Zo gezond is de Nederlander

Veganistisch leven, stoppen met alcohol en sigaretten, wandelen als sport of gaan eten zoals onze voorouders. In november worden we traditiegetrouw overspoeld met adviezen. De komende vier weken behandelt De Telegraaf de zin en onzin van de nieuwste trends. Deze aftrap is de nulmeting: hoe gezond zijn we nu eigenlijk? De berichten over de Nederlandse gezondheid zijn nogal wisselend. Grote groepen volwassenen drinken en roken de laatste jaren minder, eten gezonder en sporten meer. Aan de andere kant bewegen de jongeren dramatisch weinig. En is er een grote groep met een lage sociaal-economische positie, waarbij het slecht gaat met de gezondheid. „Ik schaam me ervoor dat het ons niet lukt die gezondheidsverschillen kleiner te maken”, zegt vicevoorzitter professor Marianne Geleijnse van de Gezondheidsraad. Adviezen Deze raad adviseert al meer dan 100 jaar de minister van Volksgezondheid. Meestal worden die adviezen overgenomen en wordt er beleid op gebaseerd. „Ik zie de raad als een stoomschip. Met een kleine beleidsmaatregel kan je dat stoomschip een paar graden laten draaien. Zodat je de hele bevolking nét iets gezonder kunt maken.” Als succesvoorbeeld draagt Geleijnse de transvetzuren aan. Transvetten zijn plantaardige oliën die zijn gehard door een industrieel proces, waarbij ze de eigenschappen krijgen van verzadigde (harde) vetten. „Er zijn – door de industrie – steeds minder transvetzuren aan voedingsmiddelen toegevoegd. Dat heeft onze bevolking veel goed gedaan. Een hoog cholesterolgehalte door slechte vetten in de voeding leidt tot sterfte. Dus het was van belang dat die aanpassing in de voeding werd gedaan.” Ze licht toe hoe dat is verlopen: „In de jaren 60 en 70 was er veel aandacht voor vet. Opeens vonden we alle vetten slecht. Na veel onderzoeken kwam er het inzicht dat dat helemaal niet zo was; vooral verzadigde (harde)vetten en transvetten zijn slecht voor hart- en vaten. Die harde transvetten hebben we uit voedingsproducten gehaald. We zijn succesvol gaan stimuleren meer onverzadigde vetten, die zitten in bijvoorbeeld olijfolie, te gebruiken. Nou, dat hadden we ons tientallen jaren geleden niet kunnen voorstellen. Zelfs bij de oudere generatie, zoals mijn ouders, staat de fles olijfolie nu in de keuken.” Het heeft volgens Geleijnse geen zin om zomaar vetten, eiwitten of koolhydraten te mijden. „Er zijn mensen die adviseren geen koolhydraten te eten. Dat vind ik een spannende uitspraak. De toegevoegde suiker is slecht, maar als je de vezel mijdt die erin zit is dat juist onverstandig.” Vergeet ook niet één van onze laatste adviezen over alcohol, stelt de hoogleraar voeding: „Vroeger werd gezegd dat een paar glaasjes per dag goed zou zijn voor het hart. Het advies is nu nul per dag of één glas en jongeren al helemaal niet. Want nog steeds is het zo dat bij een bepaalde groep een glas per dag beschermend zou kunnen werken voor het hart en de vaten. Maar daar staat tegenover dat er lineair verband is tussen één glas per dag en kanker. Dus: als je niet drinkt is dat per definitie goed voor je gezondheid. We kregen aanvankelijk wat kritiek op dit advies. Maar we zijn voorloper geweest; nu volgen ook andere landen.” Uit onderzoek van het RIVM blijkt ook dat de bevolking nog steeds te veel drinkt, maar dat de cijfers zich stabiliseren. „Dat is hoopvol”, stelt de vicevoorzitter. „Ik meen het in mijn omgeving ook te zien veranderen. Meer mensen drinken 0.0 bier of wijn. Het lijkt sociaal meer geaccepteerd geen alcohol te drinken.” Melkproducten De adviezen van de Raad door de jaren heen spreken elkaar niet tegen, stelt Geleijnse. „Ze zijn wat veranderd en verfijnd door meer onderzoek en omdat de bevolking door de jaren heen ook is veranderd. Vroeger adviseerden we drie melkproducten per dag en dat zijn er nu twee.” Zorgen zijn er bij de hoogleraar voeding over de groep bij wie de gezondheidsadviezen niet aankomen. „Er blijft een groep te veel eten en drinken en te weinig bewegen. Zij zijn vaker laag opgeleid en hebben een laag inkomen. Deze mensen, met de meeste ziekten, zijn het moeilijkst te bewegen om te veranderen. Die worden steeds zwaarder en ontwikkelen vaker diabetes type 2, overgewicht, kanker en hart- en vaatziekten. Ze krijgen daardoor meer last van de gewrichten. Door obesitas krijg je minder energie en conditie en kom je in de spiraal van niet bewegen. De vraag is hoe we bij hen gezondheidswinst kunnen behalen. Begrijpen ze de gezondheidsinformatie wel? We verwachten dat de gecombineerde leefstijlinterventie (GLI), onderdeel van het Nationaal Preventie Akkoord, voor een deel van deze groep zoden aan de dijk gaat zetten. De overheid heeft een goede stap gezet door per januari 2019 de GLI te vergoeden vanuit het basispakket.” GLI wordt door de huisarts voorgeschreven en is een twee jaar durende behandeling waarbij gezonde voeding en bewegen centraal staat. De leefstijlcoach leert de patiënt gezonde eetgewoontes aan. Een essentieel onderdeel hierbij is gedragstherapie waardoor een gezonde leefstijl verworven en behouden wordt. „Dat Preventie Akkoord is een belangrijke opstap richting een gezondere bevolking. Er is sowieso een beweging richting preventie. Aan de voorkant beginnen om zoveel mogelijk ellende te voorkomen. Daarom werkt de Raad ook aan een voedingsaanbeveling voor zwangere vrouwen. De eerste duizend dagen van een mensenleven zijn een zeer gevoelige periode. Ook proberen we jongeren zo lang mogelijk te weerhouden om te roken en drinken, met onder andere leeftijdsgrenzen en andere campagnes. Dat minder roken lukt, maar nu komt de e-sigaret weer op waar zorgen om zijn. Dan moeten we bijna de gedragskant erbij halen. Bij zulke keuzes wil je weten: waaróm gaat iemand roken.” In 2017 kwam de Gezondheidsraad met nieuwe beweegrichtlijnen. Volwassenen zouden ten minste 2,5 uur per week matig intensief moeten bewegen en kinderen dagelijks minstens een uur. Voor beide groepen worden ook spier- en bot versterkende oefeningen aanbevolen. Geleijnse: „Dit verlaagt het risico op chronische ziektes als diabetes, depressie, hart- en vaatziekten en botbreuken.” Bewegen Uit de laatste onderzoeken blijkt dat volwassenen inderdaad steeds vaker bewegen, maar jongeren steeds minder. „Daar maak ik me ernstig zorgen over. Jonge mensen bewegen steeds minder en ontwikkelen in ons land steeds vaker obesitas. Het is niet goed als kinderen alleen maar met een tablet of mobiel op de bank zitten. Daarom wil de Raad gaan werken aan een beweegadvies voor kinderen tussen de nul en vier jaar. Jong geleerd is oud gedaan. Iets afleren is lastig, daarom zo vroeg goed bewegingsgedrag aanleren. Wellicht kunnen er maatregelen genomen worden in de kinderopvang of is er een rol weggelegd voor de consultatiebureaus.” Het creëren van een gezonde leefomgeving is van belang volgens de bevlogen vicevoorzitter. „Iemand die gezond leeft, zal eerder ingaan op ’gezonde’ interventies. Dus als bij diegene op het werk veel salades staan of er een sportcomplex is, is de kans groter dat iemand daar gebruik van maakt. De crux is dat de gezonde leefomgeving ook de gemakkelijkste – en misschien wel de goedkoopste – keuze wordt voor de groep die minder gemakkelijk een goede gezonde keuze maakt. Verandering van de voedselomgeving is daarbij van belang. Er staan meer vegetarische producten in de supermarkten dan vroeger. Bepaalde producten worden geherformuleerd; zo wordt tegenwoordig steeds vaker suiker uit producten gehaald. We worden ons langzaam meer bewust van het belang van voeding, bewegen en een gezonde leefstijl.”

Zo gezond is de Nederlander

Bekijk meer van

HET BESTE VAN DE TELEGRAAF

Knutselen en priegelen: zo houdt Lub (67) de herinnering aan zijn vader levend

Spijt: ’Nooit meer een dieet!’

Mogelijk verband tussen zwangerschap en gehoorverlies

Lars (24) ontmoette zijn vriendin dankzij de Renault Fuego: ’Wordt onze trouwauto’