De werking van vaccins en de twijfels verklaard

“Met een vaccin breng je als het ware een klein stukje van het virus in iemands lijf zonder dat diegene daar ziek van wordt”, zegt Van der Zeijst die tijdens het gesprek alweer een cameraploeg voor zijn deur krijgt. Iemand die verstand heeft van vaccins is ‘hot’ tegenwoordig.

Na een korte onderbreking vervolgt hij. “Door een vaccin wordt het immuunsysteem aan het werk gezet. En dat heeft een geheugenfunctie. Het onthoudt dus waardoor je ‘besmet’ raakte en zorgt zodoende voor bescherming. Dat je niet echt de ziekte krijgt waarmee je wordt gevaccineerd, komt doordat er slechts een klein deel van het virus nodig is. Het is dus te weinig om ziek van te worden, maar genoeg om een werkend vaccin van te maken. Voor sommige vaccins is zelfs alleen informatie over het virus nodig.”

Veel vragen

Onder lezers leven veel vragen, zo bleek uit een oproep om vragen te stellen over de coronavaccins. Velen willen weten hoe lang de vaccins werken, of je nog besmet kunt raken na vaccinatie en of je anderen nog kunt besmetten. En natuurlijk zijn er nog vele andere vragen.

“Hoelang de vaccins werken, dat zullen we moeten volgen”, zegt Van der Zeijst. “We denken nu dat dat zeker een jaar tot anderhalf jaar is. Het kan zijn dat we later opnieuw gevaccineerd moeten worden, maar het kan ook zo zijn dat we vanzelf ‘gevaccineerd’ worden doordat we het virus nog een keer binnenkrijgen en het immuunsysteem dus weer aan de slag gaat. De kans dat je na een vaccinatie nog ziek wordt is heel klein. Zo’n 95% wordt niet meer ziek en als ze het worden zijn de klachten minder erg. Al met al is de kans heel erg klein dat je én ziek wordt én iemand besmet na vaccinatie.”

Ben van der Zeijst

Een van de vele vragenstellers, John Graaff, is benieuwd of je een hogere dosis van een vaccin nodig hebt als je zwaarder bent.

“Nee, volwassenen hebben allemaal aan dezelfde dosis genoeg. Voor kinderen loopt daar nu een onderzoek naar.”

Zijn coronavaccins gevaarlijk als je bloedverdunners gebruikt, zo vraagt onder meer Charles Dubois zich af.

“Ook hierop is het antwoord ‘nee’. Bloedverdunners zijn niet gevaarlijk in combinatie met een vaccin.”

Marja van der Graaf wil, net als vele anderen, nog weten welk vaccin de meeste bescherming geeft.

“De vaccins die nu in Nederland worden ingezet ontlopen elkaar nauwelijks en zijn allemaal goed, met een bescherming van uiteindelijk ongeveer 95% na twee vaccinaties. Zelfs één prik van een vaccin waar je er twee van nodig hebt, biedt al 70% bescherming. Het maakt dus echt vrijwel niets uit welk vaccin je krijgt.”

Zo werkt ons brein

De vaccins bieden ons dus een grote bescherming en toch staat niet iedereen direct te springen om zich te laten vaccineren. En dat is een logisch gevolg van hoe ons brein werkt, legt neuromarketing expert Hein Heijen uit.

“Iedere dag maken we tot wel 10.000 keuzes. Die variëren van welke sokken je aantrekt, tot of je wil trouwen. Mensen willen een efficiënte keuze maken, gewaardeerd worden om die keuze en er een positief zelfbeeld aan overhouden. De coronavaccins zijn - in tegenstelling tot bijvoorbeeld veel medicijnen - nieuw en daarom passen ze niet in dat keuzesysteem en wantrouwen we het automatisch. Veel mensen hebben het positieve ervan nog niet ervaren. Vaak blijven we liever hangen in bekende problematiek dan te kiezen voor het onbekende dat het beter kan maken.”

Terwijl er inmiddels al best veel bekend is over de vaccins, bestaan er dus nog altijd twijfels bij een deel van de bevolking. “Mensen die een weloverwogen keuze willen maken, moeten gaan kijken naar het verleden”, adviseert Heijen. “Welke epidemieën zijn er nog meer geweest? En wat heeft toen geholpen? De uitvinding van de penicilline bijvoorbeeld heeft miljoenen levens gered. Je moet herinneringen gebruiken om de toekomst te optimaliseren.”

Hein Heijen

Volgens Heijen maken we de keuze onder meer op basis van wat we al weten over de vaccins, wat we erbij voelen, wat anderen ervan vinden en of we controle over onze keuze hebben. “Maar de uitkomst van die gedachten hoeft uiteindelijk niet gelijk te zijn aan de waarheid. Dat is het lastige”, zegt Heijen. “Mensen vullen onbewust bepaalde zaken vaak zelf in met dingen die helemaal niet kloppen.”

Herkenning is belangrijk

Heijen weet dat er drie manieren zijn waarop we vertrouwen kunnen krijgen in de vaccins: dat kan via de centrale weg, de perifere weg en de weg van de metaforen; voorbeelden die we allemaal snappen.

“De centrale weg draait om de feiten. In het geval van de vaccins gaat het er dan om dat we willen lezen over resultaten van onderzoeken en hoe goed de vaccins werken, de prestaties ervan.

Dan de perifere weg. Hierbij neem je op basis van meer emotionele zaken een beslissing. Het gaat bijvoorbeeld om wie het verhaal over de vaccins vertelt. De uitstraling van die personen is belangrijk. Bijvoorbeeld (bekende) mensen die al gevaccineerd zijn en erover vertellen. Het werkt het beste als we iets van onszelf terugzien in de persoon die het verhaal vertelt. Dus dat moeten mensen zijn waar velen wel iets in herkennen, of juist een breed scala aan verschillende personen. Het belang van uitstraling en charisma van de boodschapper zie je ook in de politiek. Bedenk eens hoeveel mensen op een politieke partij stemmen zonder het programma ervan te kennen. Die gaan af op de persoon die het verhaal vertelt. Tenslotte is het gebruik van metaforen belangrijk, voorbeelden die voor iedereen begrijpelijk zijn. Die kunnen de ingewikkelde informatie over de vaccins makkelijker maken.”

Opmerkelijk genoeg zijn dus keiharde feiten - zoals Heijen die noemt onder de centrale weg - alleen niet genoeg. “Nou, sterker nog,” zegt hij, “de belangrijkste factor is zelfs de perifere weg, dus de uitstraling van de mensen die de boodschap brengen. Maar ook alléén charisma is toch niet genoeg”, besluit hij. “Het is de combinatie die het beste werkt. Dus als de drie wegen op de juiste manier zijn gebruikt, dan is bij mensen het meeste vertrouwen gewekt.”

Heb je nog andere vragen over coronavaccinatie? Kijk dan op www.coronavaccinatie.nl of bel naar 0800-1351.