ECB pompt €750 miljard in economie

Het noodprogramma loopt in ieder geval tot eind 2020. En ook daarna kan de ECB nog blijven kopen als de corona-epidemie dan nog niet voorbij is. De ECB gaat onder meer staatsobligaties en bedrijfsschuld opkopen. Net als onder het huidige opkoopprogramma dus. Wat wel nieuw is, is dat de ECB ook kortlopende schuld van niet-financiële bedrijven gaat kopen. De Amerikaanse centrale bank kondigde eerder deze week ook al aan dit zogeheten ’commercial paper’ te gaan kopen. De bedoeling van dit soort aankopen is zorgen dat bedrijven toegang houden tot financiering, zeker als die opdroogt vanwege de coronacrisis. Extreme omstandigheden „Het bestuur van de ECB is toegewijd aan zijn rol om alle burgers van de eurozone te steunen tijdens deze extreem uitdagende tijden. Om dat te bereiken zorgt de ECB ervoor dat alle sectoren van de economie kunnen profiteren van ruime financiële condities, die hen in staat stellen de schok op te vangen. Dit is van toepassing op families, bedrijven, banken en overheden”, stelde het ECB-bestuur in een verklaring. De staatsobligaties koopt de ECB volgens een kapitaalsleutel: Van de grootste economie van de eurozone (Duitsland) worden dus de meeste obligaties gekocht, en van de kleinste economie de minste. Eerder werd gespeculeerd dat de ECB deze kapitaalsleutel los zou moeten laten. In de landen met de meeste schulden (maar niet de grootste economie) zijn de problemen namelijk het grootste. Tegelijkertijd ligt het loslaten van de kapitaalsleutel politiek heel gevoelig. De ECB zou zich daarmee op het terrein van monetaire financiering begeven: het direct financieren van overheden. En dat mag de centrale bank niet. Op termijn staat het ECB-bestuur klaar om het opkoopprogramma nog verder aan te passen, of het nou in omvang of in tijdsduur is. „We onderzoeken alle opties om de economie door deze schok te steunen.” ECB bereid grenzen op te rekken Ook lijkt de ECB zelfs bereid de grenzen van de huidige opkoopprogramma’s los te laten. Want als deze „zelf-opgelegde grenzen” ervoor zorgen dat de ECB haar mandaat niet kan uitvoeren, dan is het ECB-bestuur bereid ze opnieuw tegen het licht te houden. Naast de kapitaalsleutel mag de ECB volgens de huidige regels niet meer dan een derde van een obligatie-uitgifte opkopen. Als de ECB namelijk meer heeft, heeft de centrale bank een doorslaggevende stem als de schulden geherstructureerd moeten worden. Deze grens begint te knellen. Zo zijn er niet veel Duitse staatsobligaties meer beschikbaar. Forse rentestijgingen De ingelaste ECB-vergadering volgt op een zware dag voor de obligatiemarkt, waarbij de rentes op staatsschuld hoog opliepen. Niet alleen van de risicovollere landen als Italië, maar ook de rente op veiliger landen zoals Duitsland en Nederland lopen op. De Groot: „Landen gaan meer schulden maken om de maatregelen te financieren. Dat betekent dat rentes gaan stijgen.” Bovendien beginnen de verschillen tussen de landen in de eurozone op te lopen. En dan valt Italië in negatieve zin op. „Het land is sinds 1999 in economische termen nauwelijks gegroeid en heeft al jaren een hele hoge staatsschuld, die maar niet daalt.” Euro-obligaties Europese regeringsleiders lijken een herhaling van de schuldencrisis te willen voorkomen. Er wordt daarom voorzichtig gesproken over de gezamenlijke uitgifte van obligaties. Daarmee zijn ’euro-obligaties’, of nu ’corona-obligaties’, een stap dichterbij. De Duitse bondskanselier Angela Merkel liet dinsdag weten open te staan voor een discussie hierover. Een opmerkelijke verandering. Zelfs op het hoogtepunt van de financiële crisis van 2008 en tijdens de eurocrisis die erop volgde, was Duitsland mordicus tegen de uitgifte van gezamenlijke schuld. Bankencrisis Hoogleraar Banking & Finance Harald Benink (Tilburg University) sluit niet uit dat die risico-deling toch nodig is. Want een te hoge Italiaanse rente kan tot een bankencrisis leiden. „Italiaanse banken hebben voor €300 tot 400 miljard aan Italiaanse schuld op hun balansen staan. Dus een torenhoge rente daarop maakt die banken ook wankel. En dat kan zich dan ook weer gaan verspreiden naar andere systeembanken binnen de eurozone. Dit alles heeft de potentie om weer tot een hele grote financieel-economische crisis te leiden.” En dat brengt het voortbestaan van de euro zelfs in gevaar. Wat Benink betreft, moeten we daarom nu al nadenken over andere oplossingen. „We kunnen ons wel terugtrekken in de reflex van woede op de Italianen. Maar een nieuwe crisis kan voor Nederland nog veel duurder uitpakken dan de noodmaatregelen die dinsdag zijn aangekondigd.”