Column: loonindexatie kan België nog pijn doen

België doorstaat de inflatiecrisis tot nu toe goed. De automatische aanpassing van de lonen voor de ontspoorde inflatie houdt de consumptiegroei op peil, maar leidt wel tot een slechtere concurrentiepositie en lagere winsten. Dat kan de economie alsnog stevig raken. Economen waarschuwen vanaf de start van de inflatieschok voor de beruchte loon-prijsspiraal. In zo’n spiraal drijven consumentenprijzen en lonen elkaar steeds verder op met een ontsporende inflatie als gevolg. Voor zover buitenlandse concurrenten niet hetzelfde doormaken, leidt dit tot uitholling van de prijsconcurrentiepositie of winstval bij bedrijven. België is het euroland waar het risico op een loon-prijsspiraal het grootst is. Automatische aanpassing van de lonen aan de inflatie, ook wel loonindexatie genoemd, staat bij onze zuiderburen nog steeds in de cao’s. Omdat vakbonden in andere landen niet altijd volledige inflatiecompensatie uit weten te onderhandelen is de loonindexatie een gevaar voor de Belgische concurrentiepositie. Lakmoesproef Dik een jaar na de start van de inflatieschok is het interessant om te kijken in hoeverre de gevreesde loon-prijsspiraal zich in België voordoet en wat de effecten ervan zijn. Het is een lakmoesproef voor de houdbaarheid van de loonindexatie en wordt onder andere door vakbonden in andere eurolanden, die de loonindexatie willen herinvoeren op de voet gevolgd. Cijfers van de Belgische en Europese centrale bank laten zien dat er weliswaar geen sprake is van een opwaartse spiraal, maar dat de loonkosten wel bovengemiddeld toenemen. De Belgische loonkosten per eenheid product stegen vorig jaar met 6%, tegenover een gemiddelde van 3,2% voor de eurozone. De Belgische autoriteiten verwachten dat het verschil in loonstijging tussen België enerzijds en Duitsland, Frankrijk en Nederland anderzijds eind 2024 opgelopen is tot nagenoeg 6%. Inflatiecorrectie Hoe problematisch is dit? Tot nu toe lijkt er weinig aan de hand. De Belgische economie groeide vorig jaar 3,1%, nagenoeg even hard als de rest van de eurozone. Mede door de automatische inflatiecorrectie daalde de koopkracht in België slechts 0,7%, terwijl die bijvoorbeeld in Nederland met 2,7% afnam. Omdat de koopkracht dus redelijk op peil bleef, meer mensen werk hadden en huishoudens ook nog hun spaargeld aanspraken, nam de groei van de consumptie van huishoudens ook in 2022 met 4% fors toe. Tegelijkertijd begint de hoge loonkostenstijging het bedrijfsleven steeds meer pijn te doen. Belgische exportbedrijven die de kostenstijgingen doorrekenen aan hun buitenlandse klanten, zien hun prijsconcurrentiepositie verslechteren ten opzichte van buitenlandse concurrenten. Dat zet hun marktaandeel onder druk. En die druk houdt nog wel even aan, omdat de loonkostenstijging ook dit jaar nog fors zal zijn. Onder andere omdat voor een derde van de Belgische werknemers de compensatie voor de inflatie van vorig jaar pas dit jaar uitbetaald wordt. ING verwacht dat mede door de verslechterde prijsconcurrentiepositie de handel met het buitenland dit jaar per saldo een negatieve bijdrage aan de economische groei in België zal leveren. Winstmarges Uiteraard zijn er ook Belgische bedrijven die de hogere loonkosten niet kunnen doorrekenen aan de klant. Zij vangen de kostenstijging op door in te teren op hun winstmarges. Het aandeel van de bedrijfswinsten in de nationale koek van België is van 2021 op 2022 gedaald van 46% naar 45% en de meest recente voorspellingen voor dit jaar wijzen op een versnelde daling naar 41%. De hamvraag is natuurlijk welk winstniveau nodig is om voldoende bedrijfsinvesteringen te genereren om iedereen van werk te voorzien. Met de voorspelde daling naar 41% dit jaar, komt de winstquote nu weliswaar iets onder het gemiddelde van de vijf jaar voorafgaande aan de coronacrisis, maar ligt nog wel significant boven het gemiddelde van 39% voor de periode 1999-2019. Toch zien we dat de bedrijfsinvesteringen vorig jaar al begonnen te krimpen, een daling die dit jaar doorzet, zo verwachten wij. De dalende rentabiliteit van de productie, door de gestegen kosten voor energie en arbeid, heeft er daarnaast voor gezorgd dat een derde van de Belgische bedrijven vorig jaar september aangaf de productie verlaagd te hebben, zo blijkt uit een enquête van de NBB. Net als de verslechterende handelsbalans zijn de investerings- en productiekrimp zorgelijke ontwikkelingen die mede in gang gezet zijn door de loonindexatie. Het is dan ook te vroeg om te stellen dat de België laat zien dat automatische compensatie voor de inflatie geen probleem is. Raoul Leering is macro econoom, werkzaam bij het Economisch Bureau van ING. Deze column is echter op persoonlijke titel geschreven. De inhoud is op geen enkele wijze bedoeld als beleggingsadvies. Reageren? Mail naar vragen@dft.nl.

Column: loonindexatie kan België nog pijn doen

Bekijk meer van

HET BESTE VAN DE TELEGRAAF

Topman Ben Smith vier jaar door bij Air France KLM, dividend nog uit zicht

Amsterdams handelsbedrijf strooit met $3 miljard aan bonussen

Rekening voor kinderopvang gaat opnieuw flink omhoog

Column: behoorlijke daling inflatie aanstaande?