Een Bethlehem in Groningen en een Siberië in Drenthe; het bestaat. Wie even rond speurt vindt zelfs complete lijsten met exotische Nederlandse plaatsnamen, zoals Abessinië, Bombay en Egypte. Ook ’buitenlands’: Kortrijk, Zürich en Napels.

Wat natuurlijk de vraag oproept: hoe zijn deze benamingen tot stand gekomen? Neem Siberië, een buurtschap in de gemeente Hoogeveen. Dit gebiedje werd al rond 1850 in atlassen vermeld als ’Siberiën’. Volgens overlevering lag het gebied zo afgelegen dat dit al in de Franse tijd – denk aan Napoleons tocht naar Rusland – naar Siberië is vernoemd.

Voor bijna alle exotische plaatsnamen is een geschiedkundige verklaring te vinden, weet Flip van Doorn. Hij schreef de tweedelige boekenserie Fietsen rond de wereld in Nederland en deed daarbij vele ’verre’ Nederlandse bestemmingen aan. „Ik kwam op het idee toen ik een reportage maakte met als werktitel ’In 36 uur de wereld rond’ waarbij ik samen met een fotograaf startte in de Friese plaatsen Moskou en Petersburg.”

Al doende ontdekte Van Doorn dat er letterlijk honderden plaatsen, gehuchten en buurtschappen bestaan met dit soort namen. „Zo hebben we vijf Engelanden, twee Frankrijks en drie Egyptes binnen de landsgrenzen. Die Egyptes bleken plekken te zijn waar vroeger woonwagenbewoners leefden. De naam ’gypsy’ is afgeleid van Egyptisch; veel Roma verklaarden dat ze uit Egypte kwamen. Vandaar dat hun tijdelijke woonplekken eerst in de volksmond en later officieel werden aangeduid als Egypte.”

Ook bijzonder: de totstandkoming van de naam Turkeye, een gehucht in het Zeeuwse Sluis. In 1604 hielpen 1500 Turkse strijders, voormalige krijgsgevangenen van de Spanjaarden, prins Maurits bij de strijd tegen de Spanjaarden. In de Tachtigjarige Oorlog was één van de leuzen dan ook: ’Liever Turks dan Paaps’, terug te vinden op de zilveren geuzenpenningen.

Van Doorn: „Ze werden gehuisvest in een fort dat al snel werd aangeduid als Turkeye. Later werd de naam gebruikt voor het nabijgelegen gehucht, deel van de toenmalige gemeente Waterlandkerkje.” Het piepkleine plaatsje heeft nu vooral veel vakantiewoningen.

En waar zou de naam ’Bethlehem’ vandaan komen? De Nederlandse variant is geen plaats maar een terp met daarop twee boerderijen. Vroeger stond hier een klooster met bijbehorende boerderij, die werd genoemd naar de Bijbelse stad. Traditiegetrouw komt ieder jaar op Tweede Kerstdag een aantal dorpelingen vanuit het nabijgelegen Rottum naar Bethlehem gewandeld.

Abessinië, nog zo’n prachtige exoot in de Nederlandse polder. Gelegen in de provincie Zuid-Holland, in de gemeente Bodegraven-Reeuwijk om precies te zijn: een buurtschap, een weg en een polder. Ook nu nog buitengebied, en dat verklaart meteen de naam. Vooral in vroeger eeuwen toen men vaak te voet in de omgeving op pad moest, waren dat hele tochten. Op een gegeven moment raakte in Reeuwijk het gezegde ’Je stuurt me helemaal naar Abessinië’ in zwang. Dit om aan te geven hoe ver het wel niet weg was; tot 1940 was Abessinië de naam van het huidige Ethiopië.

Soms kregen plaatsen ook bijzondere namen om nieuwe inwoners te lokken, weet schrijver Flip van Doorn. „Neem Kockengen, vroeger Cockaengen. Dat heeft de naam te danken aan Kokanje, wat Oudfrans is voor luilekkerland! Wie wil er niet wonen...”