Bordspellen terug van nooit weggeweest

Yu-gi-oh!, Kolonisten van Catan, Monopoly, Pokémon, Wie is het: slechts een paar van de honderden spellen die bij Spel & Meer kunnen worden gespeeld. Het is donderdagavond en alle winkels in Zoetermeer zijn gesloten, maar bij deze spelletjeswinkel brandt nog licht. Achter de stellingen met bordspellen, kaarten, puzzels, merchandise en dobbelstenen staan lange tafels opgesteld. Vitrinekasten met miniatuurpoppetjes en andere speeltjes. Op de toonbank prijkt een grote rode draak. Het is half acht en de ruimte zit al aardig vol. Met een biertap erbij zou het zomaar een café kunnen zijn. Maar voor alcohol komen de jongeren die een paar avonden per week aanschuiven, helemaal niet. „We komen om spelletjes te spelen, natuurlijk! Niet alleen voor de lol, maar ook om voor kampioenschappen en toernooien te trainen”, zegt Jantine Huigen (29). Samen met Edwin Niemans (52) is zij eigenaresse van de spelletjeswinkel. Aan de tafel naast ons zitten zo’n vijf jongens tussen 18 en 28 jaar met een stapel zwarte kaarten voor hen en in het midden een bord. Jantien: „De meesten komen om de kaartspellen Magic, Yu-gi-oh! en Pokémon te spelen of om hun kaarten te ruilen.” Jantien, inmiddels beveiligster in opleiding, begon eind 2015 met een spelletjeswinkel die met honderd vierkante meter en zestien speelplekken al binnen een paar maanden te klein werd. Sinds twee jaar is Jantien gevestigd aan de gezellige Dorpsstraat in Zoetermeer waar de winkel elke avond tot een uur of tien open is. „We zitten niet elke avond vol, maar op de donderdag en vrijdag komt iedereen. Ook als er een toernooi aan komt.” De zaak telt zo’n 1800 spellen. Achterin staat een grote kast volgestapeld met demo-speldozen. Naast ons staat Zombiecide opgesteld. Voor uw verslaggeefster die ooit een paar keer Monopoly heeft gespeeld, ziet dit er erg moeilijk uit. Toch weet Jantien dat meer dan de helft van alle spellen toegankelijk zijn voor mensen die niet regelmatig een spelletje doen: „Je kunt op elke leeftijd nog inspringen.” De geboren Hengelose heeft veel bewondering voor spellen die jong en oud weten te boeien. „Uiteindelijk gaat het om het samenzijn. Ideaal als je een spel hebt dat leuk en toegankelijk is voor kinderen en tegelijkertijd uitdagend genoeg voor volwassenen. Dan raak je eigenlijk niet uitgespeeld. Neem Qwixx: een soort Yahtzee maar wanneer de ander aan de beurt is, kun je nog van alles doen. Hartstikke leuk voor kinderen, want wachten is stom. ” Veel bezoekers is de liefde voor bord- en kaartspellen door hun ouders meegegeven. Sander Lens (19) die vanavond een potje Magic komt spelen, beaamt dat het sociale aspect hem aanspreekt. „Ik kan ook thuis Netflixen of gamen op de PlayStation, maar dan heb ik weinig interactie met mijn vrienden. Liever spreek ik hier met ze af.” Ook Dave Vonk van de Nederlandse vestiging van de Duitse spelletjesgigant Ravensburger kreeg bordspellen met de paplepel ingegoten. Ravensburg bracht onder meer het bekende geheugenspel Memory in 1959 uit. Vonk: „Eerlijk is eerlijk: je moet kaartjes omdraaien en de juiste koppels bij elkaar zoeken. Makkelijker kan niet. Maar geen kind dat het niet heeft gespeeld. Die kinderen spelen het nu weer met hun eigen kids.” Zoals de meeste geliefde spellen bij deze fabrikant wordt Memory dan ook nog steeds vervaardigd. In een museum in de Duitse stad Ravensburger zijn alle varianten die ooit zijn gemaakt, tentoongesteld. Vonk: „Wanneer je alle Memory-spellen achter elkaar legt, kun je een paar keer de wereld rond.” Volgens Vonk is een goed thema belangrijk. Het moet zeker niet te makkelijk zijn en het liefst moet er elke keer weer een nieuwe uitdaging in zitten. „Toch hangt het voor een groot deel ook van geluk af; je bent meestal afhankelijk van hoeveel ogen de dobbelsteen aangeeft.” Maar ook hij ziet de tijden veranderen. Van sommige spellen worden nu ook apps gebruikt. Toch zijn er de zogeheten evergreens: spellen die altijd terugkomen. De betoverde doolhof is er eentje. Elke keer krijg je andere kaarten en dus andere kansen, wat ervoor zorgt dat een spel steeds opnieuw leuk kan zijn. „Onze nieuwste versie van De betoverde doolhof is in 3D. In plaats van in de breedte kun je ook in de hoogte muren bouwen. Dat maakt het allemaal net weer wat spannender en uitdagender.” „Spellen gaan ook weleens verloren of de populariteit van een spel kan inzakken. Maar het fenomeen is nooit minder populair geweest. Natuurlijk zijn er door de jaren heen pieken en dalen.” „Heerlijk om sociaal bezig te zijn met de familie”, vindt Vonk. „Ik speel ook weleens op de PlayStation met mijn zoon, maar het contact is gewoon anders. Het blijft beperkt bij: ’Wil je ook wat drinken?’ of ’Ik moet even naar de wc’. Terwijl je bij een bordspel echt met elkaar om de tafel zit.” Dat een spel je nader tot elkaar brengt, beaamt Marjolein Hottentot die het seksganzenbord maakte, een variant op het aloude ganzenbordspel. De oud-docent gezondheidskunde zocht naar een leerzame manier om tieners van 12 tot 17 jaar seksuele voorlichting te geven. Hottentot: „Jongeren leren op deze manier om over seks te praten. Wat wil ik wel of niet, waar liggen mijn grenzen? Door de kinderen in groepjes aan een tafel zelf het ganzenbord te laten spelen, creëert dat een intieme situatie die vertrouwen kweekt. In plaats van in de klassieke put te vallen, staat er bijvoorbeeld: ’Je bent verkouden geworden door in het fietsenhok te vrijen; één beurt overslaan’.” De leerlingen moeten om de beurt kaartjes trekken die een stelling of een vraag kunnen zijn. Bijvoorbeeld: heb jij je ouders weleens bloot gezien? Hottentot: „Door tieners er in een veilige omgeving over te laten praten, open je het gesprek. Ze hebben het er anders nooit over.” In de spellenwinkel in Zoetermeer hebben Sandra Jansen (29), Bart Braasen (30), Joyce Wind (27) en Nathan van er Meijden (33) inmiddels Dice Forge op een tafel uitgestald. Een behendig bordspel met veranderlijke dobbelstenen. De vier vrienden zijn hier elke week twee dagen te vinden. Vanwege de gezelligheid, aldus Joyce: „Sowieso is er in Zoetermeer niet zoveel te doen.” Omliggende steden als Delft en Rotterdam kennen eveneens spelletjeswinkels. Maar die zijn te competitief, vinden de spelletjesgekken. Sandra: „Hier mag je tenminste eens een foutje maken. Natuurlijk begin je serieus aan een spel, maar aan het einde van de avond is het alleen maar gezellig en maakt het niet uit of je wint of niet.” Het viertal is naast bord- en kaartspellen ook dol op ’adult’-spellen als Cards against humanity, Shit happens en Exploding kittens. Vol flauwe grappen die je volgens hen niet te serieus moet nemen. Nathan die bijna vader is, hoopt veel spelletjes te spelen met zijn dochter als ze straks oud genoeg is. „Dan kan ik ook eens winnen”, knipoogt hij. Dat de adult-spellen nog meliger kunnen, laat Edwin zien in een speciale stellage van de winkel: een grote zwarte doos, King size genaamd. Daarbij moet je zo’n groot mogelijk mannelijk geslachtsdeel zien te maken. Edwin: „Onwijs leuke, maar ook ontzettend flauwe spellen. Goed om met vrienden te spelen. Of op een feestje. Met een biertje erbij, uiteraard!” Om zich volledig op haar studie beveiliging te kunnen focussen, doet Jantien de zaak over aan kunstschilder Edwin. Hij heeft een voorkeur voor spellen met miniaturen die in opkomst zijn. Hij zit vol met plannen. De grote rode draak die wij eerder deze avond zagen, is door hem geschilderd. Hij wil graag schilderworkshops in de winkel geven. „Een spel spelen is leuk, maar als je het met je eigen gemaakte pionnen kunt doen, is dat nog specialer.” Edwin neemt de ruimte met spelers in zich op. De belangstelling is zo groot dat een nieuwe verhuizing uiteindelijk misschien onvermijdelijk is. Toetanchamon liefhebber Zo’n 5000 jaar geleden speelden de Egyptenaren al bordspellen. Zoals Senet, het oudste bekende bordspel dat door alle lagen van de bevolking werd gespeeld. De regels zijn niet helemaal duidelijk, maar de ene speler moest de andere van het bord afkrijgen. Armere mensen maakten zelf spelborden; steentjes of stukjes aardewerk dienden als pionnen. Rijkere bevolkingsgroepen hadden houten spelborden terwijl de farao’s duurder materiaal gebruikten. Zo werd in het graf van Toetanchamon die blijkbaar graag Senet speelde, een fraai reisexemplaar van ebbenhout en ivoor aangetroffen. In de prijzen Elk jaar komen er tientallen spellen bij, gloednieuw of up-to-date versies van bestaande spellen. Dit jaar kende een jury het bouwspel Welcome to... de Familieprijs en het Vikingspel Rovers van de Noordzee de Expertprijs toe. Bordspellen als Monopoly en Zeeslag stammen uit de jaren veertig van de vorige eeuw. Ook Ganzenbord en Kolonisten van Catan worden tot de klassiekers gerekend.