Een nieuw belastingstelsel is nodig

Belastingen beïnvloeden de economie

Belastingstelsels zijn niet alleen van belang voor het vullen van de schatkist, maar hebben ook een grote invloed op de ontwikkeling van de economie. De oorspronkelijke structuur van meeste stelsels in de westerse industrielanden dateert van rond het midden van de vorige eeuw. In de periode daarna zijn ze overal talloze keren aangepast, maar in de kern zijn het ouderwetse stelsels die onvoldoende zijn toegerust om te kunnen functionering in de huidige economische wereld.

Ze zijn niet opgewassen tegen de wereldwijde digitalisering, tegen de toenemende internationale concurrentie tussen landen en tegen belastingontwijking en belastingfraude. De meeste belastingstelsels zijn bovendien ingewikkeld en worden gekenmerkt door een hoge belastingdruk op arbeid en leiden veelal tot bureaucratie, administratieve lasten en het rondpompen van geld. Daardoor hebben ze een remmende werking op economische groei.  Wie een voorbeeld zoekt komt al gauw uit bij het huidige Nederlandse stelsel.

Omdat regeringen op zoek zijn naar methoden om hun nationale economie aan te jagen, staan belastingherzieningen in veel landen hoog op de politieke agenda. Op hoofdlijnen gaat het om vereenvoudigingen, minder aftrekposten en een lagere belastingdruk op inkomens en winsten. Deze lagere druk wordt meestal mede gefinancierd uit een verhoging van de belastingen op consumptie (BTW), onroerend goed en energie.

Belastingen op winst en inkomen schaden de economie

Met deze aanpak volgen deze landen de visie van de OESO, zoals die is neergelegd in het rapport Taxes and Growth. De kernboodschap is dat de opzet van een belastingstelsel zodanig moet zijn dat het zo min mogelijk belemmeringen opwerpt voor economische groei. In het rapport wordt op basis van empirisch onderzoek aangetoond dat regeringen bij belastingherzieningen de nadruk moeten leggen op belastingen op consumptie (BTW), energieverbruik en onroerende zaken. Deze heffingen zijn in de praktijk het minst schadelijk voor de ontwikkeling van de economie en leveren veelal stabiele opbrengsten voor de schatkist op.

Belastingen over de winst zijn economisch gezien het meest schadelijk, gevolgd door de inkomstenbelasting. Heffingen over winsten en inkomens, zo blijkt uit deze studie, remmen de groei. Daarom zullen de komende belastingherzieningen in veel landen tot lagere opbrengsten leiden over winsten en inkomens.

De digitale wereld maakt belastingheffing moeilijk

Ook om een andere reden zal er de komende twintig jaar in de meeste westerse landen sprake zijn van een geleidelijke verschuiving naar belastingheffing over consumptie, onroerend goed en energieverbruik. In het digitale tijdperk wordt het voor de belastingdiensten van landen steeds moeilijker om te traceren waar inkomens en winsten zijn behaald en waar ze belast mogen worden. Vorig jaar ontstond er in Europa en de VS grote verontwaardiging over berichtgeving dat bekende bedrijven als Starbucks en Apple nauwelijks winstbelasting betalen.

Deze bedrijven maken op een legale wijze gebruik van nationale en internationale wetgeving om de belastingdruk op hun winst te drukken. Op verzoek van de G20-landen is een speciale werkgroep van de OESO bezig de mogelijkheden in kaart te brengen om deze belastingontwijking tegen te gaan. Dit zal geen nieuwe inzichten opleveren. Al in eerdere rapportages is als belangrijkste oplossing aangedragen internationale afspraken over de wijze waarop de winstbelasting bij internationale bedrijven beter wordt geregeld en een effectieve controle daarop.

Maar door de opmars van de wereld van het internet zal de effectiviteit van dit type afspraken snel afnemen. Zo zien we dat zowel grote als kleine bedrijven die internetgerelateerde diensten en producten aanbieden in veel landen geen of minder fysieke vestigingen openen. Ze opereren wereldwijd zoveel mogelijk digitaal vanuit hun hoofdkantoor in het thuisland.

Dat kantoor staat dan in een land met een laag belastingtarief over winsten. Dezelfde ontwikkeling zien we bij het digitale werken door hoog betaalde experts. Die kiezen steeds vaker voor een woonplaats in een land met een prettig klimaat en een laag belastingtarief over inkomens. Deze ontwikkeling zullen we ook zien bij het 3D-printen dat bij industriële bedrijven in opkomst is. Omdat belastingen voor ondernemers een kostenpost zijn, zal bij de keuze van de locatie waar de printers worden gestationeerd het belastingregime zeker een rol gaan spelen.

Nederland moet de digitale wereld omarmen

Wat betekent deze ontwikkeling voor Nederland. In een eerdere column schreven wij dat het kabinet haast moet maken met de aangekondigde belastingherziening op basis van het rapport van de Commissie Van Dijkhuizen. De voorstellen daarin komen globaal overeen met de visie van de OESO, maar de uitkomst van deze herziening is nog steeds dat de belastingdruk op werk in Nederland internationaal gezien te hoog blijft en dat remt de groei. Bovendien is ons belastingstelsel na deze herziening niet bestand tegen digitale ontwikkelingen.

Omdat het kabinet er voor gekozen heeft de herziening voor zich uit te schuiven, kan deze tijd worden benut om met wetgeving te komen die leidt tot een lagere belastingruk op arbeid, vooral bij de middenklasse. Voor onze economische toekomst is het van belang dat daaraan tevens een beleidspakket wordt gekoppeld waarmee Nederland op de kaart kan worden gezet als het Europese vestigingsland voor de digitale wereld. Een dergelijk pakket zou ondermeer moeten bestaan uit stimulansen voor internet gerelateerde bedrijven en start ups en specifieke onderwijs en opleidingsprogramma’s van hoge kwaliteit op dit terrein die internationaal aandacht trekken.