiker, die Nederlandse handelaren vanuit Franse slavenkolonies importeerden en hier lieten raffineren, door de onderzoekers meegeteld. Vijf procent is heel weinig, maar de onderzoekers zagen dat totaal anders. De hoofdonderzoeker, Pepijn Brandon, wees erop dat de bijdrage van de Rotterdamse haven aan de Nederlandse economie 6,2% is en, zei hij: „Niemand zal toch willen beweren dat Rotterdam van marginaal belang is voor Nederland.” ’Kurk Nederlandse economie’ Vervolgens gingen bij de onderzoekers de remmen helemaal los en beweerden ze dat „de slavernij de kurk was waar de Nederlandse economie op dreef.” Dat is natuurlijk een idiote en wetenschappelijk totaal onverantwoorde conclusie. Er moest en er zou kennelijk uit het onderzoek komen dat de slavernij van ’grote betekenis was voor de Nederlandse samenleving’ (woorden van Brandon) en toen de cijfers tegenvielen, hebben de onderzoekers hun politieke voorkeuren laten prevaleren boven wetenschappelijke objectiviteit en haalden ze Rotterdam erbij om nog wat te maken van hun 5%. Wat zeggen andere historici over de slavernij? De twee grote mannen van de Nederlandse economische geschiedenis, Jan de Vries en Ad van der Woude, schetsen in hun klassiek geworden studie Nederland 1500-1815: de eerste ronde van moderne economische groei een heel ander beeld. Aan de slavenhandel werd weinig verdiend. Verlieslatend Volgens De Vries en Van der Woude bedroeg het gemiddelde rendement maar 3% van het geïnvesteerde kapitaal, terwijl 40% van de tochten met verlies sloot. Door de na 1750 oplopende prijzen van suiker en koffie groeide het aantal plantages in Suriname, gefinancierd met duur geleend geld, maar die groei leidde niet tot echte winsten. De opbrengsten wogen niet op tegen de kosten. In 1772 brak in Amsterdam een financiële crisis uit, droogde de kredietstroom op, stortte de slavenhandel ineen en gingen plantages failliet. Aldus De Vries en Van der Woude. De kurk waarop de Nederlandse economie dreef? Ik citeer weer de beide historici: ’De koloniale bovenlaag bestond uit een meertalig ratjetoe van overal vandaan geraapte figuren, dat zelf maar marginaal in het Nederlandse geheel geïncorporeerd was.’ Onderzoekers in de sociale wetenschappen worden er vaak van verdacht hun onderzoeksresultaten zo te presenteren dat die precies aansluiten bij hun politieke opvattingen. Deze studie is daar een mooi voorbeeld van.