Uitgestorven dieren herleven

Hoe actief het museum annex onderzoeksinstituut op het gebied van biodiversiteit is in zijn verzamelbeleid, bleek deze maand weer eens toen in Zeeland twee butskoppen aanspoelden. Meteen werd bekend dat de schedels en nekwervels van de dieren, die waarschijnlijk in aanvaring zijn gekomen met een schip, naar Naturalis zullen gaan. Daar zullen ze worden opgeslagen in de collectietoren van het museum. Op de speciale jubileumexpositie Van onschatbare waarde, die vandaag wordt geopend door de achter-achter-achter-achterkleinzoon van Willem I, koning Willem-Alexander, is een selectie van 25 objecten uit die hooggelegen verzameling te zien. De museumstukken zijn zeldzaam, uitgestorven en bron van baanbrekend onderzoek. Meestal is dat onderzoek al in een ver verleden gedaan, maar in sommige gevallen konden de geheimen pas recent dankzij moderne onderzoekstechnieken worden ontsluierd. Zo is de Diepenveenmeteoriet, die in 1873 in Overijssel werd gevonden, pas in 2013 onderzocht. Dat werd meteen wereldnieuws. Hij behoort tot een uiterst zeldzame en oeroude groep koolstofchondrieten. In de steen zijn buitenaardse organische verbindingen gevonden, die mogelijk bouwstenen zijn geweest voor het ontstaan van leven op onze planeet. Van het botje in een 18e-eeuwse apothekerskast kon pas in 2010 met behulp van een dna-analyse worden vastgesteld dat het van een Caribische lamantijn is. De apotheker, waarschijnlijk Cornelis Flok uit Den Haag, had er al bijgeschreven: ’meermins ribbe’. Zeelieden zagen zeekoeien door hun borsten aan voor zeemeerminnen. De apothekerskast met het botje en grondstoffen voor medicamenten zou normaal verloren zijn gegaan. Het instituut dat hem bezat, gooide hem op een veiling. Gelukkig werd hij gekocht door een personeelslid en kwam hij na diens dood in Naturalis terecht. Onder de zeldzame objecten in de schatkamer op de zevende verdieping van het museum zijn ook enkele uitgestorven dieren. Zoals de opgezette Kaapse leeuw met zijn volle manen, die we nog altijd in drievoud terugzien in het Koninklijk Wapen. De laatste guagga, die op 12 augustus 1883 in Artis overleed, is een roodbruine ondersoort van de zebra, die zijn naam dankt aan zijn blaffende geluid. Aan de uitgestorven olifantsvogel op Madagaskar herinnert een enorm ei. Vel Van de reuzengrondluiaard, die 13.000 jaar geleden leefde in Patagonië in Zuid-Amerika, zien we een stuk huid dat rondom verschroeid is. Het is heel bijzonder dat er behalve botten ook nog een beetje vel is overgebleven. Maar daar had de vrouw van de vinder, die zich ergerde aan de vele belangstellende kijkers, geen boodschap aan. Ze gooide het stuk huid in het vuur, waaruit het ternauwernood werd gered. Naast verwondering over indrukwekkende objecten als de prachtig opgezette mediterende orang oetan, de door Philipp Franz von Siebold ontdekte Japanse reuzenkrab en de reuzenpissebed uit de Golf van Mexico, zijn er ontroerende verhalen. Over de insectencollectie bijvoorbeeld die de Joodse Emanuel Speijer verzamelde tijdens zijn gevangenschap in Westerbork en Barneveld. Naderhand schreef hij hoe zijn met liefde en overgave uitgeoefende hobby hem had geholpen te overleven. Broedzorg Bij het preparaat van een Surinaamse pad zien we de jonge eigenaar, stadhouder prins Willem V, de vader van koning Willem I, voor ons. Over de bijzondere broedzorg van de pad, waarbij het vrouwtje de eieren tot ze uitkomen opneemt in de huid van haar rug, schreef in 1701 kunstenares en onderzoekster Maria Sibylla Merian. Naast vijf vinken van de totaal 22 waarop Darwin zijn evolutietheorie baseerde, is er natuurlijk ook het samengestelde skelet van de uitgestorven dodo. Recent onderzoek heeft uitgewezen dat het gewoon een slanke vogel was en niet de dikke logge walgvogel van de plaatjes. De expositie ’Van onschatbare waarde’ duurt tot 17 april 2021. In een aparte ruimte zijn foto’s te zien die Raymond Rutting maakte van bijzondere Nederlanders als Merel Westrik, André Kuipers, Freek Vonk, Chantal Janzen en Henk Schiffmacher met hun favoriete object.