Column: de extremisten zijn weg, de vrijhandel is nog niet terug

Populisten als Trump, Johnson en Bolsonaro hebben de afgelopen twee jaar het veld moeten ruimen voor meer gematigde politici. Goed nieuws voor de vrijhandel, denken sommigen. Nou, dat valt tegen. Naar aanleiding van de verkiezingsnederlaag van Jair Bolsonaro in Brazilië stelde een trouwe lezer van deze column dat het verdwijnen van die president goed nieuws is voor de vrijhandel. Of ik dat even kon bevestigen. Geliefde vaderland Je zou kunnen redeneren dat hij gelijk heeft. Voor populistische politici als Bolsonaro, Trump, Erdogan en Orbán is het neerzetten van het buitenland als gevaar voor het geliefde vaderland immers een beproefde manier om de kiezer achter zich te krijgen. En van daaruit is de volgende stap, het aangaan van confrontaties met het buitenland, meestal niet zo’n grote. Zo startte Trump in 2018 een handelsoorlog, nadat hij eerder de Amerikaanse presidentsverkiezingen mede wist te winnen door het buitenland de schuld te geven van het verloren gaan van goed betaalde banen in de staten rond de grote meren. Het buitenland drijft op een ’oneerlijke’ manier handel met de VS, zo luidde zijn verwijt. Trump vervijfvoudigde vervolgens het gemiddelde importtarief aan de Amerikaanse grens. Grensbelastingen Vooral China kreeg veel tariefsverhogingen voor zijn kiezen, maar ook bevriende landen in Noord-Amerika en Europa kregen te maken met hogere grensbelastingen. Onder dreiging van verdere importtariefsverhogingen werden ze onder druk gezet om de VS betere handelsvoorwaarden te bieden. In het Verenigd Koninkrijk liet opportunist Boris Johnson zijn pro-EU-standpunt varen toen hij het anti-EU-sentiment zag toenemen. Zo gaf hij voorrang aan het bevorderen van zijn eigen kansen op het premierschap boven de handelsbelangen van zijn land. Als premier zette hij als een volleerd populist de EU graag neer als een bedreiging voor de vrijheid van het Britten. Zelfstandig zou het Verenigd Koninkrijk beter af zijn, zo beweerde hij. De regeringsleus ’Global Britain’ moest het idee verkopen de Britten zonder de Europese Unie een glorieuze economische toekomst tegemoet zouden gaan. In Brazilië zorgde de populistische president Bolsonaro er intussen voor dat het - na decennia lang onderhandelen eindelijk bereikte - handelsakkoord van de Zuid-Amerikaanse Mercosur-landen in de ijskast belandde door zijn weigering de ontbossing van het Amazone-oerwoud actiever tegen te gaan. Gematigde politici Maar staan deze drie toptieneconomieën nu positiever tegenover vrijhandel nadat deze populisten plaats hebben gemaakt voor meer gematigde politici die meer heil zien in internationale samenwerking? Tot nu toe zijn de ervaringen in de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk niet erg hoopgevend. Biden zoekt, in tegenstelling tot Trump, niet doorlopend ruzie met andere landen over handelsvraagstukken, maar hij heeft Trumps boute maatregelen grotendeels gehandhaafd. Sterker nog, zijn ’Anti-Inflation Act’ staat bol van subsidies voor de binnenlandse industrie en hij heeft China met nieuwe maatregelen geconfronteerd via het afkondigen van een reeks exportverboden, onder andere voor chips en halfgeleiders. En de Amerikaanse blokkade op het benoemen van nieuwe rechters, waardoor de cruciale geschillencommissie van de WTO zijn werk niet kan doen, heeft Biden na twee jaar presidentschap nog steeds niet opgeheven. Protectionistisch Heel verrassend is de houding van Biden overigens niet. Voordat Trump het roer in de Republikeinse partij overnam, hadden vooral de Democraten immers de naam de meest protectionistische partij in de VS te zijn. In Engeland begint inmiddels bij de bevolking door te dringen dat de economische schade die de voorstanders van EU-lidmaatschap bij een keuze voor Brexit voorspelden, realiteit aan het worden zijn. De voorspelde schade werd door Nigel Farage en andere Brexiteers steeds afgedaan als ’bangmakerijdoor de elite’. De meerderheid van de Britten is inmiddels van mening dat Brexit een foute keuze is geweest, zo blijkt uit een recente peiling, ook al heeft het de onder Brexiteers zo begeerde terugkeer van zeggenschap over immigratie gebracht. Toch zal het nog lang duren voordat de politiek een nieuw referendum durft uit te schrijven. De verstoring van de handel tussen grote handelsstromen tussen het Verenigd Koninkrijk en de EU zal nog een tijd aanhouden. Amazone In Brazilië heeft Lula de macht overgenomen van Bolsonaro. Wie denkt dat dat goed is voor de vrijhandel, kan wel eens bedrogen uitkomen. Lula is meer gericht op internationale samenwerking en hij heeft het goed voor met het Amazonegebied. Daarom is hij bereid de EU-eis om harder tegen de ontbossing op te treden, in te willigen. Maar de leider van de arbeiderspartij houdt er tegelijkertijd ouderwetse gedachten op na als het gaat om het beschermen van de eigen industrie omdat hij denkt dat dat goed is voor de werkgelegenheid. Hij wil dan ook opnieuw onderhandelen over het EU-handelsakkoord met de Mercosur-landen om meer voordelen voor de Braziliaanse industrie binnen te slepen. De EU heeft aangegeven daar niets voor te voelen. Dus ook in Brazilië verwacht ik geen opleving van de populariteit van vrijhandel. Er is meer nodig dan het vertrek van populistische leiders wil vrijhandel in deze toptieneconomieën weer geliefd worden. Raoul Leering is hoofd internationaal handelsonderzoek bij ING. Reageren? Mail naar vragen@dft.nl. En lees hieronder Leerings eerdere columns terug:

Column: de extremisten zijn weg, de vrijhandel is nog niet terug

Bekijk meer van

HET BESTE VAN DE TELEGRAAF

Winkels blijven open met buurt als eigenaar

Iedereen lijkt boos op Shell om enorme jaarwinst: ’Buitensporig’

Column: schaamrood staat bij De Jonge op de kaken

Kritiek op witwaswet frustreert ING