Gedrag orka’s roept nieuwe vragen op

Luid fluitende orka’s ramden bootjes en beten roerbladen af. Net een griezelfilm, alleen was het afgelopen weken realiteit voor een aantal zeezeilers in de Straat van Gibraltar. Meteen liet een leger deskundigen allerhande theorieën los op dit nieuwe gedrag van de zwaardwalvissen. De zeezoogdieren zouden gestrest zijn omdat het vaarverkeer na de coronarust weer was toegenomen, ze zouden boos zijn op de vissers die de maaltjes voor hun neus weg vingen. „Maar we weten niet waarom ze collectief aanvallen”, zegt dierenarts Niels van Elk. Hij waagt zich niet aan speculatie, maar vertelt graag over die ene orka die hij van heel nabij leerde kennen: Morgan. „Tien jaar geleden strandde dit jonge en sterk vermagerde vrouwtje in de Waddenzee. Later bleek dat zij doof is.” Morgan werd opgevangen in het Dolfinarium in Harderwijk, waar Van Elk zich anderhalf jaar over haar ontfermde. Familiegroep „Tevergeefs werd naar haar familiegroep gezocht en na anderhalf jaar werd zij overgebracht naar attractiepark Loro Parque op Tenerife. Tussen haar soortgenoten gaat het goed. Ze heeft een kalf en als corona er niet tussen was gekomen, was ik al op kraamvisite geweest”, zegt hij. De band tussen hem en Morgan bestaat nog steeds. „In het Dolfinarium zwom ze altijd naar me toe om me te begroeten. Dan drukte ze haar voorhoofd tegen de ruit en dan ’krauwelde’ ik een beetje over het glas. Toen ik haar een paar jaar geleden op Tenerife bezocht, kwam ze meteen naar me toe.” „Orka’s zijn fantastisch. Zijn landdieren altijd mensenschuw omdat ze weten dat ze in de kookpot kunnen belanden, orka’s zijn zo groot dat ze die aangeboren angstradar missen. Je hoeft niet eerst hun vertrouwen te winnen.” Hyperintelligent „Ze zijn niet alleen sterk maar ook hyperintelligent. Morgan had waarschijnlijk nooit eerder een mens gezien toen zij op de eerste dag in het Dolfinarium haring uit een emmertje kreeg. Twaalf uur later zwom ze mee toen een verzorger langs het bassin liep met een emmertje in zijn hand. Als ik had gezegd dat ze pas de dag ervoor uit het wild was gekomen, had niemand me geloofd.” Door haar slimmigheid moest hij creatief blijven. „Terwijl dolfijnen, haar familieleden, hetzelfde kunstje oneindig kunnen herhalen, verveelde een spelletje haar al na drie keer. Orka’s hebben veel nieuwe prikkels en uitdagingen nodig en die vinden ze vooral bij andere orka’s. Soms ontwikkelt specifiek gedrag zich ineens en dat blijft dan binnen die ene groep. Misschien zijn die aanvallen op boten een vorm daarvan.” „Mensen schrikken ervan, het is ook een groot dier. Wij willen er een intentie op plakken, maar misschien is het alleen maar speelsheid. Vinden ze het wel lollig dat die boten zonder roer blijven rondtollen, lekker ballen met een een bootje...” Fluiten „Orka’s maken een ratjetoe aan geluiden, van piepen tot lage bromtonen” aldus dierenarts Niels van Elk. „Het repertoire verschilt per familie.” „Je hebt stillen en kletskousen. Kletskousen jagen op vis, die horen toch niks, terwijl de stillen op zeeleeuwen en zeehonden jagen.” Camouflagepak Het zwart-witte vel van de orka werkt als een camouflagepak. Met zijn zwarte rug valt hij van bovenaf niet op in het donkere zeewater en door zijn witte buik valt hij voor prooivissen weg tegen het hemelblauw. Gemiddeld is de orka acht meter lang met een gewicht van 7000 kilo. Ondanks die massa schiet hij met 50 kilometer per uur door het water. Knipoog Orka’s moeten boven water lucht happen en daarom slapen ze altijd maar half. Eén hersenhelft blijft bij toerbeurt wakker, waardoor een slapende orka altijd één oog open heeft.