In het eerste stelt het IMF dat strenge lockdowns de beste manier zijn om de verspreiding van Covid-19 tegen te gaan, terwijl ze bovendien per saldo tot de minste economische schade leiden. Ondanks de rampzalige maatschappelijke en economische gevolgen die deze op de korte termijn met zich meebrengen, zullen ze daarna ook tot een sneller economisch herstel leiden. Op basis van deze analyse rijst de vraag of de Nederlandse gedeeltelijke lockdown van het kabinet Rutte niet aangemerkt moet worden als een zachte heelmeester. In andere landen leidt de opleving van het virus inmiddels tot hardere maatregelen. De kans is groot dat we daaraan niet ontkomen.

Grotere rol overheid

Het tweede advies van het IMF gaat over de rol van de Staat. Van oudsher is de opvatting van deze ’conservatieve’ denktank dat overheden in het algemeen terughoudend moeten zijn om met overheidsinvesteringen hun economie aan te jagen. Deze zouden tot verdringing kunnen leiden van bedrijfsinvesteringen, waardoor ook innovaties zouden afnemen.

Deze gedachte is in de economische wetenschap omstreden. De internationaal bekendste tegenstander van dit IMF-denken is de econoom Marianna Mazzucato, als hoogleraar verbonden aan University College London. In 2013 publiceerde zij haar internationale bestseller The Entrepreneurial State en vorig jaar The Value of Everything. In de bestseller wordt aangetoond hoe belangrijk overheidsinvesteringen kunnen zijn voor een duurzame economische groei en slimme innovaties. Aan de hand van de praktijk laat Mazzucato zien dat verschillende baanbrekende innovaties in het bedrijfsleven pas werden gerealiseerd nadat de overheid daarin had geïnvesteerd. Een bekend voorbeeld uit de VS is het internet. Zo zijn Apple en Microsoft aangemoedigd en gegroeid mede dankzij jarenlange investeringen door de Amerikaanse overheid.

In de recente Outlook zien we dat het IMF nu officieel de „oude leer” in de ijskast zet en op basis van empirisch bewijs pleit voor meer overheidsinvesteringen waarmee bedrijfsinvesteringen gestimuleerd worden. Nederland zou moeten kiezen voor klimaat- en techinvesteringen.

Meer overheid

In Nederland, maar ook in andere Europese landen zien we dat de maatschappelijke en economische rol van de Staat aan het toenemen is. In een eerdere column hebben wij gepleit voor een herwaardering van de Nederlandse publieke sector die moet leiden tot een activerende, efficiënte en deskundige sector die een belangrijke bijdrage kan leveren aan onze toekomstige duurzame welvaart.

Binnen de Haagse politiek is er sprake van een politieke meerderheid die voorstander is van een grotere rol voor de overheid. Daarbij zien we opmerkelijke verschillen tussen de linkse politieke partijen (SP, GroenLinks, PvdA) en rechts daarvan. Hoewel deze oude politieke termen veel van hun scherpte hebben verloren, zijn ze nog steeds goed zichtbaar in verkiezingsprogramma’s. Zo wordt in kringen van GroenLinks het nieuwe verkiezingsprogramma 2021-2024 als „knetterlinks” getypeerd.

Verschillen tussen links en rechts

De verschillen vallen vooral op bij de visie op de overheidsinkomsten, overheidsuitgaven en het bedrijfsleven. Ruw gezegd zien we bij links een voorkeur voor hogere overheidsuitgaven, vooral voor sociale zekerheid, zorg, lagere inkomens en ontwikkelingssamenwerking en een vijandige houding tegenover bedrijven, met name multinationals. Daarnaast is links voorstander van nivellering, belastingverzwaringen voor het bedrijfsleven en mensen met hogere inkomens en vermogens. Bij rechts zien we op hoofdlijnen het tegendeel, zoals lagere collectieve uitgaven in de sociale sfeer, minder nivellering, lagere belastingen en een bedrijfsvriendelijker beleid. Op het terrein van immigratie kiest rechts voor inperkingen en links voor een ruimhartig beleid. Links vervult bij het klimaatbeleid een voorstrekkersrol, terwijl rechts zich veelal opstelt als tegenstander van een ambiteus klimaatbeleid.

Sociale uitgaven

De door links bepleitte grotere overheid komt vooral neer op hogere collectieve uitgaven in de sociale sfeer die betaald moeten worden door het bedrijfsleven en de „rijken.” Dit werd al zichtbaar bij de Miljoenennota. Links diende toen een zogenoemde tegenbegroting in met een pakket aan lastenverzwaringen van per saldo €6,6 miljard. Toen werd al zichtbaar dat deze linkse overheid gekenmerkt wordt door een vijandige opstelling tegenover bedrijven die juist hard nodig zijn om samen met de overheid de economie aan te jagen.

Bij rechts wordt niet gesproken over een grotere, maar een „betere” overheid die ook extra geld uittrekt voor het aanmoedigen van bedrijfsinvesteringen; links wijst deze stimulans af. Deze rechtse overheid gaat door deze aanmoediging overigens ook meer geld uitgeven. Voor de financiering wordt gedacht aan middelen die beschikbaar komen door meer efficiëntie in de overheidssfeer en het afremmen van de stijging van collectieve uitgaven in de sociale sfeer.

Opgave nieuw kabinet

Volgens recente prognoses zal de gemiddelde groei van onze economie in de nieuwe kabinetsperiode slechts rond de 1% liggen, terwijl voorgaande kabinetten met 2% tot 3% groei konden werken. Bovendien erft de nieuwe regeringscoalitie een groot begrotingstekort en een hoge staatsschuld. Deze week publiceerde de ambtelijke Studiegroep Begrotingsruimte een advies over het begrotingsbeleid voor het toekomstige kabinet. De boodschap is duidelijk. Bezuinigen om de staatsschuld snel te verlagen zijn niet nodig, maar het nieuwe kabinet heeft ook geen enkele ruimte om dure verkiezingsbeloften in te lossen. Een structurele verhoging van overheidsuitgaven is volgens de studiegroep alleen „acceptabel” als tegenover deze uitgaven een structurele lastenverzwaring of bezuiniging op een ander beleidsterrein staat.

Droomwensen

Voor links zit er weinig op dan de kiezers nu al duidelijk te maken dat de vele miljarden aan linkse beloften niet vervuld kunnen worden. Het verhaal dat ze deze kunnen financieren met forse lastenverhogingen op rijken en bedrijven is ongeloofwaardig. Uit de analyse en doorrekening van de verkiezingsprogramma’s zal straks blijken dat deze verhogingen rampzalig zijn voor onze economie en ook niet zonder meer uitvoerbaar zijn. Zo zal het programma van de SP, waarin een Nexit wordt voorgesteld, tot een fors verlies aan banen leiden en een vertrek van bedrijven naar onze buurlanden. Het wordt tijd dat ook links beseft dat Nederland innovatieve bedrijven nodig heeft voor een sterke en groene economie in de toekomst.

Reageren? Mail naar [email protected].