Urbanus: ’Met al dat gepamper vergroten we de problemen’

Na een voorstelling ergens in de Lage Landen zei hij tegen een donkere meneer die backstage zijn brood verdiende als manusje-van-alles ’Ik hoop niet dat ik u op uw tenen heb getrapt met mijn teksten’, want harde grappen maken vindt hij leuk, maar mensen persoonlijk kwetsen is nooit zijn bedoeling. ’Ach’, antwoordde de man, ’ik was bezig en heb lang niet alles meegekregen, maar wat ik hoorde was genoeg om te weten dat u de nodige doodsbedreigingen kunt verwachten.’ Urbanus zuchtte. Vroeger kon je als komiek nog alles roepen zonder dat allochtonen zich meteen beledigd voelden. Nu niet meer, waarom is dat toch? ’Omdat’, zei de Afrikaan, ’we tegenwoordig met méér zijn, meneer.’ De opvallend felle blauwe ogen in het door grijze haren omringde artiestengezicht stralen. „Dat vind ik dan toch ook wel weer humor.” Een tijdje geleden vroegen bestuurders van de Partij voor de Dieren hem of ze zijn lied Ik hou niet van madammen met een bontjas mochten gebruiken in een verkiezingscampagne. Ze voegden er – zonder dat hij het wist – ook nog een filmpje aan toe van stripfiguurtje Urbanus stappend met Marianne Thieme en hij vond het allemaal prima. Thuis in Vlaanderen was hij neergesabeld als halve fascist, omdat hij uit sympathie voor de persoon Bart de Wever had opgetreden voor de politieke partij N-VA. „In Nederland in het linkse hokske, in België in het rechtse, hahaha.” En dat terwijl hij hokskes haat, als artiest ongrijpbaar wil zijn, fladderend boven de verstikkende maatschappij, die steeds vaker wordt geregeerd door hypocrisie, meestal uit linkse hoek. „Bijtende kritiek is dikwijls m’n beloning.” Uit een prijzig Vlaams onderzoek onder Nederlanders bleek dat u de bekendste Belg bent, bekender dan Eddy Merckx en Jacques Brel. Zweeft u sindsdien boven Brel’s Vlakke Vlaanderenland? „Nee, ik kan goed relativeren en bovendien valt er niks te zweven als je – zoals ik tegenwoordig – door critici wordt aangepakt. Ik werd artiest om een vrij mens te kunnen zijn. En als je zeventig bent en een grote aanhang hebt, mogen journalisten schrijven wat ze willen. Ik voel me als de slager in Tollembeek die zulke lekkere worst maakt dat hij er in de omgeving hartstikke veel van verkoopt. Het zal hem – met zijn vele klanten – toch worst zijn als mensen in Limburg roepen dat zijn vlees niet te vreten is. Ik voel er niks van als ik door een paar mensen wordt geschoffeerd omdat ik op het podium harde grappen maak of vergane glorie zou zijn. Zeg tegen m’n publiek: ik ben een paar jaar geleden al gestopt, maar inmiddels zo oud dat ik dat ben vergeten.” In uw beginjaren maakte u ook harde grappen. „Ja, ik was rauw, provoceerde. Drs. P zei: ’U doet het goed, het zou zonde zijn als u in de verkeerde hoek van ons vak terechtkwam.’” De illustere woordkunstenaar heeft het bijvoegsel Van Anus achter uw naam weten weg te lullen. Dient hij daarvoor met terugwerkende kracht postuum te worden gestraft? „Nee, absoluut niet. Hij kwam naar me kijken in de Amsterdamse Kleine Komedie en zei: ’In Nederland moet alles zo nodig politiek geëngageerd zijn, u maakt grappen over een zotte pastoor met een kapotte fiets. Maar met Van Anus achter Urbanus riskeert u een verkeerd publiek. Zotte carnavalvierders en hooligans.’ Sindsdien liet ik op alle affiches – die ik zelf tekende – anus weg. Maar als ik in Vlaanderen optrad, schreven ze het woord er met een viltstift weer bij.” „Koot & Bie kwamen ook kijken. ’Was goed’, zei Kees van Kooten. Dus ik begon over de dingen die niet helemaal goed waren gegaan. ’Verdomme’, riep Kees. ’Die stomme Belgen ook altijd met hun valse bescheidenheid. Leer toch eens een compliment te aanvaarden.” U kon als kind goed leren, maar ging toch op uw vijftiende in een bakkerij werken. „Ik wilde al die leerstof niet in munnun kop. Er moest ruimte blijven voor alles wat ik nog wilde bedenken als artiest, dus nam ik een baantje waarbij ik niet na hoefde te denken. Zat bomvol fantasie en wilde mannetjes tekenen. Ging een avondschool volgen om striptekenaar te kunnen worden. Daar kwam ik mensen tegen die aan iets anders dachten dan wielrennen, voetbal en biljarten. Ik kwam op school types tegen die Freek de Jonge kenden en Koot & Bie, een totaal andere wereld. Optreden was voor een Belg als ik een gigantische drempel. Je had orkesten nodig en dure kostuums. En ineens kon je in Nederland in een hemd en jeans als cabaretier het podium op.” U was zelf destijds een hippie, die naar Kathmandu liftte en ter hoogte van Lyon al werd beroofd door andere hippies. Daar ging de flowerpowergedachte. „Ik was eerlijk gezegd meer fan van The Beatles dan van de flowerpower. George Harrisson kwam met een Indiase goeroe aanzetten, de anderen volgden hem en ik ook. Toen ik terugkwam, had ik eindelijk genoeg lef om artiest te worden. En later om ook in Nederland op te treden. Jullie Peter Koelewijn was bevriend met onze Will Tura en zorgde ervoor dat diens plaatje werd gedraaid door Hilversum. Iets met ’dj, wil je mijn plaatje draaien’. Met dat soort geslijm moet je in Nederland niet aankomen. Zat ik in de auto, hoorde ik hoe zo’n diskjockey de naald door dat singeltje trok. Krrrrr… Genoeg! Dus mijn openingstekst in Nederland werd: Mensen, ik heb in België meegedaan aan een quiz op de radio. De eerste prijs was een week Nederland, de tweede prijs twéé weken Nederland en ik heb verdoeme de veertiende prijs, dus ik moet avonden lang stomme kaaskoppen vermaken. De waardering van het Nederlandse publiek en collega’s ben ik blijven koesteren. Freek de Jonge bood me ooit aan om zijn twee slotavonden in Carré op te geven voor mijn laatste show in een reeks, die ik graag wilde laten opnemen in dat culturele Mekka. Ging niet door, omdat de mensen van de schouwburg er niets voor voelden om het podium te verbouwen, maar het gebaar van Freek zal ik nooit vergeten.” Hoe anders is het Nederlandse publiek? „In het begin waren vooral de theaters anders. In Vlaanderen zat ik altijd in een loods, een tent of een klein cafeetje, waar dan elfhonderd kaarten werden verkocht. In Nederland had je echte theaters en het is een heel land. Wij lopen rond op een halve zakdoek. Breek je als Vlaamse artiest door bij jullie, dan betekent dat een vervijfvoudiging van je territorium.” U zei op het podium: ’Zwarte Piet kan écht niet meer, in België hebben we er al Zwarte Jos van gemaakt’. „Lachen om die gekkigheid, da’s ’t beste. Tegenover ieder waarschuwend vingertje op tv, staan twee geheven middelvingers bij de mensen thuis.” Waarom roept de Eddy Merckx van de Vlaamse komieken dat hij is voorbijgestoken door Philippe Geubels? Merckx werd nooit door iemand voorbijgestoken. „Ja, hij stopte voordat hij voorbijgestoken kon worden. Maar Philippe heeft veel werk in Nederland hè, pas op. Ik weet niet of ik ooit nog in Carré zal geraken, Philippe speelt daar dagenlang. Dat zeg ik zeker niet uit jaloezie, want Geubels is een vriend en een vakman, ik gun hem alles wat goed is.” We zitten aan de stamtafel in zijn – geheel bij z’n karakter passende – artistiek rommelig ingerichte woonboerderij aan de rand van Tollembeek. Op het erf blaft de hond, Urbanus – Urbain Servranckx voor de Burgerlijke Stand – heeft zojuist de paarden te drinken gegeven, want het is heet buiten. Een oase van rust op een steenworp afstand van Brussel. „Of ik nog steeds vaker optreed in Nederlandse steden dan in mijn eigen Brussel? Een Vlaming in de hoofdstad, dat was lang geen goede combinatie. Toen we de openingsscène van de speelfilm Koko Flanel op de Grote Markt gingen draaien, kwam de toenmalige burgemeester ons wegjagen. Een Vlaamse film in Brussel, jamais, nooit! Wij waren in die stad de witte negers van België. Niemand mocht worden gediscrimineerd, wij wel. De politiecommissaris kwam erbij: ’Maar burgemeester, u hebt de vergunning maanden geleden zelf ondertekend’. Mochten we alsnog gaan draaien, maar die poging om de opnames te blokkeren zegt genoeg. Nee, er rust niet echt een zegen op mijn verschijningen in Brussel. Zo’n beetje het laatste optreden met de muzikanten van Anus was in De Beurs Schouwburg, een soort culttempel. Het moest ’s middags en het moest een verrassingsact zijn. Dus we stelden ons op, het doek ging open en daarachter zaten mannen te vergaderen. Ze keken even om, luisterden een halve minuut en toen zei de voorzitter ’Oké, het volgende punt op de agenda is…’ En dicht ging het doek.” Aan het begin van uw loopbaan stond u als predikant nogal provocerend bovenaan een autosnelweg. Kunnen we u ooit nog verwachten als imam op een varkensmarkt? „Ik maakte grappen over de pastoor en het zou laf zijn om dan niks te roepen over de imam. In het begin kon ik alleen optreden in zaaltjes van de katholieke kerk. Af en toe zei de pastoor: ’Urbanus komt hier niet in’. Dan trad ik op in een tent in een aardappelveld, met tien keer zoveel publiek, dus dat hielp niet echt. Maar het is gek hè… Steek de draak met de pastoor en u bent links, doe hetzelfde met de imam en u krijgt gelijk een hakenkruis op uwen kop.” Daar wordt een mens met een vrije geest niet vrolijk van. „Nee, da’s waar. Als humorist doe je niets anders dan mensen op het verkeerde been zetten. Je vertelt iets, ze trekken hun conclusie en dan kom jij met een toetje, waardoor die conclusie niet meer klopt. Philippe Geubels zei: ’Ik doe er alles aan om de opwarming van de aarde tegen te gaan. Verlaat ik m’n huis, dan sluit ik alles af: water, elektriciteit, gas...’ Daarmee schiep hij het beeld van een goed mens. Bleef weinig van over toen hij eraan toevoegde: ’M’n vrouw en dochter die ik thuis achterlaat, vinden dat niet zo tof.’” U zei: ’Ik ben nooit een wereldverbeteraar of betoger geweest. Daarvoor zag ik de wereld niet graag genoeg.’ Wordt u, kijkend naar die wereld, steeds somberder? „Ik ben van net na de oorlog, opgevoed met: vechten, dat nooit meer. Maar nu, met die expansiedrift vanuit de islam… Ik weet het niet. Tegenwoordig heb je klimaatspijbelaars. Ik zat laatst met een paar van die gasten in een tv-programma. Zei: dankzij jullie kan de volgende oorlog straks worden uitgevochten in de propere lucht.” Collega Alex Agnew stelt: ’Urbanus is niet rechts, hij is een rebels kind dat weigert te luisteren als ze zeggen: ’Dat moogt ge niet doen’. Heeft hij gelijk? „Ja. Ik kijk rond en zeg wat ik zie. Mensen vragen zich af: hoe komt het toch dat Belgen en Nederlanders minder verdraagzaam worden? Het antwoord is simpel: omdat er steeds meer dingen gebeuren die moeilijk te verdragen zijn. Vier jaar geleden was het ineens: het woord allochtoon mag niet meer worden gebruikt. Dus ik zeg op het podium: ’Er waren eens twee allochtonen… Maar dat is wel héél lang geleden.’ Met al dat gepamper vergroten we alleen maar de problemen. Als allochtonen slachtoffers zijn, worden ze met naam en afkomst genoemd. Vallen ze in de bus meisjes lastig, dan zijn het jongeren. Zo doorzichtig.” Collega-artiest Xander de Rycke zegt over u: ’Je gelooft hem, hoe gek zijn verhaal ook is. Als hij zegt dat hij thuis vierhonderd katten heeft en een hond zonder poten, denk je: ah ja, dat zal wel kloppen’. Dat biedt perspectief. Urbanus, de ideale politicus. „Moest ik nu ineens officieel bij een politieke partij komen, dan gaan ze me toch minder krediet geven. In mijn shows speelt politiek ook hooguit een bijrolletje.” U werd zeventig en daar waren een tekenfilm (Urbanus de vuilnisheld), een lading uitverkochte theatershows en een vers stripboek. Voelde de verjaardag als een nieuwe start? „Er komen dit jaar dingen op me af zonder dat ik ze zelf heb gepland. Met de film hadden we wel een doorslag. Drie jaar geleden was er een soort vuilnisopstand in Tollembeek en daar had ik de nodige grappen uitgehaald. Kwam de film uit, zaten we net midden in dat klimaatgedoe. De mensen dachten: wat een geweldige timing van Urbanus.” Jongensachtige grijns op de markante kop. „Puur toeval.” CV Geboren 7-6-1949 in Sint-Gertrudis-Pede (België) als Urbain Servranckx. Brak in de jaren zeventig door als komiek. Veroverde Vlaanderen en Nederland met onemanshows. Carrière Had hits met provocerende liedjes als Bakske vol met stro, Madammen met een bontjas en Poesje stoei. Sinds 1984 eigen serie stripboeken: De avonturen van Urbanus. Trok recordaantal bezoekers met speelfilms Hector en Koko Flanel. Tourde met begeleidingsband De Fanfaar de afgelopen jaren door ’t land met een muziekprogramma. Maakt deze maand zijn rentree in de Nederlandse theaters met Lij Kner Ge Sop. Privé Getrouwd, drie kinderen.