Slapen is cruciaal voor je gezondheid, maar hoe zit dat precies?

De 24-uurseconomie zorgt er volgens de in 2021 overleden neuroloog en somnoloog Hans Hamburger mede voor dat we te weinig slapen en en slaapstoornissen ontwikkelen. „We leven in een maatschappij waarin we altijd bereikbaar moeten zijn en alles altijd en overal moet kunnen. Bedenk: ’s nachts shoppen bij een webwinkel verstoort niet alleen je eigen slaap, maar ook van al die mensen die in ploegendiensten de bestellingen afhandelen en vervoeren.”

Vastgelegd

Een belangrijke functie van slaap is dat kennis en vaardigheden in je geheugen worden vastgelegd. Dit geldt voor dingen die je die dag uit een boek of op school hebt geleerd, maar ook voor vaardigheden als fietsen, schaatsen of een muziekinstrument bespelen. „Je kunt overdag lezen, luisteren en oefenen zoveel je wilt, maar je hebt er niets aan als je dat vervolgens niet in je geheugen opslaat door te weinig of slechte slaap”, concludeert Hamburger in zijn boek.

Iedereen weet dat als je weinig hebt geslapen, je geheugen en concentratie minder goed werken. Zijn collega-neuroloog Monique Vlak, die er mede voor zorgde dat het boek werd voltooid, licht toe: „Gedurende de dag verbruiken je hersenen energie en daarmee hopen afvalstoffen zich in je brein op.”

„Hierdoor gaan je hersenen steeds trager werken en word je slaperig in de loop van de avond. In je slaap krimpen de steuncellen rondom je hersencellen. Er ontstaat dan ruimte in de hersenen, waardoor de hersenvloeistof beter door het brein kan stromen en de afvalstoffen kan afvoeren. Als je te weinig slaapt, wordt dat proces verstoord en blijven er afvalstoffen achter.”

Een van de stoffen die achterblijft, is bijvoorbeeld amyloid beta, een stof die een rol bij de ziekte van Alzheimer speelt, zo valt te lezen in het boek van Hamburger.

Neuroloog Hamburger benadrukt verder het belang van de biologische klok. Die wordt beïnvloed door externe factoren, de zogeheten Zeitgebers. „De belangrijkste Zeitgeber is licht, maar ook maaltijden en beweging geven informatie aan de biologische klok.”

Deze factoren kunnen echter ook je biologische klok verstoren, bijvoorbeeld door licht van elektronicagebruik in de avond.

Ook laat dineren of sporten verstoort je biologische klok. Doordat darmen of spieren actief zijn, warm je iets op, terwijl je lichaamstemperatuur juist moet dalen om goed in slaap te kunnen vallen.

Verkeerd beeld

Volgens Hamburger is een verkeerd beeld van slapen ontstaan. „Veel mensen vinden slapen zonde van de tijd. Jongeren proberen op feesten de slaap te verdrijven met harde muziek en soms met opwekkende middelen als xtc, speed of cocaïne. Als gevolg van deze verandering van leefstijl komen stoornissen als slapeloosheid, verschoven waak-slaapritmes en slaapapneu steeds vaker voor.”

Een gezonde slaap zorgt ervoor dat we echt wakker zijn en gezond blijven, lichamelijk en mentaal.

Tips voor een goede nachtrust

Ga elke dag op dezelfde tijd naar bed.

Gebruik na het middaguur geen opwekkende middelen zoals koffie meer.

Stop met roken of drugs. Wees terughoudend met alcohol. Geen slaapmutsjes.

Geen fel of blauw licht in de avond.

Stop twee uur voor bedtijd met beeldschermen.

Geen tv en pc in de slaapkamer, geen telefoon of andere apparatuur die je kunnen wekken (behalve de wekker).

Zorg voor een koele, geluidsarme en donkere slaapkamer.

Zorg bij het opstaan voor veel licht. Ga naar buiten en draag ’s morgens geen zonnebril.

Doe geen dutjes, zeker niet na drie uur ’s middags.

Inspirerend

Ⓒ WIJNBERGEN, MATTY VAN

Neuroloog en somnoloog Hans Hamburger uit Amsterdam was voor De Telegraaf een inspirerende wetenschapper die op toegankelijke wijze uitkomsten van nieuwe onderzoeken naar slaap en slaapstoornissen wist te duiden. Hij stond aan de wieg van de slaapcentra in Nederland.

Hamburger overleed in februari 2021 op 71-jarige leeftijd. Het manuscript voor het nieuwe naslagwerk over slaap werd voltooid door zijn halfzus en schrijver Babette Porcelijn en collega neuroloog-somnoloog Monique Vlak.