Gaastmeer, Friesland

Voor het boek Expeditie Achtertuin trokken journalisten Bas van Oort en Dirk Wijnand de Jong dwars door Nederland. In Zeeuws-Vlaanderen tref je nog veel mooie dorpen, vindt Van Oort: „Een vereiste van een mooi dorp is, voor mij, dat de tijd er stil staat. Het is er niet zo veranderlijk en vluchtig als in de stad. Zeeuws-Vlaanderen ligt afgescheiden van rest van Nederland, waardoor die verstilling er al sneller is. Al zijn sommige dorpen toeristisch, zeker die aan de kust. Daardoor verliezen ze toch een beetje hun charme. Ik was laatst in Groede. Ik had er nog nooit van gehoord en was totaal verrast doordat het centrum nog bijna helemaal in een stijl was, een puntgaaf voorbeeld van hoe het ooit was.”

Als hij echt het mooiste dorp van Nederland moet kiezen gaat hij voor Gaastmeer, ten zuidwesten van Sneek. Het circa 290 bewoners tellende plaatsje is al sinds de middeleeuwen een echt waterdorp, lange tijd niet te bereiken over land. „Gaastmeer past mooi bij de provincie Friesland: veel water met haar vaart die het bijna doormidden splitst, een mooi houten bruggetje erover. Van alles is maar één, maximaal twee: één cafeetje, één terrasje, één B&B… Je kunt het schilderachtig noemen, als je van clichés houdt. Niet voor niets legden schilders honderden jaren geleden al hetzelfde tafereel vast als ik dit jaar met mijn camera.”

Bourtange, Groningen

Bourtange

Ⓒ Mooistedorpjes.nl

Patrick van Zundert, mede-eigenaar/oprichter van de website mooistedorpjes.nl nomineert het eveneens Groningse Bourtange. Het volgens de meest recente cijfers 780 inwoners tellende vijfhoekige vestingdorp heeft weliswaar grachten en muren, maar nooit stadsrechten gehad. „Het is er heerlijk rustig en als je op de punt van het bastion staat heb je een mooi uitzicht naar de andere vestingwerken”, aldus Van Zundert, die de plaats drie jaar geleden nog bezocht. Zoals zoveel dorpen is het plein het middelpunt, met haar oude klinkers en de veertien lindebomen als karakteristiek plaatje. „Alles leidt naar het marktplein, in een patroon dat met bijna militaire precisie is aangelegd, mooi dat ze dat in die tijd zo uitgedacht konden maken. Je komt er via een drietal rode bruggen, waarvan de laatste een zeer fraaie ophaalbrug is.”

Zijn advies: ga heel vroeg in de ochtend, of in de avond. „Dan is het er heerlijk rustig, zoals een dorp moet zijn. Met een beetje fantasie hoor je dan nog het getrompetter van de wacht die werd gewisseld, Bourtange heeft namelijk een militair karakter; het werd immers opgericht ten tijde van de Nederlandse Opstand, vanaf 1568.

Epen, Zuid-Limburg

Ⓒ foto Getty Images

Het uitzicht over de heuvels en dalen, de Epener Volmolen, de vakwerkhuisjes in de omgeving, de vele omliggende wandel- en fietsroutes, de schaapskooi met haar Geuldallammeren en het weinig voorkomende zinkviooltje met dank aan het zink in de bodem: het Zuid-Limburgse Epen heeft genoeg verrassende elementen om te bezoeken. Sterker nog, het werd door magazine Hollands Glorie, met Rik Felderhof als juryvoorzitter, verkozen tot ’mooiste kleine dorp van Nederland van 2020’. „Een dorp waar de huizen achteroverleunen in de tijd, waar respect heerst voor traditie, waar het gemeenschapsgevoel en het verenigingsleven hoog in het vaandel staan. Waar nieuwe inwoners de hectiek van de stad achter zich hebben gelaten en hier een weldadige rust en kalmte ervaren. Maar ook gezelligheid”, zo luidde een gedeelte van de toespraak van Felderhof over het oordeel.

Ook leuk om te weten: het volgens de meest recente cijfers zo’n 710 inwoners tellende Epen is een van de zuidelijkst gelegen dorpen van Nederland.

Niehove, Groningen

Ⓒ foto 123rf

Alweer een Gronings exemplaar: Niehove werd in 2019 door Elsevier Weekblad gekroond tot mooiste dorp van Nederland. De redactie roemde het authentieke karakter van het toentertijd 269 inwoners tellende dorp „met een nagenoeg onaangetast dorpsgezicht met karakteristiek stratenpatroon en bijzonder dorpssilhouet”, maar ook de ligging op een wierde in een fraai landschap. Het is, zo citeren we, „alsof ’visuele knusheid en geborgenheid er zijn uitgevonden.”

Het hele dorp kent een beschermd dorpsgezicht en was onder de naam Suxwort of Suxwerd de hoofdplaats van het voormalig waddeneiland Humsterland. Het lijkt er bijna alsof de tijd er stil heeft gestaan, met onder meer een kerk uit de 13e eeuw. Grappig weetje: het dorp was in 1991 de locatie voor Kinderen voor Kinderen 12.

Winsum, Groningen

Ⓒ 123rf

Het Groningse Winsum werd door de ANWB vorig jaar verkozen tot mooiste dorp van Nederland (andere kanshebbers waren Elsloo, Oisterwijk, Hollum en Urk). ’Een levendig dorp met de voorzieningen van een kleine stad, heerlijke straatjes om doorheen te dwalen, twee kerken, twee molens en dat schitterende Winsumerdiep, een blauwe ader door de bebouwing. Een prachtdorp’, zo luidde het juryoordeel.

Het volgens de laatste cijfers zo’n 7400 inwoners tellende plaatsje telt drie zogeheten wierden, Winsum zelf, Obergum en Bellingeweer. Door de eerste twee loopt ook het bekende Pieterpad. Karakteristiek zijn de twee achtkante stellingmolens, waarvan De Vriendschap uit 1801 de oudste is.

Egbert Oldengarm (68) woont al 37 jaar in Winsum en is het uiteraard helemaal met de ANWB-titel eens. „Het oude centrum is goed bewaard gebleven, tijdens een wandeling tref je overblijfselen die de ontstaansgeschiedenis eren.” Zo zijn daar bijvoorbeeld twee oude kerken, vermoedelijk nog uit de 13e eeuw en kunnen in de Hoogstraat resten van een oud klooster gezien worden. Wandelen met de lichte hoogteverschillen is sowieso een aanrader, vindt Oldengarm, maar een kano is ook een leuk vervoermiddel om het dorp, overigens ook goed bereikbaar met het ov, te verkennen. Zeker bezoeken, zo tipt hij: het mooie terras van restaurant De Gouden Karper, het middelpunt van het centrum, en camping het Marenland, met eveneens een heerlijk terras aan het water en een grote speeltuin voor kinderen.