Spookachtig mooie ervaring voor Freek Vonk in Noorwegen

Ik ben in Kirkenes, 400 kilometer boven de poolcirkel, in het noordelijkste puntje van Noorwegen. Het stadje ligt tussen twee met ijs gevulde fjorden die naar de Barentszzee leiden. Vandaag duik ik onder het ijs. In deze tijd van het jaar komt een van de grootste soorten kreeftachtigen op aarde, de rode koningskrab, hier dicht naar de kust. Dat kunnen er honderdduizenden zijn!

De jaarlijkse voortplantingsmars is vaste prik. Als winter in lente overgaat, stijgt de watertemperatuur en kunnen de koningskrabben door de koud-waterbarrière breken. Ze trekken van dieptes tot wel 500 meter naar ondiepe wateren. Want alleen daar zijn de omstandigheden optimaal voor hun eitjes en om te vervellen.

Oorspronkelijk komen rode koningskrabben hier niet voor; hun natuurlijke leefgebied ligt in de noordelijke Grote Oceaan en de Beringzee. Deze dieren zijn nakomelingen van koningskrabben die in de jaren 60 ten gunste van de visserij in de Barentszzee werden uitgezet.

Omdat rode koningskrabben geen kieskeurige eters zijn, bedreigen ze in sommige gebieden de lokale fauna. Maar de watertemperatuur vormt nog altijd een natuurlijke barrière voor ze, dus ze kunnen niet overal komen.

Ik heb al vele honderden duiken gemaakt, maar ijsduiken is van een heel andere categorie. Het kan levensgevaarlijk zijn. Onder het ijs kun je gedesoriënteerd raken. Gecombineerd met het koude, troebele water kan het moeilijk zijn om de weg terug naar boven te vinden. Daarom nemen we de veiligheidsvoorschriften goed door.

Ik boor gaten met een ijsboor en zaag de ijslaag zover mogelijk los. Uit het driehoekige wak – de bijt – hijs ik me straks gemakkelijker uit het water dan uit een rond gat. Ik trek mijn droogpak aan en maak me met een seinlijn vast aan een assistent-duiker die me vanaf de kant in de gaten zal houden. Dan laat ik me zakken. Het is spookachtig mooi dankzij het licht dat door de ijslaag boven me valt.

Daar zitten ze dan. Over de zeebodem krioelen bijna buitenaardse giganten met lange, geknikte poten. Hun uiterlijk doet anders vermoeden, maar dit zijn geen echte krabben – rode koningskrabben zijn nauwer verwant aan heremietkreeften. Ze hebben een looppootpaar minder, vier paar in totaal. Vandaar dat ze ook wel spinkrabben worden genoemd.

Ik zie een aantal krabben rondwandelen die stelletjes hebben gevormd. Ze houden elkaar goed vast. Vrouwtjes spinkrabben bewaren hun tienduizenden eitjes maar liefst elf maanden lang onder hun achterlijf voordat ze die hier aan de kust vrijlaten. Om dan bijna direct weer te paren. Slechts een enkele van die eitjes per vrouwtje schopt het tot volwassen dier. Ook die zal elk jaar hier terugkeren om zich voort te planten. Als ik weer op het ijs sta, gooien we de bijt dicht met de losgezaagde ijsblokken. Alles netjes achterlaten!