’Het bekt lekker: ze betalen geen belasting, dus rot maar op’

Unilever vertrekt, Shell overweegt het. Komt dat door een vijandige politieke stemming? En hoe erg is het als we twee vlaggenschepen kwijtraken? Vier experts geven hun analyse. Hans de Boer, voorzitter VNO-NCW „Het gaat er niet om dat er hier in Nederland een glanzend hoofdkantoor staat. Het gaat om de mensen die werk hebben dankzij dat hoofdkantoor. Banen van gewone Nederlanders zijn in het geding. Nederland moet zijn multinationals koesteren. Dan kun je tegen buitenlandse bedrijven zeggen: kijk eens hoe goed wij Unilever, Shell, Akzo bedienen, kom er ook bij! Maar nu vragen buitenlanders zich af waarom Relx en Unilever naar Londen gaan en waarom de Shell-topman in de krant zegt dat verhuizing onderwerp van gesprek is. Wij willen graag dat ons middenbedrijf zijn vleugels kan uitslaan in het buitenland. Daar zijn de netwerken van die multinationals onmisbaar voor. Ik zag dat tijdens handelsmissies, zoals in Japan. Toenmalig Unilever-topman Paul Polman zei: Hans, je moet even gaan praten met onze baas in Japan en die zal jou zijn contacten geven. Op die basis kunnen onze middelgrote bedrijven weer gesprekken voeren in die landen. Ook ons kabinet krijgt via die ceo’s diplomatieke ingangen. Als dat verwatert, dan beschadigt dat ons groeivermogen. Blijkbaar denken we dat onze economie op niveau kan blijven zonder die vlaggenschepen. We zijn er zo aan gewend geraakt dat we veel internationale hoofdkantoren hebben. Maar het is helemaal niet natuurlijk dat zij hier zijn. Wij zijn maar een kleine thuismarkt voor die grote spelers. Ik zag een filmpje van Trump. In de zaal zat topman Van Beurden van Shell en Trump zegt: hé Ben, ik weet niet waar jouw hoofdkantoor zit, maar zou je niet naar de Verenigde Staten verhuizen? We moeten dus echt ons beste beentje voorzetten om deze dragers van onze welvaart hier te houden. Nu roepen onze politici dingen over grote bedrijven die juist vijandig overkomen. Dan wordt gezegd: ze betalen hier geen belasting. Nogal logisch. Ze hebben hier ook relatief weinig omzet, maar wel veel kosten. Dan betaal je weinig winstbelasting. Alle andere belastingen en afdrachten doet men in ruime mate. Of ik gelijk gekregen heb over de dividendbelasting? Nou, ik krijg geen triomfantelijk gevoel over me. Ik ben juist bedroefd. Zijn die politici blind? Het bekt lekker: ze betalen geen belasting, dus rot maar op. Maar dat is populisme. Engeland is als de dood voor een Brexit-effect en doet er alles aan om bedrijven over te halen met fiscale voordelen. En wij? Ons economisch beleid is bijna suïcidaal. Wij duwen ze grens over.” Wat zijn de gevolgen als Nederland twee van zijn grootste bedrijven kwijtraakt? En waar verdienen we ons geld mee zonder deze beursreuzen? Dat en meer in de podcast Kwestie van Centen. Barbara Baarsma, hoogleraar en directeur Rabobank Amsterdam „Ons fiscale vestigingsklimaat is nog steeds erg concurrerend. We hebben een uitgebreid netwerk van fiscale verdragen en een goedwerkende Belastingdienst waar bedrijven vooraf duidelijkheid kunnen krijgen. Nog altijd hoeven bedrijven geen belasting te betalen over rente en royalty’s. Onder internationale druk maken we daarin wel een beweging. Als er sprake is van betaling van rente of royalty naar een laagbelastend land, een belastingparadijs, dan gaat Nederland wel belasting heffen. Dat is logisch. Ons beleid is om te voorkomen dat bedrijven dubbel belasting betalen, het is niet de bedoeling dat Nederlandse regels worden gebruikt om helemaal geen belasting te betalen. Maar het gaat om veel meer dan belastingen. Het gaat ook om goede infrastructuur, logistiek, onderwijs, politieke stabiliteit. En Nederland doet het dan nog steeds heel erg goed. Daarbij hoeven we niet koste wat kost die multinationals vast te houden. Waar we dan ons geld mee gaan verdienen in de toekomst? Dat bepaalt de markt. Het gaat erom dat we innovatieve bedrijven houden en aantrekken. Daar hebben we een goede kennisinfrastructuur en grensverleggend fundamenteel onderzoek voor nodig. Dáár moeten we mee aan de slag. Of ik bang ben dat multinationals gaan vertrekken? Ik denk dat dat wel meevalt. Degene die al met één been in het Verenigd Koninkrijk staan, zullen misschien aangetrokken worden door het feit dat daar geen dividendbelasting is. Maar als die bedrijven de aandeelhouderswaarde zo belangrijk vinden dan hoeven we er misschien niet zo rouwig om te zijn dat ze weggaan. In Nederland hebben we bedrijven nodig die zich richten op het moderne kapitalisme, waarin het niet primair gaat om de aandeelhouderswaarde op de korte termijn maar om de waardecreatie voor alle belanghebbenden op de lange termijn. Dus naast aandeelhouders ook klanten, medewerkers, toeleveranciers, de maatschappij. Díé bedrijven zijn toekomstbestendig. Wat moeten we met bedrijven die niet groen en niet inclusief zijn? Die alleen achteraf zichzelf schoonwassen met marketing? Natuurlijk moeten we grote bedrijven koesteren die hun maatschappelijke rol serieus nemen. Dat koesteren kunnen we het beste doen door niet alle grote bedrijven in het debat over één kam te scheren en actief in te zetten op een kennisintensief vestigingsklimaat.” René Buck, directeur Buck Consultants International „Het vertrek van twee grote hoofdkantoren in korte tijd is zeker een deuk in het imago van Nederland als vestigingsland. Als je in het buitenland bedrijven naar je land wil trekken en je kunt zeggen: ’In Nederland zitten ook de global headquarters van Shell, Unilever, Philips, AkzoNobel’, dan zien bedrijven die op zoek zijn naar een vestigingslocatie dat hier ook het talent van dat niveau en een gunstig vestigingsklimaat te vinden is. Daarnaast betekent dit een klap voor de dienstverleners aan hoofdkantoren, want daar lopen elke dag heel wat externe adviseurs naar binnen. Ze maken gebruik van juristen, fiscalisten en managementconsultants en zijn belangrijke klanten voor hotels, vliegvelden en congresfaciliteiten. Niet goed voor het imago dus, maar het eind van de wereld is het ook niet. Veel functies die vroeger in en rond wereldwijde hoofdkantoren zaten, zitten tegenwoordig op andere plekken, die daar geschikter voor zijn, zoals delen van de financiële administratie en vaak ook r&d (research en development, red.). Direct rond de board zitten misschien maar enkele tientallen mensen. En beslissingen worden vaker tegenwoordig decentraal genomen op divisiehoofdkantoren. Wel wordt bij grote besluiten over vestiging van nieuwe activiteiten, altijd het land van het hoofdkantoor in de overweging betrokken. Ik denk niet dat het vertrek van Unilever en misschien ook Shell als factor zwaar weegt voor bedrijven die ik adviseer over de locatie van hoofdkantoren in Europa. Zij kijken naar wat voor hen van belang is, zoals beschikbaar personeel, de internationale bereikbaarheid en het fiscale klimaat. En Nederland is nog steeds erg geschikt om de regie over een groter gebied vanuit te voeren. Ik denk dat het vertrek van Unilever en mogelijk ook Shell eerder een Nederlands-Britse kwestie is, dan iets wat over de hele breedte speelt. Dat ligt aan de erfenis bij Shell en Unilever als Nederlands-Britse fusiebedrijven, die zorgt voor die aparte structuur. Algemeen geldt Nederland nog als fiscaal aantrekkelijk, ook al wordt daar vanuit de Oeso en de EU aan gemorreld vanwege verhalen over belastingontwijking. We weten nog steeds veel bedrijven te trekken. Vorig jaar zelfs een recordaantal, terwijl het Verenigd Koninkrijk door de dreiging van de Brexit zo’n 40% minder buitenlandse investeringen trok dan in 2018.” René Hooft Graafland, ex-cfo Heineken, commissaris Ahold „Hoofdkantoren zijn een kweekvijver voor talent. Je ziet de Universiteit Wageningen veel expertise uitwisselen met FrieslandCampina en Unilever. Voor Shell en de TU Delft geldt eenzelfde wisselwerking. Daarvoor is niet per definitie een hoofdkantoor nodig, maar een bedrijf met een hoofdkantoor in Nederland zal eerder r&d naar Wageningen dirigeren, dan dat met een hoofdkantoor in de Verenigde Staten. Een recent voorbeeld van die wisselwerking is het initiatief van Ahold Delhaize, ING, KLM, Philips en de NS om vijf buitenlandse topwetenschappers op gebied van kunstmatige intelligentie naar Nederland te halen zodat we studenten beter kunnen opleiden. Als de hoofdkantoren van die bedrijven hier niet waren geweest, was die behoefte er niet geweest, en zo’n initiatief ook niet. Dat opleiden is belangrijk voor die multinationals zelf, maar het talent dat wordt opgeleid zie je later bij kleinere bedrijven en start-ups terug, waar hun kennis vaak echt verzilverd wordt. Dat opleiden van talent heeft dus een bredere betekenis voor de BV Nederland dan alleen het werk dat ze voor multinationals doen. Kleinere bedrijven kunnen ook makkelijker internationaliseren in de slipstream van grote bedrijven. Neem Royal Haskoning DHV. Dat volgde Nederlandse multinationals, zoals Heineken, en kon daardoor zelf ook in andere landen een vestiging opbouwen. Er ontstaat zo een heel ecosysteem. Is dat helemaal afhankelijk van het feit of er een hoofdkantoor in Nederland staat? Nee, maar het helpt wel. Dus als Unilever zegt dat er een divisiehoofdkantoor voor zijn food-tak in Rotterdam komt, is dat nog steeds mooi. Maar de beslissingen worden nu in Londen gemaakt, ook beslissingen over r&d, en het is de vraag of die investeringen over tien jaar nog steeds in Rotterdam gebeuren. Nederland heeft mede dankzij de multinationals ook zakelijke dienstverlening op hoog niveau met accountants, juristen, fiscalisten en bankiers die vooral zitten rond die besliscentra. Tot slot nog een opmerking over handelsmissies. Daarbij gaan vaak enkele grote multinationals mee, die ervoor zorgen dat je de aandacht krijgt, dat de juiste ministers et cetera komen opdraven. Kleinere bedrijven die ook meegaan profiteren daarvan. Je hebt dus gewoon meer economische macht en aanzien als je een paar van dat soort grote bedrijven mee hebt.”

’Het bekt lekker: ze betalen geen belasting, dus rot maar op’

Bekijk meer van

HET BESTE VAN DE TELEGRAAF

Meer geld overhouden? Zeven keer kleine moeite, snel verdiend

Column: halve garen brengen onze democratie in gevaar

Wat verdient... de rector magnificus van een universiteit?

Belegger schuift geld in bankendrama naar obligatiefondsen