Laatste ronde trappist? Zundertse monniken houden traditie in leven

Ze horen steevast bij de lekkerste bieren, de trappist. Maar echt trappistenbier wordt steeds schaarser. Nadat vorige week Achel de titel trappist verloor zijn er nog maar tien over. Maar wat is een trappist? „Een trappist is gebrouwen met zoveel toewijding.” Er heerst een serene stilte in en rond de abdij Maria Toevlucht in het Brabantse Zundert. Het geluid buiten beperkt zich vooral tot de wind door de bomen, de vogels in het natuurgebied rondom de abdij en een zachte groet van een bezoeker die het gastenverblijf verlaat voor een wandeling. „Als wij iets verkopen naast bier, dan is dat vooral stilte”, zegt broeder Christiaan (66), monnik van het klooster en verantwoordelijk voor het toezicht op bierbrouwerij De Kievit in de abdij, waar trappistenbier Zundert wordt gebrouwen en in de abdijwinkel verkocht. Zegel Zundert is nog een van de weinige trappistenbieren die er gebrouwen worden. Een echte trappist wordt steeds schaarser. Vorige week verloor het biermerk Achel zijn etiket trappist, nadat de Vlaamse zakenman Jan Tormans bekendmaakte het kloostercomplex in het Belgische Achel te willen overnemen. Vorig jaar mei stopten de broeders van de Saint Joseph’s Abbey in de Amerikaanse staat Massachusetts met het brouwen van hun Spencer trappist. Daarmee zijn er wereldwijd nog maar tien abdijen over waar trappistenbier wordt gebrouwen, waarvan twee in Nederland: La Trappe van brouwerij De Koningshoeve in Berkel-Enschot en de Zundert. „Trappistenbier moet het ATP (authentic trappist product)-zegel van de Internationale Vereniging Trappisten hebben”, zegt Rick Kempen, biersommelier van speciaalbier-groothandel Bier&Co. „In Spanje heb je een trappistenklooster en die monniken laten het bier elders brouwen. Dat bier mag geen trappist heten.” Zonder winstoogmerk Het trappistenzegel krijgt het bier alleen als het gebrouwen wordt in of in de nabijheid van een trappistenklooster. Het brouwproces moet onder toezicht van monniken gebeuren. Het bier moet zonder winstoogmerk zijn gebrouwen. De opbrengsten zijn voor onderhoud van de eigen kloostergemeenschap en charitatieve doelen. Een abdijbier is dus geen trappist, maar een trappist wel altijd een abdijbier. „In ons leven staan een aantal elementen centraal”, legt broeder Christiaan uit. „Koorgebed, lezing, arbeid en studie. Al die elementen moeten in evenwicht zijn met elkaar. Arbeid mag niet te veel druk geven.” Boerderij Brouwerij De Kievit in abdij Maria Toevlucht bestaat dit jaar pas tien jaar. Om in het levensonderhoud te voorzien, had het klooster een boerderij waar tot 1997 melkvee werd gehouden en daarna tot 2009 ecologische vleeskoeien. „Maar dat kon niet meer uit”, zegt broeder Christiaan. „De input was groter dan de output. En landbouw is hier ook niet echt mogelijk, we zitten tussen twee moerassen, midden in natuurgebied.” Als in 2009 blijkt dat de monniken het klooster en zichzelf niet kunnen onderhouden van de opbrengst van de boerderij, besluiten ze bier te brouwen. Een deel van de boerderij wordt omgebouwd tot brouwerij en in 2013 komt het eerste biertje uit de ketels. „Trappistenbier is dus niet een soort bier en het zegt ook niets over hoelang het bestaat”, zegt bierdeskundige Henri Reuchlin, adviseur van de brouwerij en directeur van bieropleiding StiBON. „De monniken hier in Zundert hebben er twee jaar over gedaan om het juiste recept te vinden. Samen met brouwmeester Constant Keinemans heb ik de broeders allerlei bieren laten proeven, zonder te vertellen wat het was. Niet de smaak, maar de kleur was hun eerste keuze. Deze koperkleur, en dan kom je al snel bij caramelmout. Vervolgens zijn er kruiden uit de regio bijgevoegd.” Lekkerste bieren In Nederland werd vorig jaar ruim 140 miljoen liter speciaalbier verkocht. Wereldwijd wordt er zo’n 53 miljoen liter trappistenbier gebrouwen. Ondanks het kleine aandeel en dat trappist niets zegt over het soort bier, staan in de top tien lekkerste bieren volgens de honderden bierdeskundige maar liefst vijf trappisten. „Ik begrijp dat wel”, zegt Kempen. „Het verschijnsel dat trappistenbier in kloosters wordt gebrouwen onder toezicht van monniken. Zo toegewijd aan het brouwproces zonder winstoogmerk. Dat geeft een extra dimensie aan de smaak. Daarnaast zijn het bieren met een eeuwenoude historie. Robuust in de alcohol. Het zijn hele rubensiaanse bieren. Doordat de brouwers geen winstoogmerk hebben, wordt er niet beknibbeld op de ingrediënten. Dat geeft trappistenbier een extra volle smaak.” Toegewijd De toewijding blijkt ook bij Zundert. De brouwerij is heel schoon en netjes. De ketels en de vloer glimmen alsof ze nieuw zijn en nooit gebruikt worden. In Zundert wordt vier dagen per maand bier gebrouwen, terwijl de brouwerij een capaciteit heeft van 450.000 liter per jaar. „Wij brouwen voor de vraag”, antwoordt broeder Christiaan op de vraag waarom er niet elke dag gebrouwen wordt. „Op een brouwdag zet ik voor het ochtendgebed van half vijf de ketels aan en start ik het brouwproces op. Om half zeven komt onze brouwmeester Constant Keinemans. Die is niet van het klooster en dat hoeft ook niet. Een brouwdag duurt dan tot half zes ’s avonds.” Abdij Maria Toevlucht is een klooster dat kleinschalig en later begonnen is. Reuchlin en Kempen onderscheiden de oude traditionele trappistenbrouwerijen en de relatief nieuwe veelal kleinschalige als in Zundert. De oudere trappistenbrouwerijen brouwen vaak grotere volumes. Chimay in Wallonië is zo’n oude trappistenklooster. Monniken van Westvleteren vestigden zich in 1850 daar om de regio rond Chimay te helpen. „Trappisten zijn normaal gesproken zelfvoorzienend”, zegt broeder Christiaan. „De monniken die zich in Chimay vestigden, zijn echter gevraagd naar de regio te komen en een abdij te vestigen om voor arbeidsvoorziening voor de omgeving te zorgen. Die taak heeft de abdij nog steeds.” Volgens biersommelier Kempen heeft die taak van arbeidsvoorziening ook impact op het brouwproces bij Chimay, dat met een geschat volume van 17 miljoen liter per jaar verreweg de grootste is. „Dat zorgt ervoor dat de monniken daar mordicus tegen automatisering zijn, want dat kost werkgelegenheid. Terwijl je bij andere brouwerijen wel moderniseringen ziet, omdat het bijvoorbeeld beter voor je rug is om niet te hoeven tillen.” Geloftes De schaarste is de kracht, maar ook de kwetsbaarheid van het bier. Het dalend aantal monniken in trappistenkloosters bedreigt de toekomst van de trappist. „Toen ik in 2001 in het klooster kwam waren we hier met dertig monniken en dat zijn er nu nog acht”, zegt broeder Christiaan. „We houden ons aan de vier geloftes van Benedictus. De gelofte van het celibaat, van gehoorzaamheid, van stabiliteit en van armoede. Als het hier stopt, heb ik financieel niks. Alles hier is kerkelijk bezit. Maar in de middeleeuwen waren kloostergemeenschappen vaak nog veel kleiner en bestonden ze ook minder lang. Wat dat betreft is er weinig anders.” Speciaalbieren worden snel populairder. Voor corona in 2019 werd er nog 129 miljoen liter speciaalbier verkocht in Nederland. Dat was afgelopen jaar 142 miljoen liter. Exacte cijfers over de productie en de omzet van trappistenbier zijn er niet, omdat er louter gebrouwen wordt voor financiering van de kloosterorde. Wel zijn er schattingen. Jaarlijks wordt wereldwijd rond de 530.000 hectoliter, ofwel 53 miljoen liter, trappistenbier gebrouwen. Ter vergelijking: wereldwijd wordt bijna 2000 miljard hectoliter bier gebrouwen en Nederlandse bierconsumptie van ruim 1,2 miljard liter. Bier&Co, de grootste groothandel van speciaalbieren, verwacht dat de trappistenkloosters gemiddeld zo’n €2,25 (€0,75 per flesje van 33 centiliter) krijgen voor een liter. Dat betekent een totale omzet rond €120 miljoen, inclusief accijns en btw.

Laatste ronde trappist? Zundertse monniken houden traditie in leven

Bekijk meer van

HET BESTE VAN DE TELEGRAAF

Niet alles wat Hamers bij UBS aanraakte werd goud, ’opstappen nu logisch’

Notariskosten erfpacht komen retour in Amsterdam

Profiel | Ralph Hamers valt van top Zwitserse bankenrots

’Riskante race van digitale breinen die zelfs de makers niet meer snappen’